لیلا محمدی- بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران معتقدند از مجموع بخش سه گانه صنعت، خدمات و کشاورزی طی دوران تحریم، بخش کشاورزی توانست مزیت خود را حفظ کند و به داد کشور برسد. آن‌ها معتقدند: در حال حاضر مشکلی در رابطه با تولید در این بخش وجود ندارد و عمده مسائل حوزه کشاورزی به پس از تولید و بازار برمی‌گردد که باید از سوی مسئولان دولتی گره کار بازشود.

توسعه و گسترش بخش کشاورزی و استفاده از ظرفیت‌های بالقوه این بخش همواره در فهرست مهم‌ترین اهداف و برنامه‌های بلندمدت توسعه کشور قرار دارد زنجان به دلیل داشتن موقعیت جغرافیایی ممتاز، شرایط آب‌وهوایی متنوع و پتانسیل‌های بالا در بخش‌های مختلف به ویژه بخش کشاورزی از چشم‌انداز خوبی برای توسعه برخوردار است.

استان با حدود 883 هزار هکتار اراضی قابل کشاورزی، 77.4 درصد اراضی کشاورزی کل کشور را دارا بوده و مساحت اراضی آبی کشاورزی استان نیز بیش از 168 هزار هکتار (۲ درصد اراضی کشور ) گزارش شده است. بنابراین زنجان همواره به‌عنوان قطب کشاورزی در کشور مطرح است.

بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران معتقدند از مجموع بخش سه گانه صنعت، خدمات و کشاورزی طی دوران تحریم، بخش کشاورزی توانست مزیت خود را حفظ کند و به داد کشور برسد. آن‌ها معتقدند: پتانسیل مناسبی برای تحقق شعار جهش تولید در این بخش به ویژه تولید محصولات استراتژیک و حفظ خودکفایی در کشور وجود دارد که باید از سوی مسئولان و برنامه‌ریزان مورد توجه قرار گیرد.

نگاه‌های تحقیرآمیز

کارشناسان کشاورزی بر این باورند در حال حاضر مشکلی در رابطه با تولید در این بخش وجود ندارد و عمده مسائل حوزه کشاورزی به پس از تولید و بازار برمی‌گردد که باید از سوی مسئولان دولتی گره کار بازشود.

علی خانمحمدی، مدیرعامل مجمع ملی خبرگان کشاورزی براین باور است که کشاورزی با تمامی ظرفیت‌ها در بخش تولید و اشتغال از سوی مسئولان و برنامه‌ریزان کشور مورد بی‌مهری قرار گرفته است. به عقیده او مسئولان با تمرکز بر بخش صنعت از کشاورزی و توانایی آن غافل شده‌اند.

خانمحمدی در گفت‌وگو با صدای زنجان با بیان اینکه نه تنها در زنجان بلکه در ایران، به شعار امام خمینی که گفت «کشاورزی، استقلال یک کشور است» به لحاظ عملیاتی نرسیده‌ایم، تصریح کرد: ما به کشاورزی حقیرانه نگاه کرده‌ و خیال کرده‌ایم با صنعت می‌توانیم‌ پیشرفت کنیم. در حال حاضر صنایع غذایی و آردسازی زیرساخت و پایداری‌شان وابسته به کشاورزی است. کشاورزی پایه صنعت تراکتورسازی محسوب می‌شود. هر ساله ۱۱۰‌میلیون تن محصول در کشور تولید و جابجا می‌شود، پس مشخص است که کشاورزی سبب رونق صنعت‌ماشین سازی و تراکتورسازی شده، با این حال این بخش هنوز جایگاه حقیقی خود را نیافته است.

مدیرعامل مجمع ملی خبرگان کشاورزی با اشاره به موقعیت آب‌وهوایی مطلوب زنجان ابراز کرد: این استان در حوزه تولید و صادرات محصولات کشاورزی در کشور می‌تواند حرف نخست را بزند‌ اما با این وجود، زیرساخت‌ها برای توسعه این بخش فراهم‌ نیست.

خانمحمدی اضافه کرد: در بسیاری از محصولات از جمله سیب‌زمینی، چغندر، کلزا، سیر و زیتون زنجان قابلیت کسب رتبه نخست در تولید و صادرات را دارد اما با این وجود هنوز نتوانسته‌ایم‌ جایگاه کشاورزی را بهتر بشناسیم. متاسفانه مسئولان دولتی و استاندار نگاه‌شان به صنعت دست و پا شکسته‌ای است که هیچ وقت موفق نمی‌شود. مسئولان استان تصور می‌کنند تولید محصولات آنی نظیر لوله، سیم و کابل و غیره می‌تواند سبب توسعه و آبادانی شود، در حالی که بخش کشاورزی پتانسیل پیشرفت و سازندگی استان و کشور را دارد که مغفول مانده است.

