پایگاه خبری صدای زنجان- به دنبال نگرانی مسئولان از خشک‌شدن تدریجی رودخانه «قزل‌اوزن» و خسارت به زیرساخت‌های کشاورزی طارم به‌ویژه باغات زیتون، آب سد «آیدوغموش» استان آذربایجان شرقی در رگ‌های نیمه‌خشک رودخانه قزل‌اوزن در طارم جاری شد.

شهرستان طارم به لحاظ برخورداری از شریان حیاتی رودخانه قزل‌اوزن، به بزرگترین قطب کشاورزی استان زنجان تبدیل شده و کیفیت محصولات باغی و زراعی آن شهرت ملی و حتی جهانی به خود گرفته است.

سد آیدوغموش به فاصله تقریبی ۲۰ کیلومتر در جنوب غربی شهرستان میانه در استان آذربایجان شرقی، قرار دارد و به گفته مسئولان، تابستان سال‌های 96، 97 و 98 هم رهاسازی آب این سد موجب شد محصولات کشاورزان شهرستان طارم از خشکسالی و بی‌آبی نجات پیدا کنند.

با توجه به وضعیت مطلوب بارش سال قبل، طارمی‌ها نیازی به خرید آب از این سد نداشتند اما با توجه به نیاز زودتر از موعد به آب بخش کشاورزی طارم در سال جاری، مسئولان استان، رایزنی‌ها با مسئولان آذربایجان شرقی را برای حفظ زیرساخت‌های کشاورزی طارم آغاز کردند.

با رهاسازی سد آیدوغموش میانه و جاری شدن آب در رگ‌های نیمه خشک رودخانه قزل اوزن در طارم در 25 خردادماه جاری، شالیزارها و درختان زیتون این شهرستان از خشک شدن و خسارات احتمالی نجات یافتند.

آب سد آیدوغموش میانه به طارم رسید

کشاورزان منطقه «درام» شهرستان طارم به صدای زنجان می‌گویند: در حال حاضر آب سد آیدوغموش میانه به درام رسیده و نگران نابودی محصولات‌مان نیستیم. الان وضعیت باغات و اراضی کشاورزی طارم خوب است.

گفته می‌شود با توجه به بارش محدود در شهرستان میانه استان آذربایجان شرقی، مسئولان با رهاسازی 25 میلیون مترمکعب آب موافقت کرده‌اند. پیش از این زنجانی‌ها پیشنهاد خرید 50 میلیون مترمکعب از سد آیدوغموش برای بخش کشاورزی طارم را ارائه کرده بودند که ظاهرا به دلیل محدودیت در میزان بارش‌ها در شهرستان میانه و مناطق اطراف مسئولان تصمیم به رهاسازی آب به حجم 25 میلیون مترمکعب شده‌اند.

23 خردادماه جاری مصطفی طاهری، نماینده مردم زنجان و طارم در مجلس در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرد که رودخانه قزل‌اوزن خشک شده و محصولات در شهرستان طارم در حال از بین رفتن است. از این رو برای عدم ایجاد مشکل برای روستاییان در شهرستان طارم باید محصولات آبیاری شود تا بتوان انتظار محصول نهایی را داشت که در حال حاضر در کل شهرستان طارم مشکل آب وجود دارد.

نماینده مردم زنجان و طارم هشدار داد که در صورت عدم آبرسانی به محصولات، مشکلات کشاورزان چندین برابر می‌شود اما همه تلاش ما حل مشکل آب این شهرستان در چند روز آینده است.

قزل‌اوزن خشک نشده بود!

در شرایطی که برخی از سیاسیون از خشک شدن کامل قزل‌اوزن و از بین رفتن تدریجی محصولات کشاورزی طارم پیش از آزادسازی آب سد آیدوغموش خبر دادند، مسئولان جهاد کشاورزی می‌گویند: اینکه طارم نیز همانند سراسر کشور با مشکلات کمبود آب مواجه است انکارنشدنی است اما قبل از خشک شدن رودخانه قزل‌اوزن در طارم، رایزنی‌ها از سوی مسئولان مربوطه صورت گرفت و چنین اظهاراتی سبب ناامیدی کشاورزان در شرایط کنونی می‌شود که درست نیست.

مجتبی اسکندری، مدیر جهاد کشاورزی طارم که خشک شدن رودخانه قزل‌اوزن و از بین رفتن تدریجی محصولات این شهرستان که از سوی برخی از سیاسیون اعلام می‌شود را رد می‌کند، به صدای زنجان می‌گوید: تیرماه هر سال با مشکل کم‌آبی قزل‌اوزن مواجه می‌شدیم اما امسال این موضوع زودتر اتفاق افتاد. قزل‌اوزن هنوز خشک نشده است و در این رابطه به نقطه خلاص نرسیده‌ایم، ممکن است برنج‌کاران به علت کم‌آبی آسیب ببینند اما در رابطه با سایر محصولات باید یگویم که هنوز به این مرحله نرسیده‌ایم.

