پایگاه خبری صدای زنجان- لیلا محمدی/ گزارش‌ها حاکی از بروز وقفه 3 ماهه در ثبت جهانی فرش «قلتوق» زنجان به علت تحریم‌ها است! ظاهراً پس از موردقبول قرار نگرفتن هزینه‌های ثبت به دلار و فرانک سوئیس، قرار شده پول به «یورو» تبدیل‌شده به نمایندگی دائم ایران نزد سازمان ملل در ژنو حواله شود تا اقدامات مربوط به ثبت انجام شود! فعالان حوزه فرش می‌گویند: وقتی مسئولان ملی برای «ثبت جهانی فرش قلتوق» باید هفت‌خوان رستم را رد کنند، تکلیف تاجران فرش مشخص است!

صادرات فرش زنجان نسبت به سال‌های قبل 30 تا 40 درصد کاهش‌یافته است که در صورت تداوم این وضعیت باید شاهد ریزش 50 درصدی بافندگان هم باشیم! هرچند برخی معتقدند تحریم داخلی بیشترین تأثیر منفی را بر بازار فرش گذاشته اما منابع آگاه می‌گویند صادرات نه‌تنها فرش بلکه کالاهای دیگر به مسائل سیاسی کشور گره‌خورده و تا زمانی که با دنیا آشتی نکرده‌ایم وضعیت همین است!

آئین رونمایی از سند ثبت جهانی فرش دستبافت «قلتوق» زنجان پنجشنبه (12 آبان ماه 1401) با حضور حسین گلستانی فرد، معاونت امور اقتصادی و بازاریابی مرکز ملی فرش ایران و سایر مسئولان استانی در محل نمایشگاه بین‌المللی کاسپین برگزار شد.

در این جلسه، «گلستانی فرد» ضمن تشریح اقدامات صورت گرفته برای «ثبت جهانی فرش قلتوق زنجان» ابراز امیدواری کرد تا ظرف 3 ماه آینده این مهم محقق شود.

گفته می‌شود، متولیان امر برای ثبت جهانی فرش قلتوق زنجان، نتوانسته‌اند به علت تحریم، هزینه‌ مربوطه را به‌صورت دلار حواله کنند، حتی «فرانک» سوئیس هم موردپذیرش قرار نگرفته است! به‌ناچار هزینه را تبدیل به «یورو» شده و به ژنو، نمایندگی ایران در سازمان ملل حواله کرده‌اند تا اقدامات مربوطه انجام شود که پروسه ثبت جهانی را 3 ماهه می‌کند!

تحریم‌های خارجی و داخلی امان‌ فرش را بریده است!

اما فعالان حوزه فرش می‌گویند در این اوضاع‌واحوال تحریم‌ها، وقتی مسئولان ملی برای «ثبت جهانی فرش قلتوق» باید هفت‌خوان رستم را رد کنند، تکلیف تاجران فرش مشخص است!

یکی از صاحب‌نظران به صدای زنجان می‌گوید: تحریم‌های خارجی و داخلی امان‌ فرش را بریده است! فرض کنید تاجر، فرش را فروخته و قصد دارد آن را تبدیل به دلار کند، وقتی در این شرایط تحریمی آوردن دلار، دردسر است، مگر سرش درد می‌کند که کل دارایی‌اش را در این حوزه صرف کند که مشخص نیست بتواند بعد از فروش فرش، پول را وارد کشور کند یا نه؟ اگر دلار را به صراف بدهد باید از 20 درصد پول حاصل از صادرات چشم‌پوشی کند، پس چه ضرورتی دارد در این حیطه کار کند؟ دارایی‌اش را وارد بازار مسکن کرده و چند آپارتمان می‌خرد و سودش را می‌بیند!

کاهش 40 درصدی صادرات فرش زنجان!