نقش کشاورزی در اشتغال و تولید

مدیرعامل زنجانی مجمع ملی خبرگان کشاورزی با اشاره به نقش کشاورزی در حوزه اشتغال و تولید عنوان کرد: در شش ماه از سال نیروهای بسیاری در حوزه حمل و باربری و ترابری و کارگری به بخش کشاورزی سرازیر می‌شود. که قطعا در بهبود اوضاع اشتغال و وضعیت اقتصادی کشور نقش به‌سزایی دارد. با این وجود در پایداری و ماندگاری این شرایط کاری نکرده‌ایم.

وی با اشاره به معرفی ۱۰ کشاورز نمونه و پیشرو زنجانی که تولیدات آن‌ها در جهان هم‌ نمونه و کم‌نظیر است، عنوان کرد: اگر به بخش کشاورزی، نگاه عمیق و کارشناسی شده‌ای داشته باشیم، قطعا زنجان، استان برتر در حوزه کشاورزی است.

نگاه صنعتی به کشاورزی

مدیرعامل مجمع ملی خبرگان کشاورزی با تاکید بر لزوم سوق دادن این بخش به سمت کشاورزی صنعتی و هوشمند افزود: عده‌ای با این عقیده مخالف هستند و می‌گویند نگاه صنعتی به کشاورزی سبب از بین رفتن نیروی کار می‌شود. اما به شخصه معتقدم کشاورزی سنتی ما باید هر چه سریع‌تر به سمت کشاورزی صنعتی برود.

خانمحمدی که کشاورزی صنعتی را گام مهم در مسیر پیشگیری از آسیب‌پذیر بودن این بخش در مقابل بسیاری از تهدیدات از جمله کروناویروس می‌داند، گفت: اکثر کشاورزان کشور و استان دارای سن ۵۰ سال به بالا هستند و در شرایط کنونی که کشور با کروناویروس درگیر است این گروه سنی جزو گروه‌های خطر محسوب می‌شود. معتقدم اگر کشاورزی ما صنعتی بود، تولیدکنندگان در حوزه تولید مشکلی نداشتند. در حال حاضر کروناویروس تهدید جدی برای بخش تولید و تولیدکنندگان است. کرونا بخش کشاورزی را نسبت به سایر بخش‌ها مورد هجوم قرار داده است اگر به سمت کشاورزی صنعتی و بهره وری بالا نرویم آیندگان ما دنباله‌روی مزارع‌مان نمی‌شوند که نتیجه آن به خطر افتادن امنیت غذایی کشور است.

کشاورزی؛ دومین قربانی کرونا

مدیرعامل مجمع ملی خبرگان کشاورزی با تاکید بر اینکه «به صراحت می‌گویم کشاورزی، دومین قربانی پس از حوزه درمان و سلامت در شرایط کنونی کشور است»، عنوان کرد: «در حال حاضر به دلیل بحث قرنطینه، کشاورزان رسیدگی‌های مربوط به باغ را انجام ‌نداده‌اند، به دلیل شرایط موجود با نرسیدن به موقع انوان سموم و کودشیمیایی مواجه هستند. نتیجه سوء این بی‌توجهی‌ها در اردیبهشت‌ماه سال جاری هویدا می‌شود، حالا ببینید در بخش تولید چه اتفاقی می‌افتد!»

خانمحمدی ادامه داد: «نمی‌شود پشت میز نشست و گفت همه چیز گل و بلبل است! الان باید نهاده‌های کشاورزی، انواع ماسک و لباس‌های مخصوص و کود به اراضی کشاورزی گسیل می‌شد. اما این اتفاق نیفتاده است! در حال حاضر گلخانه‌ها غیرفعال‌اند. مگر چه شده است؟ آیا کسی به علت کرونا نباید غذا بخورد؟ بالاخره انهایی که به علت کرونا جان خود را از دست داده‌اند دیگر در این دنیا نیستند و خدایشان بیامرزد اما بازمانده‌ها نباید غذا بخورند تا زنده بمانند؟»

مدیرعامل مجمع ملی خبرگان کشاورزی رفاه را حق مردم دانست و گفت: این امر زمانی محقق می‌شود که به کشاورزی نگاه پایدار داشته باشیم.

وی با بیان اینکه مسئولان دولتی برای کشاورزی پایدار کشور و استان زنجان کاری نکرده‌اند، تاکید کرد: شاید قلم رسانه‌ها به داد بخش کشاورزی برسد. تا زمانی که مسئول دلسوز نداشته باشیم تا زمانی که مسئول به جای کار، به میز و صندلی‌اش بچسبد به جهش تولید که هیچ به پیشرفتی در بخش کشاورزی نمی‌رسیم، زیرا کاری برای تولید نکرده‌ایم.

