الهام احمدی- اعتیاد، حاشیه‌نشینی، طلاق، مفاسد اخلاقی و احصای مناطق بحران‌خیز در کشور، پنج اولویتی حوزه آسیب‌های اجتماعی از نگاه رهبر انقلاب هستند که طی سه جلسه با حضور وزیر کشور در سال 95 بر آن‌ها تأکید شده بود و در این بین با بررسی وضعیت استان، سه شاخص اعتیاد، طلاق، حاشیه‌نشینی و خشونت برای زنجان در اولویت قرار گرفت و مقرر شد تا برنامه‌‌ریزی‌ها حول محور کاهش این آسیب‌ها باشد.
حیدرعلی عباسی، عضو شورای روانشناسی استان در گفت‌‌وگو با صدای زنجان به وضعیت استان در حوزه آسیب‌های اجتماعی و روش‌های پیشگیرانه در راستای کاهش آمارهای موجود پرداخته و معتقد است نهادها به اهمیت پیشگیری پی نبرده‌اند و اقداماتی که در این بخش انجام می‌شود هر چند از حجم قابل توجهی برخوردار است ولی خروجی مطلوب و تأثیرگذاری ندارد از همین رو می‌توان یکی از دلایل آن را ادامه‌دار نبودن برنامه‌های پیشگیرانه عنوان کرد چرا که برنامه‌ اجرایی شده به محض جذب مخاطب به پایان می‌رسد و ادامه‌دار نیست، از سوی دیگر برنامه‌های پیشگیرانه باید بومی‌سازی شده و از ظرفیت محلات نیز در زمینه کاهش آسیب‌های اجتماعی بهره‌گیری شود.
وی با بیان این‌که از آن‌جایی که همه شهرها و حتی روستاها با آسیب‌های اجتماعی درگیرند، نکته مهم و قابل تأملی که باید در این بین مسئولان و مردم به آن توجه ویژه داشته باشند را موضوع پیشگیری از شیوع آسیب‌های اجتماعی و مداخله بهنگام دانست چرا که در صورت بی‌توجهی، تبعات و عوارض جدی به دنبال دارد.
عباسی افزود: انجام اقدامات پیشگیرانه سبب می‌شود تا بدون هزینه قابل توجه، دچار آسیب‌های اجتماعی از جمله طلاق، اعتیاد، حاشیه‌نشینی و غیره نشویم و از سوی دیگر هزینه‌هایی که به تبع دچار شدن به این آسیب‌های اجتماعی بروز می‌کند نیز کاهش می‌یابد چرا که برای نمونه پیشگیری از درگیر شدن فرد با معضل اعتیاد به مراتب کم‌هزینه‌تر از درمان آن است.
عضو شورای روانشناسی استان با اشاره به این‌که با وجود انجام اقدامات پیشگیرانه باز هم برخی آسیب‌های اجتماعی، خانواده‌ها و اعضای جامعه را تهدید می‌کند، خاطرنشان کرد: در صورتی که بخواهیم به صورت جزئی به بررسی آسیب‌های اجتماعی بپردازیم باید به اهمیت پیشگیری از اعتیاد نیز اشاره کنیم.
 تشکیل گروه‌های همیار در محلات زنجان برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی
وی به اهمیت ارائه آموزش‌های پیشگیرانه برای جلوگیری از درگیر شدن با معضلات اجتماعی اشاره کرد و گفت: متأسفانه سطح آموزش‌های پیشگیرانه در زنجان مطلوب نیست و نیاز به کار و برنامه‌های مدون در این بخش احساس می‌شود در همین راستا در موسسه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، روان پویش شفا گروه‌های همیار در محلات مختلف زنجان تشکیل داده و برای رده‌های سنی مختلف که مشتاق آموزش‌پذیری هستند در حوزه‌ آسیب‌های اجتماعی از قبیل اعتیاد، طلاق، مهارت‌های زندگی، آموزش نه گفتن، آموزش پیش از ازدواج و ... خدمات ارائه می‌کند.
