هرچند بنا به شرایط و موقعیت کشورهای مختلف، عادت به مطالعه در هر کشور متفاوت است و برای شناخت این موضوع راه‌های مختلفی وجود دارد، اما می‌توان یک مفهوم کلی برای سرانه مطالعه بیان کرد و آن میانگین مدت زمان مطالعه یک نفر در طول یک شبانه‌روز است و این در حالی است که به گفته مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان، هر زنجانی سالانه یک کتاب به امانت می‌برد.
به گزارش فارس، عادت به مطالعه در بین افراد جامعه یکی از معیارهای توسعه فرهنگی است، در واقع یکی از فاکتورهای اثرگذار بر عادت به مطالعه و حوزه فرهنگ کتابخوانی، امکانات و فرصت‌هایی است که در این راستا در یک جامعه ایجاد شده است.
آنچه مسلم  است از جمله دلایلی که موجب کاهش فرهنگ مطالعه در جامعه می‌شود،  نهادینه نشدن فرهنگ کتابخوانی، مشکلات مالی و گرانی کتاب، سرگرمی‌های دیگر، فرهنگ خانوادگی، فضای مجازی، سطح تحصیلات افراد و ... است.
اینکه مطالعه و کتابخوانی تاثیر بسزایی در زندگی افراد دارد، موضوعی ثابت شده است، چرا که قطعا، افراد مختلف با مطالعه کتاب و بالا بردن سطح آگاهی، اطلاعات و بینش خود می‌توانند زندگی بهتری برای خود داشته باشند و همین امر اتفاقا در بلند مدت موجب توسعه یافتگی کشورها می‌شود.
هرچند بنا به شرایط و موقعیت کشورهای مختلف عادت به مطالعه در هر کشور متفاوت است و برای شناخت این موضوع راه‌های مختلفی وجود دارد، اما می‌توان یک مفهوم کلی برای سرانه مطالعه بیان کرد و آن میانگین مدت زمان مطالعه یک نفر در طول یک شبانه‌روز است، یعنی در ساده‌ترین حالت می‌توان میزان مطالعه همه افراد یک جامعه را با هم جمع و بر تعداد افراد آن جامعه و تعداد روزهای در نظر گرفته‌ شده تقسیم کرد و در این روش بسیار ساده برای اندازه‌گیری سرانه مطالعه، متوسط مطالعه در یک جامعه آماری را محاسبه کرده و به همه جامعه تعمیم می‌دهند و یک آمار نسبی از کتابخوانان و یا در واقع سرانه مطالعه به دست می‌آید.
البته نباید این موضوع را نادیده گرفت که سرانه مطالعه ارتباط مستقیمی نیز با تیراژ کتاب‌ها دارد و این به معنای آن است که پایین بودن سرانه مطالعه بر تولیدات فرهنگی و نویسندگان نیز به صورت عرضه و تقاضا اثر می‌گذارد، چرا که کتاب نیز همچون سایر کالاها برای گسترش و تولید بیشتر نیازمند حمایت و آن هم حمایتی از جنس مطالعه است.
طبق  سند چشم‌انداز نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور باید در سال ۱۴۰۴ از نظر سرانه مطالعه جزو ۱۵ کشور نخست دنیا و کشور نخست خاورمیانه باشد و ۳۰ درصد از افراد جامعه عضو کتابخانه‌ها باشند اما واقعیت میزان سرانه مطالعه در ایران تا رسیدن به این چشم‌انداز فاصله دارند.
چون با وجود آنکه از کودکی کتاب به عنوان یار مهربان به هر کودک ایرانی معرفی می‌شود، این روزها مواجه هستیم با بسیاری از جوانانی که با یار مهربان و دیرین قهر کرده‌اند که البته این موضوع نیز ناشی از عوامل مختلفی همچون گران بودن کتاب، فقدان وقت کافی برای مطالعه، سرگرم شدن به مسائل جانبی و یا نبود کتاب مناسب برای سلیقه‌های مختلف است که همین امر موجب شده جوانان ساعت‌ها در فضای مجازی فعالیت مستمر داشته و سرگرم ارسال پیام باشند یا ساعت‌های متمادی را به تماشای تلویزیون بگذرانند، اما سراغی از یار مهربان نگیرند ودر واقع این روزها چک کردن موبایل و تب‌لت بیشتر در اولویت است تا کتابخوانی و مطالعه.
 12 دقیقه مطالعه سهم هر ایرانی
هرچند که به نظر می‌رسد، درباره میزان و سرانه مطالعه کشور آمار دقیقی وجود ندارد، اما سال گذشته علی‌اصغر سیدآبادی مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی و کتابخوانی وزارت ارشاد اعلام کرد که طبق پیمایش سال 94، سرانه مطالعه بزرگسالان بیش از 12 دقیقه در روز است، هرچند که پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان در سال 94 انجام شده که جمعیت آماری آن افراد 15 سال به بالاست و درباره افراد زیر 15 سال، پیمایش آماری بزرگ نداریم.
با این وضعیت به سراغ مدیرکل کتابخانه‌های استان زنجان رفتیم تا وضعیت مطالعه را در استان از وی جویا شویم.
امیرعلی نیک‌بخش در این باره گفت:در حال حاضر 92 باب کتابخانه عمومی در استان زنجان وجود دارد، هرچند که در تلاش هستیم تعداد این کتابخانه‌ها تا پایان سال به 100 مورد برسد و در این زمینه خیران نقش بسزایی دارند.
