زهره میرعیسی‌خانی – بشر بعد از سنگ و گل، برای رفع سایر نیازهایش به فلز روی آورد، در بین فلزات مس زودتر از بقیه فلزات بکار رفت زیرا به‌صورت خالص در طبیعت یافت می‌شد و استخراج و بهره‌برداری از آن ساده بود. درخشش و جلای مس خالص و رنگ جالب توجه سنگ‌های معدنی از دیگر علل کاربرد آن در طول اعصار گذشته است.

قدمت استفاده از مس بر اساس مدارک و شواهد باستان‌شناسی به 9 هزار و 500 سال ق.م می‌رسد و تا قبل از هزاره 5 ق.م (کشف ذوب مس) به‌صورت خالص بکار رفته و از شیوه چکش‌کاری سرد برای شکل دادن به آن استفاده می‌شد.

امروزه با استناد به مدارک غیرقابل انکار که از گوشه کنار ایران یافت شده، می‌توان شمال و مرکز ایران را جزء قدیمی‌ترین مراکز فلزکاری جهان و نیز فلزکاران ایران از پیشگامان کشف ذوب مس در جهان باستان دانست که فراوانی معادن مس در ایران، مؤید این نکته است.

در دوران معاصر و اندکی قبل از آن شنیدن واژه مس و مسگری در اذهان عموم تداعی کننده زنجان و بازار مسگران آن بوده است. مس زنجان دارای بالاترین استاندارد در زمینه کیفیت و استحکام است و این صنعت توانسته دوران ۲ دهه‌ای رکود خود را پشت‌سر بگذارد. صنعتگران استان با تلاش خود در صنایع‌دستی استان زنجان، کیفیت را در کالاهای تولیدی حفظ کرده‌اند و در سال‌های اخیر، صنعت مس استان احیا شده است.

معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان می‌گوید: درحال‌حاضر حدود ۷۰۰ کارگاه مسگری وجود دارد که بیش از ۲۰۰۰ نفر در آنها مشغول به کار هستند. سال گذشته نیز روزانه حدود ۱۵ تن محصولات مسی در قالب ظروف مسی در استان تولید شد.

 در این زمینه یکی از فروشندگان ظروف مسی بازار زنجان می‌گوید: به دلیل وضعیت بد اقتصادی چند شغل را عوض کرده و در هریک زیان‌های متعددی دیدم، در بازار مسکن و ساخت و ساز مشغول بودم رکود سنگین در این بازار مرا به بازار صنایع دستی و فروش مس سوق داد که امیدوارم در این حرفه نیز شکست نخورم.

وی می‌افزاید: مس زنجان رونق گرفته و کم کم جوانان نیز به سراغ این صنعت آمده‌اند، صدای چکش مسگران به گوش می‌رسد اما نگرانی ما از بابت کسانی است که راه را برای واردات مس از سایر کشورها باز گذاشته‌اند.

یکی دیگر از تولید کنندگان مس ادامه می‌دهد: عدم حمایت خیلی‌ها را در ورود به چنین حرفه‌هایی ناامید کرده است، زمانی بنده در کار فرش بودم اما باید بگویم که این صنعت نیز در استان از بین رفت ما در صنعت فرش موفق بودیم و در تمامی نمایشگاه‌های داخلی و خارجی شرکت می‌کردیم اما حمایتی از ما نشد و مجبور شدیم کنار بکشیم.

در دو سال گذشته رئیس جمهور آمریکا چند مرحله تحریم علیه نفت ایران اعمال کرده است که در مرحله نخست شامل حوزه‌های اقتصادی به صورت کلان بود و بیشتر هدف از این تحریم‌ها کاهش صادرات شرکت‌های دولتی بود، اما عملا اسم شرکتی در آن مطرح نشده بود و در مرحله بعد اسم چند شرکت بزرگ اضافه شد و در ادامه بخش عمده‌ای از شرکت‌های تولید کننده‌ای یک محصول را مورد تحریم قرار داد، حال در برخی محصولات مانند فولاد چندین شرکت فعال هستند که بخشی از این شرکت‌ها مشمول تحریم‌های ترامپ هستند، اما برخی محصولات دیگر مانند مس شرکت‌های تولیدی کمی دارد و از آنجایی که در سال 97 ایران توانسته نزدیک به 917 میلیون دلار صادرات مس و صنایع پایین‌دستی داشته باشد، به همین دلیل آمریکا تحریم این محصول را اجرایی کرد، زیرا عملا تحریم شرکت ملی مس به معنای تحریم تمام تولیدات مس ایران بود، با این حال سیاست دولت آمریکا نتوانسته است خللی در تولید و صادرات این شرکت به وجود بیاورد.