عباسی با بیان این‌که بسیاری از این افراد متأسفانه تاکنون هیچ نوع مهارتی را در بخش‌های مختلف همسرداری، فرزندپروری، آموزش پیش از ازدواج و ...دریافت نکردند، گفت: این عدم دریافت آموزش‌ و کسب مهارت‌های لازم و بی‌اطلاعی آنان خود آسیب‌زننده است که با فعالیت گروه‌های همیار که به صورت گروهی در محلات شناسایی شده حضور می‌یابند و آموزش‌های لازم را به جامعه هدف در رده‌های سنی مختلف به ویژه آقایان 35 تا 60 سال و نیز زنان آسیب‌پذیر و آسیب‌دیده ارائه می‌کنند، در حال حاضر طرح همیار در محله اسلام‌آباد انجام شده و برای اجرا در دیگر محلات نیازمند ارائه طرح از سوی بهزیستی هستیم.
عضو شورای روانشناسی استان با بیان این‌که ارائه آموزش و مهارت‌های لازم برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی همانند اعتیاد نتایج موثری را در بر دارد، خاطرنشان کرد: در صورتی که خانواده از معضل اعتیاد آگاه بوده و آموزش‌های لازم را دریافت کرده و فرزند‌پروری را به نحو احسن انجام دهد، می‌تواند در زمان مواجه با این معضل امکان برطرف کردن آن را نیز داشته باشد.
وی با اشاره به این‌که خانواده‌ها در انتخاب سبک فرزندپروری نیز باید آموزش‌ها و آگاهی‌‌های لازم را دریافت کنند چرا که بسیاری از خانواده‌ها در انتخاب انواع سبک‌های فرزند‌پروری از قبیل «مستبد، سهل‌گیر، غافل و قاطع» دچار مشکل بوده و در انتخاب آن اشتباه می‌کنند، ابراز کرد: با توجه به ویژگی‌های هر کدام از سبک‌های فرزندپروری، سبک قاطع که در آن توجه، محبت، انتظار و توقع وجود داشته و والدین انتظارات منطقی و متناسب با سن فرزندان خود دارند نسبت به دیگر سبک‌ها بهتر برآورد می‌شود.
عباسی در ادامه به معضل طلاق و عوامل آن در زنجان و نیز بر ضرورت درمان ریشه‌ای آن اشاره کرد و گفت: در کل نوع طلاق با وجود فرهنگ‌های مختلف متفاوت است که یک نمونه آن می‌تواند طلاق به دلیل اعتیاد همسر باشد از همین رو سوال اینجاست که اگر در مقوله آسیب‌های اجتماعی نتوانیم این علل را به صورت ریشه‌ای درمان کنیم چطور می‌توانیم از بروز طلاق جلوگیری و یا پیشگیری کنیم؟ در صورتی که بتوانیم با استفاده از مهارت‌های فرزند‌پروی، فرزندان خود را به درستی تربیت کنیم و آنان نیز در آینده نقش همسری خود را به درستی ایفا کنند، با مشکلاتی از قبیل طلاق، اعتیاد و ...که به نوبه خود هزینه‌های زیادی را بر فرد و خانواده تحمیل می‌کند کمتر دست و پنجه نرم می‌کنیم.
 افزایش ازدواج‌های زودهنگام در مناطق روستایی
و حاشیه شهرها
وی ازدواج زودهنگام را از دیگر علل طلاق در زنجان عنوان کرد و گفت: ازدواج‌های زودهنگام در حال افزایش بوده و فراگیر شده است ولی با این وجود بیشتر در مناطق روستایی و حاشیه شهرها با آن مواجه هستیم، پروژه‌ای نیز در زمینه ازدواج‌های زودهنگام دختران 10 الی 14 سال کار کردیم که نتایج آن نشان از وقوع این معضل بیشتر در مناطق روستایی و حاشیه شهرها است که دلیل اصلی آن، وجود رسومات غلط و نداشتن اطلاعات کافی است چرا که در بسیاری از مناطق روستایی به دلیل ترس از مجرد ماندن، دختران در سنین پایین ازدواج می‌کنند و چند سال بعد، با افزایش سن، توقعات و معیارهایشان تغییر پیدا می‌کند و همین عامل سبب وقوع طلاق می‌شود.
مدیرعامل موسسه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی روان پویش شفا در ادامه اظهار کرد: متأسفانه از دیگر علل افزایش ازدواج زودهنگام دختران در سنین پایین، تمایل مردان و پسران برای ازدواج با دختران کم سن و سال است از همین رو آمار ازدواج دختران در سن پایین افزایش و از سوی دیگر آمار ازدواج دختران در سنین بالا کاهش می‌یابد.