وی با اشاره به اینکه اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان زنجان اقدامات متعددی در راستای ترویج فرهنگ مطالعه انجام می‌دهد، تصریح کرد: در همین زمینه به صورت مرتب نشست‌های کتابخوان برگزار می‌شود.
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان زنجان با بیان اینکه یکی دیگر از برنامه‌های اداره کل کتابخانه‌های استان برای ترویج فرهنگ مطالعه افزایش اعضای آنها است، اضافه کرد: در تلاش هستیم اعضا را تا 10 درصد افزایش دهیم.
نیک‌بخش با بیان اینکه در حال حاضر بیش از یک میلیون و 200 هزار نسخه کتاب در کتابخانه‌های استان زنجان وجود دارد، بیان کرد: در تلاش هستیم که تعداد کتاب‌های موجود در کتابخانه‌ها نیز 10 درصد افزایش پیدا کرده و به یک میلیون و 370 هزار جلد برسد.
10  درصد کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های زنجان مرجع است
وی با اشاره به اینکه اضافه کردن تعداد کتب امانتی نیز از دیگر مباحث مورد نظر اداره کل کتابخانه‌های استان زنجان است، اضافه کرد: آنچه مسلم است، افزایش مطالعه کتاب و همچنین افزایش امانت‌ها موجب افزایش اعتبارات کتابخانه‌ها می‌شود.
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان زنجان با بیان اینکه در طول سال یک میلیون و 50 هزار جلد کتاب به امانت برده می‌شود، افزود: این آمار یعنی اینکه تقریبا هر زنجانی در طول سال یک کتاب به امانت برده است.
وی با اشاره به اینکه افزایش کتب مرجع نیز از دیگر اقدامات اداره کل در راستای جذب مردم به مطالعه بوده است، تصریح کرد: در حال حاضر 10 درصد از کتاب‌های موجود در کتابخانه‌ها مرجع هستند.
نیک‌بخش ایجاد امکان برای عضویت رایگان در کتابخانه‌ها را دیگر راهکار این اداره کل برای ترویج فرهنگ مطالعه عنوان کرد و گفت: در مجموع با احتساب سهمیه شهرستان‌ها و مناسبت‌های مختلف سال که شامل دهه فجر دفاع مقدس روز شهدا، روز شهرستان و ... است، می‌توان گفت، در طول سال 95 روز برای عضویت رایگان زنجانی‌ها وجود دارد که خود فرصت مناسبی برای افزایش سرانه مطالعه است.
وی با اشاره به اینکه افزایش و گسترش فضای مجازی فرصت کتابخوانی را از افراد گرفته است، گفت: با این حال اداره کل کتابخانه‌ها با تنوع‌بخشی و انجام اقدامات راهبردی به دنبال افزایش سرانه مطالعه در استان است.
فرصتی برای مطالعه ندارم
فاطمه محمدی یکی از شهروندان زنجانی در همین باره گفت: من از زمانی که از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده‌ام نه در کتابخانه حضور پیدا کرده و نه کتابی را مطالعه کرده‌ام.
وی با اشاره به اینکه روزمرگی‌های زندگی ماشینی و مشغله‌های مختلف روزانه فرصت مطالعه را از افراد گرفته است، اضافه کرد: آنچه مسلم است، در زندگی امروزی مسائل بسیار مهمتری از کتاب در زندگی برخی افراد وجود دارد که ترجیح می‌دهند به آنها بپردازند.
مدرک‌گرایی از عوامل کاهش سرانه مطالعه است
یکی دیگر از شهروندان زنجانی که از قشر دانشجویان نیز است، درباره مطالعه کتاب‌های مختلف گفت: یکی از دلایل کاهش سرانه مطالعه در جامعه افزایش و گسترش فضای مجازی است، البته این امر لزوما منفی نیست و بنده به عنوان یک دانشجو از کتب الکترونیکی مطالعه می‌کنم.
 ابراهیمی با اشاره به اینکه هرکسی تعریف خاصی از مطالعه دارد، بنابراین نمی‌توان، سرانه و یا زمان مشخصی را برای این امر در نظر گرفت، افزود: اما آنچه مسلم است، برای افزایش سرانه مطالعه باید کتاب‌ها از جذابیت و محتوای لازم برخوردار باشند.
وی با اشاره به اینکه برخی از اقشار از جمله دانشجویان مطالعه کتاب‌های درسی را هم جزو سرانه مطالعه فرض می‌کنند، بیان کرد: این در حالی است که یک دانشجو باید در زمان تحصیل کتب دیگری را نیز مطالعه کند، اما صرفا مدرک‌گرایی موجب شده است که دانشجویان فقط به مطالعه کتب درسی اقدام کنند.
با این شرایط، هرچند که سرانه مطالعه در استان زیاد رضایت بخش نیست، اما کارشناسان معتقدند، خواندن کتاب‌ها و مجلات مختلف موجب شکل‌گیری ارزش‌های گوناگون در ذهن می‌شود.
در واقع بهره‌گیری از قوه تخیل به هنگام مطالعه موجب شده دنیایی بزرگ و پهناور در مقابل چشمان انسان گشوده شده و عملکرد افراد در زندگی بهتر و خلاقانه‌تر باشد.