پایگاه خبری صدای زنجان نیوز / زهره میرعیسی‌خانی: در حالی که  موضوع کمبود معلم در مدارس  در سطح کشور مسئله‌ساز شده است. مدیرکل آموزش و پرورش استان زنجان عنوان می‌کند که مشکل خاصی در تامین معلمان پایه ابتدایی و متوسطه دوم نداریم و تنها در مقطع متوسطه اول دارای مشکلاتی هستیم که از طرق مختلف و با تامین نیروی انسانی شرکتی و یا به کارگیری بازنشستگان سعی در حل مشکلات داریم.

کسری نیروی انسانی برای چندمین سال متوالی گریبان مدارس و دانش‌آموزان را گرفته است، به‌ویژه اینکه سال گذشته حداقل ۲۵۰ هزار معلم بازنشسته شدند و آموزش‌وپرورش برای تأمین نیرو در سال تحصیلی پیش‌رو به نقطه بحران رسیده است.  اعداد و ارقام متفاوتی در مورد کمبود معلم از زبان مسئولان روایت‌شده اما پرتکرارترین رقم از کمبود حداقل ۳۰۰ هزار معلم حکایت دارد.

 این درحالی است که عمده کلاس‌های درس بیش از ظرفیت استاندارد دانش‌آموز دارند و اگر کلاس‌ها مطابق استاندارد تشکیل شود، ‌کمبود معلم بیش از رقم اعلام‌شده خواهد بود.

علت اصلی کمبود نیرو، نبود توازن استخدام معلمان با روند سیر جمعیت دانش‌آموزان و بازنشستگان این وزارتخانه عنوان‌شده و در اواسط دهه ۹۰ با سیل بازنشستگی معلمان، کمبودها در مدارس، به‌دلیل نبود برنامه‌ریزی کلان و نگاه دقیق و بلندمدت به مقوله منابع انسانی آموزش‌وپرورش آغاز شد.

همواره جذب نیروهای شرکتی، سرباز معلم‌ها، نیروهای حق‌التدریس و به‌کارگیری دوباره معلمان بازنشسته از راه‌حل‌های آموزش‌وپرورش برای کلاس‌های خالی از معلم بوده است؛ روش‌هایی که بسیاری از کارشناسان آموزش به آن انتقاد دارند و معتقدند به علت عدم احراز صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمی به افت شدید تحصیلی در بین دانش‌آموزان منجر شده است. البته برگزاری آزمون استخدامی نیز یکی از راه‌های جذب نیرو بوده، با این‌وجود عدد پذیرفته‌شدگان چشمگیر نیست.

امسال اما، پیش از شروع مهرماه پیش‌بینی‌شده بود که مسئله کمبود معلم به بحرانی‌ترین وضعیت خود می‌رسد، بنابراین عجیب و دور از انتظار نیست که کلاس‌های مدارس دولتی شلوغ و پرجمعیت شود، چیزی شبیه دهه ۶۰ و ۷۰ که در هر نیمکت۳‌ دانش‌آموز می‌نشستند و معلم توان آموزش ۳۰ تا ۴۰ کودک و نوجوان را نداشت و حتی در برخی مناطق، مدارس دو‌شیفته برگزار می‌شدند.

اگرچه براساس مصوبه ۸۸۶ شورای عالی آموزش و پرورش تراکم مطلوب دانش‌آموزان در کلاس‌های درس دوره ابتدایی باید ۲۰ نفر، در دوره متوسطه اول ۱۸ نفر و برای دوره متوسطه دوم و کل دوره‌ها به ترتیب۱۷ و ۱۸ نفر باشد، اما وضعیت در همه پایه‌ها نگران‌کننده‌ گزارش‌شده و اختلاف فاحشی با حد استاندارد دارد.

مسئله کمبود معلم، قابل پیش‌بینی بوده و هست

متخصصان حوزه تعلیم و تربیت، دراین‌باره می‌گویند: «مسئله کمبود معلم، قابل پیش‌بینی بوده و هست و تأثیر آن بر افت کیفیت آموزش هم محرز است، اما مسئولان و سیاست‌گذاران نظام تعلیم و تربیت فهمی از آینده‌پژوهی ندارند. به این معنا که مسائل احتمالی آینده را پیش‌بینی نکرده و برای آن راهکار و استراتژی تعریف نمی‌کنند، بنابراین نگاه‌های مقطعی و کوتاه‌مدت به‌جای اقدامات بلندمدت و ریشه‌ای، موجب شده تا کمبود معلم هرسال شکل جدی‌تری به خود بگیرد. این یعنی منافع بلندمدت تعلیم و تربیت مدنظر قرار نمی‌گیرد و اعتقادی هم به حل مسئله وجود ندارد، بنابراین در بازه‌ای از زمان همانند دولت قبل با جذب سرباز معلمان و به‌کارگیری آموزگاران خرید خدمات آموزشی سعی شده کسری نیروی انسانی به یک نوعی جبران شود.