یک منبع آگاه ضمن تائید مشکلات نامبرده در خصوص ثبت جهانی فرش «قلتوق» زنجان نیز با اشاره به افت 30 تا 40 درصدی صادرات فرش زنجان نسبت به سال‌های قبل معتقد است: هرچند این کالا از مبادی غیررسمی اعم از صادرات چمدانی و قاچاق به این شیوه که فرش زنجان به سایر استان‌ها و سپس به کشور امارات (دبی) و ازآنجا به کشورهای دیگر صادر می‌شود اما به علت عدم ثبت آن، آمار دقیقی در این خصوص در دسترس نیست!

این منبع می‌گوید: تحریم و نبود روابط خارجه مناسب با کشورها، مشکلات ناشی از نقل و انتقالات ارز و پیمان‌سپاری ارزی عامل اصلی در کاهش میزان صادرات فرش زنجان و به‌تبع آن کشور شده است!

او بابیان اینکه سالانه صادرات فرش به ارزش 250 میلیون دلار به مقصد آمریکا ثبت می‌شد اما بعد از برجام و تحریم‌ها بازار این کشور را از دست دادیم، اضافه می‌کند: صادرات فرش و سایر کالاها به بازار جهانی به مسائل سیاسی کشور گره‌خورده است و تا زمانی که با دنیا آشتی نکرده‌ایم وضعیت همین است! درست است که دولتی‌ها در این خصوص سعی می‌کنند محتاطانه صحبت کنند اما مطلبی که عرض کردم واقعیتی است که نمی‌توان انکار کرد!

مشکل تجار فرش با اجرای «قانون پیمان ارزی»!

ناصر باباخانی، مدیرعامل اتحادیه فرش دستبافت روستایی استان زنجان نیز بابیان اینکه «قانون پیمان ارزی» در صادرات فرش و صنایع‌دستی تأثیر منفی گذاشته است به صدای زنجان می‌گوید: خیلی از کارگاه‌های ما تعطیل و یا نیمه تعطیل‌شده‌اند، بدین معنا که اکنون کارگاهی نیست که با ظرفیت کامل خود فعالیت کند چراکه خروجی و صادرات فرش و صنایع‌دستی ما به‌موجب قانون پیمان ارزی که ایجاد شد تقریباً به صفر رسیده است.

باباخانی ادامه می‌دهد: البته دولت کمی در خصوص ارز حاصل از صادرات آسان می‌گیرد اما قانون پیمان سر جایش است، برخی تجار در حال حاضر با سختی در عرصه تجارت حاضرند! ارز می‌خرند و بعد فرش را برای فروش به بازار خارجی وارد می‌کنند، در این شرایط تحریمی، بازگشت ارز حاصل از فروش فرش سخت شده است، تاجر یا باید ارز را بیاورد یا فرش را!

این مسئول صنفی با اشاره به پیشنهاد فعالان حوزه فرش به دولت مبنی بر «36 ماهه شدن بازگشت ارز حاصل از صادرات فرش» عنوان می‌کند: مهم‌ترین مانع افت آمار صادرات را سپردن تعهد ارزی است، بعضی کالاها به‌محض رسیدن به اروپا به فروش می‌رسد اما فروش فرش در بازار جهانی معمولاً به‌صورت امانی است و ممکن است فرشی را که پدر صادر کرده، پسر به فروش برساند! این در حالی است که تعهد یک‌ساله برای صادرات وضع‌شده است.

باباخانی با تأکید بر اینکه ما با اصل تعهد ارزی مخالف هستیم و معتقدیم برای صنعتی با این میزان اشتغال بالا از میان اقشار ضعیف نباید تعهد ارزی دریافت شود، تصریح می‌کند: مشکل تعهد ارزی صادرکنندگان فرش، موضوعی بود که چند وقت پیش هم رئیس مرکز ملی فرش ایران نیز به آن پرداخت و از تلاش برای افزایش زمان تعهد ارزی صادرات فرش از یک سال به 3 سال خبر داد.