نگران خسارت کم‌آبی به زیرساخت‌های بخش کشاورزی طارم در روزها و سال‌های آتی هستیم

جواد تاراسی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان هم با تائید اظهارات مدیر جهاد کشاورزی طارم مبنی بر خشک نشدن رودخانه قزل‌اوزن می‌گوید: در این مدت محصولاتی نظیر گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و سیر در طارم تقریبا برداشت شده‌اند و این گونه نیست که محصولات کشاورزی خسارت ببینند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان اضافه می‌کند: مشکلات آب در شهرستان طارم را رد نمی‌کنیم اما پیش از رسیدن آب سد آیدوغموش نیز رودخانه قزل‌اوزن خشک نشده بلکه در حال خشک شدن بود! از این رو اقدامات اولیه برای جلوگیری از خسارت اقتصادی به کشاورزان و تولید ناشی از کم‌آبی، از سوی مسئولان مدنظر قرار گرفت.

تاراسی ضمن تاکید بر لزوم حفظ زیرساخت‌های بخش کشاورزی و جلوگیری از خسارت کم‌آبی به باغات طارم تاکید می‌کند: بخشی از محصولات کشاورزی طارم به صورت دیم و اکثریت محصولات پرورشی، آبی هستند که در صورت کاهش بارش‌ها هر دو محصولات دیمی و آبی صدمه می‌بینند.

طارم؛ چشم به راه آب!

جواد تاراسی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان هم «رهاسازی آب سد آیدوغموش» برای بخش کشاورزی را از اقدامات ضروری و برنامه کوتاه‌مدت اعلام کرده و می‌گوید: برای حفظ باغات که بخش اعظمی از آن را باغات زیتون تشکیل می‌دهد باید دست به کار شده و فکری به حال طارم کنیم!

تاراسی با بیان اینکه متاسفانه طی 40 سال گذشته حتی نتوانستیم مثل استان‌های آذربایجان شرقی و اردبیل عملکرد خوبی در بهره‌گیری از ظرفیت رودخانه قزل‌اوزن داشته باشیم، ادامه می‌دهد: اول اینکه رودخانه فزل‌اوزن در دو نقطه وارد استان زنجان شده و از دو نقطه نیز از استان خارج می‌شود، دوما بیشترین مساحت حوزه سفیدرود نیز متعلق به استان زنجان است اما میزان بهره‌مندی ما از قزل‌اوزن کمتر از نصف سهم سایر استان‌ها است! 

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اضافه می‌کند: مطالعات مربوطه در این زمینه تمام شده و ما امیدواریم با پیگیری نمایندگان مجلس که البته هم اکنون نیز در حال پیگیری هستند، حداقل باید در 4 سال نخست دولت آینده (حداقل 2 الی 3 سال ابتدایی) موضوع نبود سد تنظیمی در شهرستان طارم که به درد بخش کشاورزی بخورد، جبران شود وگرنه در زیرساخت‌های بخش کشاورزی دچار مشکل می‌شویم!

این مسئول با بیان اینکه طارم، به لحاظ سطح پرورش زیتون و میزان تولید رتبه نخست کشوری را دارد، می‌گوید: به لحاظ کمیت و کیفیت تعداد بهره‌برداران شهرستان طارم (با توجه به وسعت) در مقایسه با کشاورزان سایر استان‌ها نیز بالاست، ما معتقدیم باید در شهرستان طارم چندین سد تنظیمی احداث می‌کردیم تا محتاج سدهای بالادستی برای تامین آب بخش کشاورزی طارم نشویم! به تمامی این موارد بی‌توجهی کردیم و الان وضعیت ما شده همین که می‌بینید!

چرا نمایندگان در آستانه انتخابات یادشان افتاد که وضعیت «آب» فاجعه‌ است؟

اظهارات برخی از نماینده‌های مجلس در خصوص خشک شدن رودخانه قزل‌اوزن و لزوم رهاسازی آب از سد آیدوغموش میانه برای جلوگیری از نابودی محصولات طارم سبب واکنش علی خانمحمدی، مدیرعامل مجمع ملی خبرگان کشاورزی شد.