در این دولت هم به شکل بی‌حساب ‌و کتاب با طرح‌های غیرکارشناسی به دنبال جذب نیرو هستند تا کلاس‌های درس بدون معلم نماند. این درحالی است که سیاست‌گذاران کشورهای پیشرو از بحث کمی عبور کرده و فقط به دایر کردن مدرسه و فرستادن معلم اکتفا نمی‌کنند. آن‌ها به دنبال افزایش هرچه بیشتر کیفیت‌اند، اینکه معلم تمامی شاخص‌های اثرگذار را کسب کرده و در انتقال مفاهیم درسی به دانش آموزان بهتر عمل کند و حتی به دنبال افزایش مسئولیت‌پذیری و خودمختاری معلمان هستند. آن‌ها بهترین، متخصص‌ترین و باانگیزه‌ترین افراد را برای ورود به شغل معلمی انتخاب می‌کنند اما کشور ما آن‌چنان به دنبال پوشش کسری معلم است که هنوز در پله اول مانده و به دنبال معلمان توسعه‌یافته و کیفی نیست و همچنان تصمیم گیران به افزایش تراکم کلاسی فکر می‌کنند تا کسری نیروی انسانی جبران شود»!

 عدم‌برنامه‌ریزی در تأمین به‌موقع و درست منابع انسانی در آموزش‌وپرورش طی همه‌سال‌های گذشته باعث شده که معلمان غیرمستعد و کم‌توان در شرایط بحرانی وارد مدارس شوند. به همین دلیل انتقاد کارشناسان آموزشی بر نحوه استخدام معلمان بسیار زیاد است، آن‌ها معتقدند که در ۴۰سال اخیر هیچ نقشه خاصی برای گزینش نیرو در آموزش‌وپرورش تهیه نشده و وزیران بر اساس سلیقه خود و تحت جبر بحران کمبود نیرو، کم‌توان‌ترین افراد را برای شغل معلمی به کار گرفته‌اند؛ اتفاقی که برای سال تحصیلی پیش رو نیز تکرار شده است.

3تا 4 برابر نیروی کار فعلی  در مقطع متوسطه اول کمبود معلم داریم

 در این زمینه یک منبع آگاه به صدای زنجان گفت: 3 تا 4 برابر نیروی کار فعلی  در مقطع متوسطه اول کمبود معلم داریم. از همین رو آموزش و پرورش فراخوان داده است تا معلمانی که در مقطع ابتدایی در حال تدریس هستند؛ در شیفت بعد از ظهر برای تدریس در مقطع متوسطه اول جذب کند.

وی ادامه داد: در این پایه چون دروس به صورت تخصصی درس داده می‌شود؛ معلمان هر درس متفاوت است. بنابراین؛ زمانی که از نیروی ابتدایی جذب می‌شود به مراتب به شکلی بر کیفیت تدریس هم تاثیر خواهد گذاشت.

این منبع خاطرنشان کرد: معلمان ابتدایی بر اساس علایق و ساماندهی که صورت گرفته است هر یک به صورت اضافه‌کار به مدارس می‌‎‌آیند و به تدریس مشغول می‌شوند. در برخی از دروس (برای مثال ریاضی) ما با کمبود نیروی کار مواجه هستیم.

 وی که نخواست نامی از او در این گزارش آورده شود، اظهار کرد: در ابتدایی تمام پایه‌ها معلم دارند و مشکلی در نیروی انسانی این بخش وجود ندارد؛ منتهی در مقطع متوسطه این کمبود نیروی کار وجود دارد و سایر معلمان برای پر کردن این کمبود در حال تدریس در دروس تخصصی هستند.