مدیرعامل اتحادیه فرش دستبافت روستایی استان زنجان «قانون پیمان ارزی» را بدترین قانون برای فرش و صنایع‌دستی دانسته و می‌گوید: ما بیشتر از اینکه از تحریم خارجی ضربه بخوریم از خودی‌ها و تحریم‌های داخلی آسیب‌دیده‌ایم! انتظار داشتیم دولت سیزدهم این تحریم (تحریم داخلی) را بردارد اما تا به امروز نتوانسته کاری کند!

یک منبع آگاه نیز با تائید این اظهارات ادامه می‌دهد: تصمیم گیر مباحث کلان کشور ازجمله ارز، دولت است! سیاست‌گذار ارز نیز بانک مرکزی است! امیدواریم نگرانی فعالان حوزه فرش و افزایش فرصت مربوط به رفع تعهدات ارزی مدنظر مسئولان باشد چراکه بازار فرش در حالت کنونی وضعیت آن‌چنان مطلوبی ندارد و ضروری است برای حفظ بافندگان در کنار حفظ بازار فرش تلاش کرد!

نگران کاهش 50 درصدی بافندگان فرش استان زنجان هستم!

ناصر باباخانی، مدیرعامل اتحادیه فرش دستبافت روستایی استان زنجان با قابل‌درک بودن نگرانی از سقوط آزاد آمار مربوط به بافندگان فرش با اشاره به استقبال ضعیف زنجانی‌ها از نمایشگاه فرش چند روز گذشته (9 تا 13 آبان ماه) که در نمایشگاه بین‌المللی کاسپین برگزار شد به صدای زنجان می‌گوید: دلسوزان حوزه فرش برای تبدیل‌شدن «قلتوق» به برند جهانی، تلاش‌های قابل‌تقدیری انجام داده‌اند. «قلتوق، بیدگینه و خمسه» ثبت جغرافیایی شده‌اند و در نظر هست تا بعد از «قلتوق»، «بیدگینه» را ثبت جهانی کنیم. اما مباحث مربوط به تحریم‌های خارجی و به‌ویژه تحریم‌های داخلی همه‌چیز را تحت‌الشعاع قرار داده که اگر اقدامی در این حوزه صورت نگیرد به‌تدریج شاهد کاهش 50 درصدی بافندگان فرش خواهیم شد!

به گفته باباخانی، زنجان درزمینهٔ فرش و قالی‌بافی از قطب‌های فعال فرش‌بافی و قالیبافی در ایران به شمار می‌رود. از ابتدا دو نوع فرش و قالی در استان وجود داشته و دارد که فرش پشمی با طرح‌های ماهی و لچک ترنج که بانام و شهرت بیجار عرضه می‌شود و دیگری فرش ابریشمی با الگوهای فرش‌های قم و کاشان مطابقت دارد.

کارشناسان حوزه فرش می‌گویند: شاه بلاغی و افشار دیگر انواع فرش و قالی هستند که در استان بافته می‌شوند. فرش شاه بلاغی به دلیل ارزان بودن و باوجود کیفیت پایین‌تر از بیجار و افشار، طرفداران زیادی دارد و بافندگان هم با توجه به کشش بازار و مشتری‌پسندی به آن‌ها روی آورده‌اند چراکه از طرفی صادرات فرش که به‌صورت مدت‌دار در استان زنجان حالت ایده آلی نداشته و از طرفی دیگر نقشه طرح این فرش‌ و قالی‌‌ها انتزاعی است و دارای مشتریان نسبتاً بالایی است.

فرش و قالی صادراتی استان شامل شاه‌بلاغی، گل‌فرنگ، شکارگاه و شطرنجی بوده که متأسفانه با توجه به اینکه فرش و قالی در استان ازنظر پایه‌ای تابع شکل تبعی و الگو گیری بوده که هیچ‌گاه طراحان و طرح‌های بومی فرش و قالی در زنجان وجود نداشته مگر اینکه باکمی ایجاد تغییر سلیقه‌ای بافندگان که بیشتر نوع و طرح هر شهر و استان را نشان می‌دهد.

