اگر تعطیلی‌های دوران شیوع کرونا نبود، پا در بازار که می‌گذاشتی، می‌شد چاقوسازان و چاروق‌دوزان و سایر هنرمندان را در کنار دباغان و مسگران و رنگرزان، دید که صبح زود کرکره مغازه‌شان را بالا می‌دادند و دست به کار می‌شدند تا بازار صنایع دستی زنجان را گرم نگه دارند؛ بازار رنگارنگی که همه چیز دارد؛ از قلمتراش تا قداره، از ملیله تا چاروق.

به گزارش روزنامه صدای زنجان هر چیزی که لبه تیز داشته باشد، اینجا، در بازار زنجان پیدا می‌شود. از وقتی «عبدالغفار سکاک» در عصر صفویان، پتک بر سندان کوبید و سوهان بر تیغه‌های فولاد آبدیده کشید تا وقتی مصدق امینی در عهد پهلویان، ماهی و تفنگ و ماشین بر دسته‌های چاقوها نشاند، نام زنجان یادآور چاقو و چاقوسازی بوده و هست. بازار چاقو، قلمتراش، قیچی، شمشیر، قندشکن، دشنه و قداره در زنجان همیشه گرم است؛ هم ارزان دارد و هم گران، هم کوچک دارد و هم بزرگ، هم بی‌امضا و هم امضادار، یک تیغه و چند تیغه. چاقوسازان زنجانی آن‌قدر فولاد را می‌گدازند و چکش‌کاری می‌کنند تا به هر شکلی می‌خواهند درش بیاورند و آن‌قدر سوهان بر لبه‌هایش می‌کشند تا تیز شود و برنده. تیغه‌های برنده زنجانی را قبضه‌هایی پر از نقش و رنگ همراهی می‌کنند. اما پیرمرد فروشنده پوزخند می‌زند و می‌گوید: هستند افرادی که هر چاقویی بخواهد بدون رعایت چارچوب‌ها می‌سازند.

از این راسته که بگذری می‌توانی به چاروق‌های رنگارنگ خیره بمانی که بازار صنایع دستی را رنگ بخشیده‌اند، فرق چاروق زنجانی‌ها با چاروقی که در قصه‌ها، پاپوش چوپان‌ها بود، زیاد است؛ چاروقی چرمین مخصوص دشت و بیابان. این چاروق پاپوش چرمین ظریفی است مخصوص راه رفتن روی قالی با سری نوک تیز و برگشته که ظاهرا در عصر صفویان معمول شده.

 چاروق پاپوشی است کف چرمی با رویه‌ای از ابریشم و زری و سیم و گلابتون با دو منگوله. چارو‌ق‌های اصیل پاشنه نداشته‌اند؛ اما انواع امروزی‌ آنها هم پاشنه دارند و هم رویه چرمی برای بیرون از خانه‌. هنرمند چاروق دوز که تکیه داده است به صندلی‌اش و با قالب چاروقش بازی می‌کند، می‌گوید: چاروق‌های پر زرق و برق و منگوله‌دار جایشان را به چاروق‌های سرخ و ساده‌ای داده‌اند که رویه گلابتون ندارند و خبری از منگوله رو‌یشان نیست. آن چاروق‌ها را نمی‌شد در کوچه و خیابان به پا کرد، اما این‌ها را می‌شود به پا کرد، هرچند این پاپوش‌ها اصالت چاروق‌های قدیمی را ندارند.

در سایه استاندارد

 در این خصوص مدیرکل استاندارد استان زنجان می گوید: طی سال گذشته تعداد ۲۸ سند استاندارد ملی در این استان تدوین شده است که از این تعداد ۲ مورد مربوط به چاقو و چاروق به صورت پژوهش محور بوده است.

داود کارگرزاده می‌افزاید:  در زمان حاضر استاندارد ملی چاقوی زنجان نهایی شده و در ارتباط با چاروق نیز به کمیته ملی سازمان استاندارد ایران ارسال شده که با توجه به بیماری کرونا با وقفه‌ای مواجه شده که این مهم نیز به سرانجام خواهد رسید.

** افزایش کیفیت از دلایل استانداردسازی چاقو و چاروق 

کارگرزاده هدف از تدوین این استانداردهای ملی را افزایش کیفیت، ایمنی و امنیت، تسهیل تجارت بین المللی و حمایت از مشتری اعلام کرده و می گوید: مشارکت هرچه بیشتر در تدوین استانداردهای ملی بر اساس ظرفیتهای بومی استان، امری ضروری محسوب می شود.

چاقو و چاروق استاندارد پژوهش محور

این مسئول ادامه می‌دهد: استانداردهای پژوهش محور اهمیت زیادی دارد که در این راستا استانداردهای چارق و چاقو از محصولات صنایع دستی استان است که با همکاری انجام گرفته طی ماه‌های پایانی سال گذشته این مهم روند مناسبی داشت.

وی اضافه می‌کند: زنجان پایتخت تولید چاقوهای سنتی کشور بوده و شهره جهانی دارد و بر این مبنا تدوین استاندارد ملی این صنعت با همکاری کارشناسان این اداره کل در دستور کار قرار گرفت و اقدامات لازم نیز با هماهنگی کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان و همچنین اساتید، کارشناسان و اتحادیه صنف چاقو نیز عملیاتی شد.

استانداردهای پژوهش محور، با توجه به تقاضای مردم در جامعه تدوین می‌شود

مدیرکل استاندارد استان زنجان ادامه می‌دهد: استانداردهای پژوهش محور، با توجه به تقاضای مردم در جامعه تدوین می‌شود و با این اقدام رشد و افزایش سطح کیفی کالاهای تولیدی در استان و کشور رخ می‌دهد.