مشکلات کمبود معلم تنها مختص اول مهر نیست

به گفته این منبع، این مشکلات تنها مختص اول مهر نیست! اضافه‌کار هم قوانین خاص خود را دارد و در میانه ترم اگر یکی از این معلمان نخواست اضافه کار برود، کسی نمی‌تواند آن‌ها را مجبور به ادامه تدریس کند. این دست از مشکلات هم در طول سال به صورت چالش وجود دارد.

وی افزود: مهم‌ترین تبعات کمبود معلم، افزایش جمعیت دانش‌آموزان در کلاس درس است به‌گونه‌ای که کلاس‌های درس ۴۰ نفره و شلوغ یکی از آیتم‌های منفی مدارس دولتی در طول سال‌های اخیر محسوب می‌شود که تأثیر مستقیم آن افت کیفیت آموزش و عدم شناسایی استعدادهای بسیاری است که در این شرایط تحصیل، قطعا شناسایی نشده و مورد توجه قرار نمی‌گیرند و در این مقوله می‌توان به این نکته اشاره کرد که همین مسئله می‌تواند منشأ بی‌عدالتی در حق دانش‌آموزانی باشد که خانواده‌هایشان توانایی تأمین هزینه‌های مدارس غیردولتی را ندارند و در سایه بی‌‌توجهی به کیفیت مدارس دولتی، نه‌تنها جریان یادگیری آن‌ها به شیوه صحیح اتفاق نمی‌افتد بلکه بخشی از استعدادهایشان هم شناسایی نمی‌شود.

وی با بیان اینکه بی‌شک دود این مسئله به چشم دانش‌آموزان مدارس دولتی عادی می‌رود و نشان‌دهنده بی‌عدالتی آشکار است، اظهار کرد: نظام تعلیم و تربیت زمانی متحول خواهد شد که عدالت تربیتی در رأس سیاست‌ها قرار داشته باشد. وقتی عدالت را به پایین‌ترین سطح رسانده‌اید که ۷۰ درصد دانش‌آموزان در مدارس دولتی تحصیل می‌کنند، اما در ورود به دانشگاه فقط ۵ درصد آن‌ها می‌توانند در دانشگاه‌ها و رشته‌های خوب تحصیل و در مقابل ۹۵ درصد دانشگاه‌ها و رشته‌های خوب نصیب آن ۳۰ درصدی می‌شود که در مدارس خاص تحصیل می‌کنند، یعنی نظام تعلیم و تربیت به حد غایی هدف و تلاش خود را بر توسعه بی‌عدالتی مصروف داشته و اتفاقا در این راه موفق هم بوده و بارزترین نمونه آن کمبود معلم در مدارس دولتی عادی است.

وی خاطرنشان‌کرد: کسری معلم و استفاده و  استثمار معلمان شرکتی و حق‌التدریس، اضافه تدریس معلمان و به‌کارگیری نیروهای بازنشسته از بُعد مالی و بودجه‌ای به نفع آموزش‌وپرورش است، زیرا با هزینه کمتر، دانش‌آموز بیشتری را پوشش می‌دهند اما از بُعد کیفیت به ضرر دانش‌آموز و سیستم آموزشی است.

زنجان در زمینه کمبود معلم، جزو استان‌هایی است که وضعیت مطلوب‌تری نسبت به سطح کشور دارد

با این وجود اما «علی اسماعیلی»، مدیرکل آموزش و پرورش استان زنجان در گفت‌وگو با صدای زنجان اظهار کرد: زنجان در زمینه کمبود معلم، جزو استان‌هایی است که وضعیت مطلوب‌تری نسبت به سطح کشور دارد و ما جزو استان‌هایی هستیم که بالاتر از متوسط کشوری نیروی کار داریم.

وی ادامه داد: تقریبا 10 سال از بازنشستگی‌ بخشی از نیروی کار آموزش و پرورش گذشته است و کمبودهای ناشی از این بازنشستگی‌ها کامل برطرف نشده است و در این زمینه ما همواره دچار مشکل هستیم.

  به گفته اسماعیلی؛ اگرچه مشکل کمبود معلم در کل کشور وجود دارد، اما این مشکل برای امسال حادتر شده است. این در حالی است که در استان در مقطع ابتدایی ما مشکل حادی در زمینه کمبود نیرو نداریم و مشکلات در این زمینه جبران شده است.