به گفته مدیرعامل اتحادیه فرش دستبافت روستایی استان زنجان، در زنجان به‌جز فرش و قالی و تابلو فرش‌های ابریشمی، از پشم هم به دو نوع سنتی در روستا رنگرزی و ریسیده تهیه و فرش و قالی بافته می‌شود که دارای کیفیت سنتی بالا و همچنین نوع صنعتی آن توسط رنگرزی کارگاهی و کارگاه‌های ریسیدگی عرضه می‌شود که حمایت از بخش‌های سنتی و بالا بردن کیفیت و سرعت آن بازار جهانی را بار دیگر به ایرانیان بازمی‌گرداند.

نمونه این فرش‌ها قلتوق و بیدگینه در زنجان و ابهر است که با توجه به نقش و بافت سنتی از رونق و رواج بالایی برخوردار است زیرا رج شماره 25 تا 28 و طرح‌ها و نقشه‌های سنتی در ایران مشهور بوده و حمایت از آن با استانداردهای ملی و جهانی خود الگو و نمونه طرح‌های منحصربه‌فرد استان زنجان را رقم می‌زند.

در اعلام نمونه فرش و قالی استان و نمونه مهارت و ذوق و سلیقه بانوان و فرش‌بافان زنجانی فرش و قالی و فرآیند تهیه آن توسط بافندگان خوش‌سلیقه و باذوق بیدگینه در 30 کیلومتری زنجان روستای زرین‌آباد را باید یادآور شد که تاروپود فرش‌ها از پشم خالص گوسفندان در همان روستا تولید و تهیه می‌شود.

باباخانی می‌گوید: اگر اندک توجهی در طرح‌های جدید و کمک به آن‌ها در طرح و نقشه و تهیه مواد و مصالح به آن‌ها شود آثار و محصولات بی‌نظیری به نام هنرمندان و بافندگان زنجانی در جهان به دست می‌آید.

با ان‌شاءالله گفتن بازار فرش درست نمی‌شود!

به گفته مدیرعامل اتحادیه فرش دستبافت روستایی استان زنجان در سال‌های گذشته تعداد بافندگان فرش استان زنجان 62 هزار نفر بود که این آمار در طول این سال‌ها کاهش‌یافته و به 44 هزار و سپس به 35 هزار نفر رسیده است.

باباخانی ضمن هشدار به مسئولان و برنامه‌ریزان برای کاهش سهم فرش در اشتغال‌زایی‌ها می‌گوید: مسئولان فقط می‌گویند «ان‌شاءالله از فردا بازار خوب می‌شود» اما تا به امروز وعده‌شان عملی نشده و روزبه‌روز شاهد کاهش تعداد بافندگان می‌شویم! با انشالله گفتن بازار فرش که درست نمی‌شود!

یک منبع آگاه نیز بابیان اینکه فعلاً تحولات داخلی و خارجی بازار فرش بر بافندگان این کالا تأثیرگذار نبوده است اما اگر شرایط این‌گونه پیش برد باید شاهد کاهش 15 هزارنفری از حدود 30 هزار بافنده باشیم، ادامه می‌دهد: البته اگر مسئولان به‌موقع به داد فرش برسند، قطعاً تعداد بافندگان افزایش‌یافته و از 30 هزار نفر به 60 هزار نفر می‌رسد!

این منبع بابیان اینکه بخشی از 30 هزار بافنده این شغل را به‌عنوان «کمک‌معیشت» انتخاب کرده‌اند اما برخی دیگر تنها منبع درآمدشان فرش‌بافی است، ابراز امیدواری می‌کند تا دولت برای حفظ اشتغال بافندگان اصلی فرش کاری کند!

رقابت ادارات و نهادها بر سر اعطای وام به بافندگان باهدف قطور شدن گزارش عملکرد؟

رقابت ادارات و نهادها بر سر اعطای وام به بافندگان در این روزها که وضعیت بازار فرش حال خوشی ندارد هم ازجمله دغدغه‌های فعالان این حوزه و اتحادیه‌های مربوطه است.