از همین رو و به منظور بررسی اثرات تحریم مس بر روی صنعت مسگری استان صدای زنجان، به گفتگو با چند مسگر پرداخت.

جبار نورسینا، رییس اتحادیه مسگران زنجان در پاسخ به این سوال که «آیا تحریم‌های صنعت مس ایران توسط آمریکا تاثیری بر روی صنعت مسگری استان داشته است؟» گفت: بله، می‌توان اذعان کرد که این تحریم‌ها تا حدودی بر روی قیمت مس اثرگذار بوده است و تاکنون که مدت کمی از این تحریم‌ها می‌گذرد شاهد هستیم که قیمت مس کیلویی ده هزار تومان تغییر یافته است .

وی با اشاره اینکه مس را از کشور خودمان تامین می‌کنیم و غالبا ضایعات کابل سازی و کارخانجات است، افزود: اینکه در این شرایط چه اتفاقی در آینده ممکن است بر سر این صنعت بیاید، موضوعی است که دولتمردان بایستی در این زمینه برنامه ریزی کنند و با برنامه‌ریزی درست گامی در جهت بهبود این وضعیت بردارند.

نورسینا با اشاره به اینکه مسلما با افزایش قیمت هر کیلو مس، قیمت سازه‌های مسی که از صنایع استان است بالاتر خواهد رفت، افزود: این موضوع مسلما به ضرر صنعت مس استان خواهد بود و امید است که بتوان در زمینه بهبود این وضعیت گامی برداشت.

شاید بد نباشد که بدانیم پس از فولاد، مس دومین محصول بخش فلزات است که در تحریم‌های آمریکا مورد توجه قرار گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد مس ایران که عمدتاً در قالب کاتد مسی صادر می‌شود، علاوه ‌بر کیفیت بسیار بالا، در سطح منطقه نیز تقریباً رقیبی ندارد و البته برای همه صادرات مس ایران در بازار همسایگان نیاز مصرفی وجود دارد.

بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد میزان تولید صنعت مس ایران در سال 97 حدود 245 هزار تن بوده که این میزان در سال 98 به حدود 260 هزار تن خواهد رسید. براساس اظهارات فعالان حوزه صنایع مس، مصرف داخلی حدود 120 هزار تن است که بر این اساس باید تمرکز بر صادرات 140 هزار تن مس قرار گیرد.

 بر اساس اظهارات کارشناسان و فعالان حوزه محصولات مس، محصولات صادراتی ایران با خلوص 99 درصد، بیشترین مشتری را در دنیا دارند. از آنجا که محصولات صادراتی مس ایران عمدتاً شامل کاتد و کنسانتره است، بررسی بازار صادراتی این محصولات می‌تواند دارای اهمیت باشد.

اکبر قزلباش، از استادان مسگری اما معتقد است که قیمت خرید مس چندان تفاوتی با روزهای گذشته نداشته است .

او می‌گوید: به هر حال تا حدودی این افزایش قیمت در بازار عادی است و با توجه به اینکه در آستانه سال نو قرار داریم و غالبا فشار خرید مس در این روزها به مراتب بالاتر از سایر روزهای سال است قاعدتا این موضوع طبیعی است که قیمت مس در روزهای اخیر تا میزانی افزایش یابد.

این هنرمند ادامه می‌دهد: در این ایام به دلیل اینکه فشار خرید بالا است همیشه قیمت مس تا حدودی بالا می‌رود، ولی به نظر نمی‌رسد این افزایش قیمت چندان ربطی به تحریم صنایع فلزی ایران نداشته باشد.

قزلباش ادامه می‌دهد: مس لازم برای حرفه‌ی مسگری به طور کلی از داخل کشور تهیه می‌شود و در واقع این زمینه خودکفا هستیم و مس و ابزار این حرفه در داخل کشور تولید می‌شود و هیچ وابستگی به سایر کشورها در این زمینه نداریم.

این هنرمند مسگر با اشاره به اینکه بیشترین میزان خرید مس برای مسگران زنجانی از خود زنجان است، افزود: در صورتی که کمبودی در زمینه ورقه‌های مس وجود داشته باشد کمبود این موضوع با خرید مس از اصفهان و باهنر کرمان برطرف می‌شود ولی من به شخصه تنها مس موجود در بازار زنجان را خریداری می‌کنم ولی می‌دانم که از اطراف اصفهان و باهنر کرمان هم مس وارد استان می‌شود.

قزلباش با اشاره به اینکه امروز مس زنجان و اصفهان کیلویی 88 هزار و 500 تومان دادوستد می‌شود و مس باهنر کرمان با اندکی تفاوت قیمت کیلویی 92 هزار تومان به فروش می‌رسد که این افزایش قیمت در زمینه مس باهنر کرمان به دلیل کیفیت بالاتری است که این مس دارد.