خانمحمدی که معتقد است مشکلات بخش کشاورزی با «عمل» حل می‌شود نه «حرف» می‌گوید: نمی‌دانم چرا نمایندگان مجلس در آستانه انتخابات یادشان افتاد که از فاجعه کم‌آبی حرف بزنند؟ تصورم این است با حرف‌هایی از این دست آن هم در ایام نزدیک به انتخابات سعی دارند مردم را راضی نگه دارند! با این رویکرد برخی از نمایندگان نمی‌توانیم محیط زیست را حفظ کرده و از پایداری تولید سخن بگوییم. بارها اعلام کرده‌ایم که، در آینده شاهد جنگ هسته‌ای و موشکی نخواهیم بود بلکه باید خود را برای جنگ «آب» و «خاک» آماده کنیم! سال‌های سال است به مسئولان می‌گوییم برنامه الگوی کشت را ارائه کنند اما تاکنون اجرایی نشده است، خب چرا باید در طارم محصولات آب‌بر کشت شود؟

از نظر او مسئولان در 40 سال اخیر توجهی برای ایجاد و حفظ زیرساخت‌های اصلی بخش کشاورزی نکرده‌اند و همین بی‌توجهی‌ها سبب شده تا یک روز کرفس، روز دیگر گوجه‌فرنگی و هندوانه و غیره در زمین‌های کشاورزی رها شود.

اعتقادی به «سد تنظیمی پاوه‌رود» نداریم! سد باید باشد که سد تنظیمی به دردمان بخورد؟

طارمی‌ها بیش از ۱۰ سال است که در انتظار تکمیل پروژه سد پاوه‌رود هستند. این پروژه ذیل پروژه سد خاکی مشمپا تعریف شده است، یعنی ردیف اعتبار جداگانه‌ای ندارد، در نتیجه آغاز هر گونه عملیات اجرایی در این سد منوط به از سرگیری فعالیت‌ها در سد مشمپا است.

ستار صفری، فرماندار طارم یک سال قبل در گفت‌وگو با صدای زنجان با اشاره به ظرفیت نزدیک به ۲ میلیون مترمکعبی بند تنظیمی پاوه‌رود که بخشی از پروژه بزرگ سد مشمپا است، گفت: مشکل بسیاری از پروژه‌های عمرانی به محدودیت منابع مالی برمی‌گردد، امیدواریم با پیگیری مسئولان این مشکلات نیز رفع شده و شاهد شروع به کار پروژه سد مشمپا باشیم.

وقتی نتوانیم از سد استفاده کنیم باید منفجرش کنیم!

علی خانمحمدی، مدیرعامل مجمع ملی خبرگان کشاورزی می‌گوید: برای تولید تمامی محصولاتی که در اراضی به علت نابسامانی بازار رها می‌شوند، انواع نهاده‌ها نظیر کود، آب و حتی خاک صرف شده است که برنامه‌ریزان برای حفظ این منابع باید اقدامات لازم را انجام می‌دادند اما شاهدیم که در دشت‌های ممنوعه‌ که در سال 1332 بر لزوم عدم برداشت آب تاکید شده بود، نسبت به حفر چاه اقدام کرده و به سمت سدسازی بدون نقطه‌یابی درست رفتیم! به شخصه معتقدم باید دست از احداث چنین سدهایی که به دردمان نمی‌خورد، بکشیم!

مدیرعامل مجمع ملی خبرگان کشاورزی که معتقد است در صورتی که نتوانیم از سدهای احداث شده بهره‌برداری کنیم باید دست به منفجر کردن آن بزنیم، عنوان می‌کند: عملیات احداث سد کینه‌ورس ابهر 15 سال قبل با هدف تامین آب مصرفی ابهر و خرمدره و اختصاص بخشی از نیاز حوزه کشاورزی آغاز شد، منتظر آبادی منطقه بودیم اما مشاهده کردیم که پوشش گیاهی و جنگل‌های مسیر «اشتهارد» تا «ابهررود» به دلیل قطعی آب خشک شدند! همه واقفیم که ابرها برای بارور شدن نیازمند مقدار کافی اکسیژن هستند با شرایط نابودی جنگل‌ها و پوشش گیاهی در مسیر مذکور دیگر نباید در انتظار بارور شدن ابرها و بارش باشیم! ما خودمان به دنبال خشکسالی می‌رویم و بعد همه چیز را به شرایط اقلیمی ربط می‌دهیم! دنیا به این نتیجه رسیده که سدهایی که به درد انسان‌ها نمی‌خورند را باید منفجر کنند ما هم وقتی نتوانیم از سد استفاده کنیم باید منفجرش کنیم!

در شرایطی که برخی از مسئولان جهاد کشاورزی استان معتقدند که احداث سد تنظیمی در طارم می‌توانست در کم‌آبی این روزهای قزل‌اوزن به داد کشاورزان برسد، مجتبی اسکندری، مدیر جهاد کشاورزی طارم می‌گوید: هیچ اعتقادی به سد تنظیمی «پاوه‌رود» طارم نداریم و با توجه به نزدیکی سد آیدوغموش (واقع در استان آذربایجان شرقی) به طارم رهاسازی آب به قزل‌اوزن طارم گزینه مناسبی باشد.