وی اظهار می‌کند: استانداردهای پژوهش محور باید به‌گونه‌ای تدوین شوند که ارتقای ‌کیفیت و نیاز مردم در جامعه را مهیا کند.

به گفته این مسئول، تدوین استانداردهای پژوهش محور، امری تشویقی است که تدوین این استانداردها به امر صادرات نیز کمک فراوانی خواهد کرد.

هویت چاقو به واسطه استاندارد رسمی‌تر می‌شود

 در ادامه داوود بیگدلی، مدیر عامل اتحادیه چاقوسازان زنجان با اشاره به اینکه استاندارد چاقوساز را مجاب خواهد کرد که روی چارچوب کار کند و تابع استاندارد باشند، می‌گوید: استاندارد، هویت چاقو را رسمی‌تر می‌کند.

ممانعت‌های قانونی به واسطه استاندارد کمتر خواهد شد

وی ادامه می‌دهد: اگر چاقوی زنجان استاندارد شود ممانعت‌های قانونی تا حدودی برداشته می‌شود و ضمن اینکه این استاندارد می‌تواند به نفع چاقوسازان باشد.

مدیر عامل اتحادیه چاقوسازان می‌افزاید: زمانه، زمانه رقابت است و هر کسی چاقو با کیفیت بهتر عرضه کند، مسلما فروش بهتری نیز خواهد کرد و به تبع مشتری بیشتری خواهد داشت ضمن اینکه چاقوسازان در برهه کنونی تلاش دارند که کار و فعالیت خود را کیفیت بیشتری ببخشند و اگر کسی کیفیت چاقو خود را ارتقا ندهد محکوم به فنا است و نمی تواند در بازار رقابتی شرکت کند.

استاندارد وجهه قانونی به چاقوسازی خواهد داد

بیگدلی خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر بر روی کیفیت و زیبایی چاقو بسیار کار می‌شود و به اجبار این کار را انجام می‌دهند چرا که اگر کیفیت نباشد مسلما مشتری نیز  نخواهد بود و ارائه استاندارد در این زمینه بیشتر وجهه قانونی و حالت رسمی‌تر به این موضوع می دهد و یک هویتی را برای چاقو ایجاد خواهد کرد.

این مسئول می‌افزاید: همگان آگاهند که در زمینه چاقو ما تا میزان بالایی مشکل داریم و از موضوع قانون بگیریم تا مواد اولیه ساخت چاقو، با معضلات و مشکلاتی روبه رو هستیم و از همین رو استاندارد  می تواند در صادرات در چارچوب قانونی که تعریف شده است، تاثیرگذار باشد.

استاندارد لازمه کارهای صنایع دستی است

در ادامه فائزه تقیلو، هنرمند چاروق دوز با اشاره به اینکه استانداردسازی لازمه کارهای صنایع دستی است، می‌افزاید: متاسفانه افرادی در این حوزه مشغول به فعالیت هستند که چندان به کیفیت کار توجه ندارند و با توجه به اینکه چاروق باید اصالتش حفظ شود، با ورود این افراد به بازار این صنایع دستی مشکلاتی را ایجاد می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: برخی از افراد به دنبال این هستند که نوآوری‌هایی را در زمینه چاروق ایجاد کند و آن را به صورت کفش می‌دوزند و متاسفانه اصول چاروق‌دوزی را رعایت نمی‌کنند و این هنر را از آن استاندارد و اصالتی که دارد خارج می‌کنند.

این هنرمند خاطرنشان می‌کند: چاروق‌هایی که غالبا دوخته می‌شود دو حالت است که یا حالت توری دارد و یا پرده بند است و متاسفانه یک سری افراد برای اینکه کارها را راحت‌تر و چاروق را بازاری‌تر کنند آن را به شکلی می‌دوزند که اصالت چاروق را ندارد و با توجه به اینکه دو نوع دوختی که گفته شد به مراتب سخت‌تر هستند و کیفیت بالاتری دارند( موادی که استفاده می شود مواد با کیفیت تری است و  در دوخت آن از ابریشم و سایر مواد گران قیمت استفاده می شود) کمتر کسی به سراغ آن می‌رود در نتیجه با تعریف استانداردها برای این صنایع دستی می‌توان به کار با اصالت تری دست یافت.

استانداردسازی باعث ارتقای کیفیت صنایع دستی خواهد شد

وی با اشاره به اینکه در دورانی قرار داریم که خانواده‌ها به دلیل فشارهای اقتصادی کمتر سمت صنایع دستی سوق دارند، می‌گوید: اگر استانداردی در این زمینه تعریف شود مسلما می‌توان چاروق با کیفیت بهتری را تهیه کرد. ضمن اینکه باور من این است بنا نیست که صنایع دستی به هر قیمتی و هر کیفیتی تولید شود و اصالت خود را حفظ کند و بنا نیست که هر کسی بیاید و در این حوزه فعالیت داشته باشد و این هنر را به صورت هنر بازاری در بیاورد و اصالتی که چاروق دارد را تضعیف کند و در این زمینه استاندارد می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات باشد.

از اساتید و پیشکسوتان برای تعیین استانداردها بهره گرفته شود

وی می‌افزاید: در زمینه چاروق دوزی ما اساتید محدود و با تجربه ای داریم که باید در زمینه استانداردسازی چاروق دوزی از آنها بهره ببریم و از تجربیات آنها در این زمینه استفاده کنیم.