 فقر دومین عامل ازدواج‌های زودهنگام
وی دومین عامل افزایش ازدواج‌های زود‌هنگام را فقر عنوان کرد و گفت: سومین عاملی که سبب ازدواج دختران در سنین پایین می‌شود وجود تعداد بیشتر دختران در یک خانواده است.
عباسی با اشاره به این‌که طلاق مقوله‌ای است که پیامدهای پس از آن صدمات و معضلات زیادی را بر فرد، خانواده و جامعه وارد می‌کند، بیان کرد: به طور مثال فرد مطلقه‌ای که صاحب فرزند بوده و در ردیف زنان بی‌سرپرست قرار می‌گیرد چگونه می‌تواند خود را اداره کند؟ چه کسی است که او را حمایت و یا نظارت کند؟
وی با بیان این‌که در حوزه طلاق آموزش پیش از ازدواج مورد تأکید بوده است و سازمان بهزیستی نیز حمایت‌های لازم را از ان.جی.اوهایی که در حوزه طلاق و آموزش پیش از ازدواج علاقه‌مند به فعالیت باشند، انجام می‌دهند، تصریح کرد: در حوزه پیشگیری از طلاق باید فعالیت‌های گسترده‌ای انجام شود که یکی از سازمان‌های حامی در این بخش بهزیستی است، متأسفانه با وجود اهمیت موضوع پیشگیری در حوزه آسیب‌های اجتماعی، نهادها کمتر به این موضوع می‌پردازند در حالی که توجه و هزینه‌کرد در حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی بسیاری از هزینه‌های سرسام‌آور ناشی از پیامد‌های آن را کاهش می‌دهد.
عضو شورای روانشناسی استان با تأکید بر این‌که خانواده‌ها باید خود مشتاق و طالب درخواست آموزش‌های مهارتی باشند چرا که هیچ نهادی نمی‌تواند به اجبار مردم را به سمت دریافت آموزش‌های مورد نیاز بکشاند، تصریح کرد: خانواده باید خود، خواهان برگزاری دوره‌های آموزشی و مهارتی باشند و در این زمینه مطالبه‌گر باشند از همین رو باید زیرساخت‌ها برای آموزش مهیا باشد.
وی با بیان این‌که در مجموع از جمله دلایل طلاق در زنجان را می‌توان نداشتن مهارت‌های کافی برای زندگی مشترک، عدم دریافت آموزش‌های پیش از ازدواج، اعتیاد، رسومات غلط در ازدواج‌های زود‌هنگام نام برد، تصریح کرد: بیشترین آسیب ناشی از طلاق متوجه زنان و کودکان است .
عباسی با اشاره به این‌که متأسفانه مردم دید مثبتی نسبت به طلاق و زن مطلقه ندارند چرا که زن بعد از طلاق امنیت روحی سابق خود را از دست می‌دهد و برخی از مردم می‌خواهند از این آب گل‌‌آلود ماهی بگیرند از همین رو بیشترین آسیب متوجه این زنان است، افزود: دو نهاد حامی از این قشر را می‌توان بهزیستی و کمیته امداد نام برد که با تحت حمایت قرار دادن و توان‌افزایی زنان بی‌سرپرست یا سرپرست خانوار، سبب کاهش یافتن بخشی از مشکلات آنان می‌شود چرا که اگر فقر نیز بعد از طلاق گریبانگیر این زنان شود، آسیب‌های تهدیدکننده این قشر نگران‌کننده می‌شود.
 ضرورت استفاده از ظرفیت محلات برای رفع معضلاتشان
وی با تأکید بر این‌که تصمیم‌گیری کلی در زمینه کاهش و یا پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی نمی‌تواند کمک‌کننده باشد، گفت: « مسئولی که در رفاه بالای 75 درصد زندگی می‌کند و کمتر با مشکلات درگیر است، نمی‌تواند آسیب ‌را کاهش دهد از همین رو باید افرادی برای برطرف کردن معضلات مناطق حاشیه‌نشین راهکار ارائه کنند که با این مناطق عجین شده و خودشان بومی این مناطق باشند و حرف ساکنان آن را بشنوند و اعتمادشان را جلب کنند، چرا که افراد توانمند زیادی در این مناطق هستند که می‌توانند به دلیل شناخت کامل از محیط زندگی و محله خود، راهکارهای خوب و تأثیرگذاری ارائه کنند و از همه مهم‌تر این‌که ساکنان نیز به راحتی به او اعتماد می‌کنند.»