آیا نباید در شرایط کم‌آبی، طارمی‌ها دست از کاشت «برنج» بردارند؟

سالیان سال است که کشت برنج در شهرستان‌های زنجان و طارم مرسوم است اما با توجه به قرارگیری استان در ردیف استان‌های دارای تنش آبی، مسئولان ذیربط در تلاشند تا نسبت به ارائه الگوی کشت مناسب جهت این محصول را که از محصولات آب‌بر به شمار می‌آید با محصول مناسب دیگر جایگزینی کنند.

برنج در شهرستان زنجان اغلب در منطقه «حصار مشمپا» و «قيطول»، طارم در «گيلوان»، «چورزق» و «درام» و بخش ناچیزی هم در مناطق گرمسير ماهنشان كشت می‌شود.

برنج‌کاران طارمی و زنجانی در مواجهه با برخی از طرح‌های جهاد کشاورزی نظیر کشت جایگزین که در راستای حفظ منابع آبی با توجه به محدودیت‌های اخیر در دستور کار جدی مسئولان قرار گرفته است، معتقدند چرا باید از آب قزل‌اوزن برای کشت محصولشان بهره نبرند. آنها با اشاره به کشت محصول آب‌بری همچون برنج می‌گویند: کشت برنج از قدیم‌الایام در مناطق‌شان مرسوم بوده و منبع درآمدشان محسوب می‌شود. چرا باید آب قزل اوزن، گیلان را آباد کند اما خیرش به زنجانی‌ها نرسد؟

گیلانی‌ها برنج بکارند خوب است، طارمی‌ها بکارند بد؟

آنها در رابطه با محدودیت منابع آبی طارم با اشاره به صرفه اقتصادی برنج در مقایسه با سایر محصولات معروف طارم از جمله زیتون و انار معتقدند: طارم هیچ گاه مشکل آبی نداشته است. اگر هم در برخی از فصول قزل‌اوزن کم‌آب می‌شود به علت فعالیت‌های سدسازی است. از گذشته حرفه مردم طارم کشاورزی و باغداری بوده و اگر مشکلاتی در رابطه با آب ایجاد شده به برنامه مسئولان و اقدامات نسنجیده آن‌ها برمی‌گردد نه ما! چرا وقتی ما برنج می‌کاریم می‌گویند آب نداریم دیگر نکارید اما وقتی این آب به استان گیلان می‌رود هیچ کسی کَکَش هم نمی‌گزد؟

حمایت ضمنی رئیس جهاد کشاورزی استان زنجان از برنج‌کاران

جواد تاراسی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان با بیان اینکه کشت برنج در شهرستان طارم محدود بوده و سطح پرورش و تولید آنچنانی هم نیست، می‌گوید: شاید سطح کشت برنج در کل استان زنجان به 4 هزار هکتار هم نرسد. از سوی دیگر مثلا به کشاورز چه محصولی را پیشنهاد دهیم که به جای برنج در زمینش بکارد؟ زمین‌هایی که به کشت برنج اختصاص داده می‌شود، شایط خاصی دارند و هیچ محصولی در آن عمل نمی‌آید. به کشاورز می‌گوییم به جای برنج، دانه روغنی کلزا بکارد، وقتی درآمد حاصل از کلزا با درآمد حاصل از پرورش برنج برابری نمی‌کند، انتظار داریم کشاورز به حرف ما گوش کند؟

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان معتقد است باید برنج‌کاران طارم را به سمت خشکه‌کاری برنج ترغیب کرده و رعایت معیشت آن‌ها را هم کنیم چرا که در صورت کشت جایگزین برنج، بهره‌بردار حتما به سراغ محصولات دیگری می‌رفت و ما هم نتوانسته‌ایم آن‌ها را به سمت کشت کلزا و سایر دانه‌های روغنی هدایت کنیم، مشکل کمبود آب را باید جدی بگیریم اما برای حفظ تولید نیز باید مدیریت را که با همکاری تمامی مسئولان دستگاه‌های اجرایی و سیاسیون فراموش نکنیم!

گفتنی است، گروه رسانه‌ای صدای زنجان در خصوص حجم و مبلغ خرید آب برای بخش کشاورزی طارم از محل سد آیدوغموش میانه، چرایی خرید آب برای بخش کشاورزی طارم از سد یا سدهای خارج از استان و دیدگاه برخی از صاحبنظران مبنی بر منفجر کردن بیشتر سدهای احداث شده و یا در حال بهره‌برداری استان زنجان که در عمل نفعی به بخش کشاورزی و محیط زیست نداشته‌اند، مصاحبه لازم را با مسئولان شرکت آب منطقه‌ای انجام گرفته که در روزهای آتی منتشر می‌شود.

انتهای پیام/

خبرنگار: لیلا محمدی