یکی از فعالان حوزه فرش با اشاره به اعطای وام‌ها با نرخ سود بالا به فعالان اقتصادی عنوان می‌کند: ما انتظار داریم تولیدکننده فرش که با تلاش زیاد در نقاط دورافتاده کشور برای دریافت وام به بانک‌ها مراجعه می‌کنند موردتوجه مسئولان مربوطه قرار گیرند. این وام‌های18 درصد به‌ظاهر 18 درصد است اما درواقع نرخ سود آن‌ها 26 درصد است. وام‌های4 درصدی نیز نرخ سود واقعی‌شان10 درصد است.

مدیرعامل اتحادیه فرش دستبافت روستایی استان زنجان هم در ادامه به صدای زنجان می‌گوید: نبود آمار دقیق از تعداد بافندگان و میزان فروش فرش سبب شده تا مسئولان هر آماری را که دوست دارند، ارائه دهند! ما چندین بار خواستار تخصیص بودجه برای احصای دقیق آمار مربوط به تعداد بافندگان و میزان تولیدات فرش در سرتاسر استان شده‌ایم اما هر بار گفته‌اند که این آمار مکر به چه دردی می‌خورد!

باباخانی در تشریح تبعات نبود آمار مشخص در حوزه فرش ادامه می‌دهد: متأسفانه آمارهای نادرست ادارات و نهادها از بانک گرفته تا بسیج، کمیته امداد و حتی دهیاری‌ها در خصوص اعطای وام به بافندگان سبب شده است تا دود آن فقط به چشم صنعت فرش برود!

«متأسفانه بانک‌ها به اسم اعطای تسهیلات بافندگی که باید در اختیار بافنده اصلی و واقعی گذاشته شود، این وام را تنها با اخذ برگ خرید قالیبافی به مهندس و دکتر در قالب وام مضاربه داده است! برخی از ادارات نظیر فرمانداری‌ها، دهیاری‌ها، کمیته امداد و بسیج نیز که وظیفه تخصصی آن‌ها اصلاً فرش نیست و نمی‌توانند تولیدکننده فرش را شناسایی کنند، وام‌هایی را در قالب تسهیلات بافندگی به اشخاص می‌دهند که مشخص نیست واقعاً بافنده هستند یا نه؟ چرا باید در خصوص این وام‌ها مراجع ذی‌صلاح نظیر سازمان صنعت، معدن و تجارت و اتحادیه‌ها در حاشیه باشند؟ وقتی به روستا می‌رویم می‌بینیم 20 نفر وام قالیبافی دریافت کرده‌اند که بخشی از آن‌ها اصلاً فرش‌باف نیستند! ما معتقدیم باید این تسهیلات به بافنده واقعی اعطا شود تا منجر به اشتغال‌زایی واقعی شود!»

امیدواریم تحریم داخلی زودتر برداشته شود!

مدیرعامل اتحادیه فرش دستبافت روستایی استان زنجان که معتقد است «صنعت فرش» بیش‌تر از مسائل داخلی بسیار صدمه‌دیده تا تحریم خارجی می‌گوید: مسئولان بهتر است به‌جای سخنرانی در خصوص حمایت از صنعت فرش، نظارت‌های خود را از نحوه اعطای تسهیلات به بافندگان افزایش داده و از سوی دیگر اجازه ندهند تا ارگان‌ها به‌صورت جزیره‌ای به حوزه فرش وام اعطا کنند که البته مشخص نشود این وام‌ها به چه کسانی پرداخت‌شده است!

باباخانی ابراز امیدواری می‌کند تا‌ برای ظاهر شدن قوی ایران در بازارهای جهانی، در ابتدا تحریم‌های داخلی باهمت دولت برداشته شود چراکه با قوانین موجود، این فشارهای داخلی است که بیشتر از تحریم‌های خارجی به تجار فشار می‌آورد.

انتهای پیام/