تنها در مقطع متوسطه اول دچار کمبود معلم هستیم

وی ادامه داد: در پایه متوسطه دوم تا میزانی برایمان سختی وجود دارد؛ اما مشکلی که دردساز و حاد باشد، نیست. منتهی در متوسطه اول ما دچار مشکل شدیم آن هم به خاطر اینکه نتایج آزمون دبیری که گرفته شد، اعلام نشده است و حضور دبیران در مدارس برای ما اتفاق نیفتاده است. این در حالی است که نتایج آزمون دبیری ابتدایی اعلام شده است و معلمان به کلاس درس رفتند! حتی ما یک سهمیه مجددی برای تکمیل ظرفیت داریم که آنها را هم جذب خواهیم کرد.

این مسئول خاطرنشان کرد: نتایج آزمون دبیری متوسط هم اگر اعلام شود، قطعا نیروی جذب شده به مقطع متوسطه اول هدایت می‌شوند و مشکل ما در این حوزه حل خواهد شد.

وی با بیان اینکه در چند روز آینده ما پیگیر مسئله خواهیم بود و هماهنگی نیز با وزارتخانه داشتیم، گفت: نیروهای خرید-خدماتی را که سال قبل فعالیت کردند، دوباره به کار گرفتیم و ابلاغ این نیروها را نیز صادر کردیم و اکنون نیروهای خرید خدماتمان مشغول هستند و حتی افرادی که سال‌های قبل در خرید خدمات بودند و به دلایل مختلف دیگر امکان ادامه برایشان مهیا نبوده است، آنها را هم شناسایی کردیم و با وزارت در حال رایزنی هستیم که این بخش از نیروی کار را هم به کار بگیریم. نهایت این‌ها پاسخگوی عمده مشکل ما خواهد شد .

وی افزود: متقاضیانی که در آزمون ورودی دبیری ابتدایی شرکت کردند، و نمره قبولی را گرفتند احتمالا با رایزنی‌های صورت گرفته در مقطع متوسطه جذب خواهند شد. دامنه قبولی 470 تا 1000 نمره است و با توجه به امتیازها بالاترین نمرات برای کار وارد مجموعه می‌شوند و امتیاز کسانی که وارد مجموعه میشوند باید بالای 470 است. در حقیقت از عزیزانی که کارنامه سبز دارند و بالاترین امتیاز را بعد از ورودی‌های رسمی دارند به صورت خرید-خدمات یا قرارداد معین کار با مجوز وزارتخانه استفاده خواهیم کرد. همچنین همکاران شاغل و بازنشسته‌ که به صورت غیر موظف فعالیت دارند، کلاسهایمان را پر کردند.

وی افزود: قطعا نمی‌توان یک عدد مشخص در زمینه کمبود معلم در مدارس اعلام کرد؛ چون هر روز در حال رایزنی با نیروهای شاغل و افراد بازنشسته‌ای که شرایط جذب را دارند؛ هستیم. ضمن اینکه دوستان در این زمینه استقبال کردند و به هر حال کلاس‌هایمان دارد پر می‌شود و شاید امروز ما مشکلات دو سه روز اول را نداشته باشیم. و به آن ثباتی که در کلاس‌های درس دنبالش هستیم، رسیدیم و اکثر مشکلات ما با تدریس معاونان و نیروی کار مدارس جبران شده است.

در جهت حل مشکل کمبود معلم در دراز مدت؛ ظرفیت دانشگاه فرهنگیان دو برابر شده است

اسماعیلی خاطرنشان کرد: قطعا بحث تدریس نیروی غیرموظف و نیروهای شاغل در مقطعی مشکل را حل می‌کند اما برای حل این مشکل در دراز مدت، ظرفیت دانشگاه فرهنگیان دو برابر شده است و یقینا ورودی بیشتری برای سال‌های بعد خواهیم داشت و بحث ورود نیرو از طریق آزمون که براساس ماده 29 قرار است که آزمون‌هایش زودتر برگزار شود تا قبل از تابستان ما افراد خودمان را بشناسیم تا مشکلی که امسال با آن مواجه بودیم در سال‌های آینده تکرار نشود.

مدیر کل آموزش و پرورش استان زنجان در پایان افزود: در متوسطه اول به جهت تخصصی بودن دروس  در صورت نبود یک معلم تنها ساعتی از درس دانش‌آموزان خالی خواهد بود. ضمن اینکه تلاش شده است که این زمان خالی نیز با تدبیر مدیر و معاونان پر شود و تدریس صورت گیرد، اما در هر صورت وجود این دست از تعطیلی‌ها به معنای این نیست که کلاس درس به صورت کلی تعطیل شود .