** مشکلی در تولید نیست، بازار را تحریک کنید

کشت ۶۸ نوع محصول زراعی و۲۱ نوع محصول باغی در استان و حجم روان آب های تولیدی استان با رقم بیش از 2.2 میلیارد مترمکعب که به وسیله چندین سد بزرگ و کوچک احداث شده و یا در حال احداث در آینده نزدیک، بیش از 92 هزار هکتار از اراضی کشاورزی را تحت پوشش خود قرار می‌دهد که نوید بخش یک کشاورزی مطمئن است.

محمود نوری، کارشناس ارشد کشاورزی با اشاره به حجم تولید انواع محصولات کشاورزی اعم از زراعی، باغی و دامی در استان تصریح کرد: ما باید هرگونه پیشرفت و جهش در بخش تولید را وابسته و منوط به بازار مصرف بدانیم. یعنی اگر تقاضا تحریک شود، عرضه هم تحریک می‌شود.

بازارسازی

نوری با اشاره به مشکلات گوجه‌فرنگی‌کاران و مسئولان ذیربط در سال 98 در بازار عنوان کرد: سال گذشته در محصول گوجه‌فرنگی جهش تولید داشتیم، ببینید چه بلایی سرمان آمد، اسمش را سونامی گذاشتند. اگر قبل از تولید به فکر بازار عرضه و مصرف باشیم خود به خود، جهش اتفاق می‌افتد و به خودزایشی می‌رسیم. از سوی دیگر کشش‌پذیر بودن تقاضا را باید مدنظر قرار دهیم. به طور مثال سیب‌زمینی یا زیتون را اگر بخواهیم کشت کنیم باید در وهله نخست نیاز بازار مصرف را بسنجیم.

وی با تاکید بر لزوم  سرمایه‌گذاری بر روی کالاهای استراتژیک در سال جهش تولید گفت: در محصولات استراتژیک مشکلی در بازار جذب نداریم اما اگر به دنبال کشت و پرورش سایر محصولات غیرضرور و لوکس هستیم باید علاوه بر بازار داخل، بازارهای خارجی را رصد کنیم وگرنه دچار چالش می‌شویم.

این کارشناس توصیه کرد: دست‌اندرکاران بخش صنعت (به دلیل اینکه بازار دست آن‌هاست) و کشاورزی اگر به دنبال جهش تولید در بخش کشاورزی و رونق اقتصادی هستند باید نگاه‌شان در سال جهش تولید، تحریک بازار باشد. وزارت صنعت، معدن و تجارت باید بازاریابی را مدنظر قرار دهد. کارشناسان این وزارتخانه باید متولیان و متخصصین بازارسازی باشند و بخش کشاورزی هم با تمام قوا نسبت به تولید اقدام کند.

نوری اضافه کرد: در بخش تولید مشکلی وجود ندارد، کشاورزان از یک سو علاقه‌مند بوده و از سوی دیگر پتانسیل مکانیزاسیون کشاورزی نتیجه‌بخش بوده پس لازم است مسئولان شرایط مطلوب را بازار برای حضور موفق بخش کشاورزی فراهم کنند.

انحصارشکنی

کارشناس ارشد کشاورزی با تاکید بر لزوم انحصارشکنی در بازار محصولات کشاورزی به‌ویژه حوزه فرآوری محصولات به مشکلات گوجه‌فرنگی‌کاران اشاره کرد و گفت: امسال باید تمام‌تلاش‌مان را بگذاریم و واحدهای بزرگ را اسپل کرده و به واحدهای کوچک تبدیل کنیم. تنها واحد رب گوجه‌فرنگی استان سال ۹۸ در ابتدا با دولت کار کرد ولی از نصفه راه برگشت. مسئولان ناچار شدند حجم کثیری از گوجه‌فرنگی زنجان را برای جلوگیری از متضرر شدن کشاورزان و عدم هدررفت منابع به گلستان هدایت کنند. به نظرم اگر حداقل ۳ واحد با ظرفیت محدود و مکانیزه و بهداشتی در استان مستقر بود، به طور قطع مشکلی در این رابطه به وجود نمی‌آمد.

نوری ادامه داد: در رابطه با سردخانه هم باید به این مهم توجه داشته باشیم، به شخصه اگر به من بگویند وجود سردخانه ۲۰ هزار تنی در استان بهتر است یا ۱۰ سردخانه ۲ هزار تنی، می‌گویم 10 سردخانه 2 هزار تنی، به نظرم با توجه به پراکنش کارخانه‌ها و سردخانه می‌توانیم به تفکیک محصول، در کل استان پخش کنیم، با این کار می توانیم هزینه حمل را کاهش داده و کار کشاورز را راحت‌تر کنیم.

نوری که معتقد است بخش کشاورزی کشور و به تبع آن استان هنوز در اقتصاد مقاومتی قرار دارد، عنوان کرد: اگر برنامه‌ریزی‌ها دقیق بوده و ریل‌گذاری‌ها صحیح باشد، بخش کشاورزی در توسعه و آبادانی کشور می‌تواند بیش‌تر از این‌ها نقش داشته باشد.