پایگاه خبری صدای زنجان نیوز/ لیلا محمدی:در حالی که برنامه سومین سال اجرای خوشه چاقو توسط شرکت شهرک‌های صنتی استان به عنوان عامل توسعه این خوشه، در دستور کار قرار گرفته است، صنعتگران و فعالان این عرصه با اشاره به اینکه طی اجرای دومین سال خوشه هنوز اتفاقی در بازار این محصول و وضعیت فعالان رخ نداده است، معتقدند: به علت عدم تهیه بانک اطلاعاتی دقیق از فعالان این عرصه و عدم بهره‌مندی از نظرات صنعتگران تصور نمی‌کنند که چاقوی زنجان، تیزی خود را به دست آورد.

قرارداد مشترک بین میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی زنجان سال 1397 با عامل توسعه خوشه که در خصوص بررسی برنامه‌های اجرای توسعه خوشه چاقو بود، منعقد شد.

بر این اساس شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان موظف شد در زنجیره ارزش صنعت چاقوسازی، نقاط ضعف و قوت، تهدیدها و فرصت‌ها، روش حل مشکلات و مسائل  احصاء کند.

آن طور که مسئولان وقت اداره کل میراث فرهنگی استان زنجان در حدود 4 سال قبل اعلام کردند؛ «این توسعه خوشه یک مدل سه ساله بوده که در صورت بومی سازی دستاوردهای قابل توجهی خواهد داشت و مهمترین دستاورد این توسعه خوشه موجب اعتمادآفرینی و ظرفیت سازی میان جامعه در این زمینه خواهد شد.»

فرش دستبافت، کفش، روی و چاقو و مس و ملیله از جمله خوشه‌های شناسایی شده در استان زنجان هستند که برخی نیز راه‌اندازی گردیده‌اند.

 مسئولان شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان معتقدند که؛ صنعتگران چاقو توانمندی‌های بسیاری در این عرصه دارند که به واسطه این مدل (خوشه چاقو) می‌توان توانمندی‌های آنان را ارتقا بخشید و گام های بلندتری در این زمینه برداشت.

اجرای خوشه چاقو؛ بدون احصای آمار دقیق فعالان این عرصه

بنا به گفته مسئولان ذیربط، روند اجرای خوشه چاقو در دومین سال خود قرار دارد و اقدامات صورت گرفته در راستای کیفی‌سازی در عرصه ساخت و فروش محصول مطلوب بوده است.

اما تعدادی از چاقوسازان و فعالان این عرصه به صدای زنجان می‌گویند: وقتی بخش قابل توجهی از هنرمندان چاقوساز در این طرح جایی ندارند، نباید ادعا کنیم که طرح‌هایی که تحت عنوان «خوشه» راه‌اندازی کرده‌ایم به درد هنر- صنعت خورده است!

رضا یکی از هنرمندان چاقوساز زنجانی می‌گوید: بسیاری از هنرمندان به علت مشکلات مالی، کارگاه زیرزمینی را انتخاب کرده‌اند و محصولات خود را تولید می‌کنند. این افراد هنرمند هستند و به هر دلیلی که فعالیت در خفا را انتخاب کرده‌اند، باید مسئولین با حمایت‌های خود، آن‌ها را ترغیب به همکاری کنند. به نظرم تعدادی از چاقوسازان که کهنسال هستند و یا در آستانه کهنسالی قرار دارند، شناسنامه این شهر و هنر چاقو هستند که باید مسئولان ذیربط به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند.

علی دیگر هنرمند زنجانی نیز به صدای زنجان می‌گوید: با وجود اینکه کارگاهش زیرزمینی نیست و دارای مجوز قانونی است، جایی در خوشه چاقو ندارد.

او معتقد است: مسئولان شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان که مجری خوشه چاقو هستند، نتوانسته‌اند هنرمندان این عرصه را دور خود جمع کنند در نتیجه نمی‌توان با قطعیت گفت که نتایج حاصل از این طرح قابل استناد است. پایه و اساس هر طرحی آمار جمعیتی است وقتی هنوز آمار دقیقی از تعداد چاقوسازان مجوزدار و فاقد مجوز در شهر و روستاهای اطراف شهر زنجان وجود ندارد، چگونه می‌توان انتظار داشت که طرح یا پروژه، موفقی اجرا می‌کنیم؟

او وضعیت بازار فروش را گواهی بر اظهارات خود دانسته و عنوان می‌کند: وقتی وضعیت بازار در داخل کشور مطلوب نیست، چرا باید در طرح‌های مسئولین مربوطه شرکت کنم؟ اگر وضعیت خوب بود، برای حضور در دومین سال خوشه چاقو پیش قدم می‌شدم. من و امثال من که تعدادمان کم هم نیست، چه بخواهیم چه نخواهیم جایی در این طرح‌ها نداریم!

طرح فرمایشیِ خوشه چاقو؟

یکی از فعالان صنفی که نامش نزد صدای زنجان محفوظ است نیز با تاکید بر اینکه «خوشه چاقو، توانایی لازم برای احصا و شناسایی دقیق چاقوسازان و فعالان عرصه چاقوسازی را نداشته است» به صدای زنجان می‌گوید: در این طرح به نحو احسن از ظرفیت و تجربه بخش خصوصی استفاده نشده است، برخی از فعالان این عرصه به عنوان «داور» و «منشی» در جلسات و موارد مربوط به این طرح حضور دارند که باید با گفتن «بله»، نتایج را تائید کنند و اجازه «نخیر گفتن» هم ندارند. یعنی هر چقدر هم بگوییم نتیجه جلسه یا موضوع مربوط به طرح، هزینه‌بر است، نمی‌توانیم نفوذی داشته باشیم.

وی با بیان اینکه کسانی که مجریان طرح و متولیان، به روال ساخت و فروش چاقو وارد نیستند، چرا که در این زمینه تجربه کافی را ندارند و از طرفی تمایلی برای بهره‌مندی از تخصص بخش خصوصی نیز ندارند، می‌گوید: البته هستند هنرمندانی که به روال اداری نیز آشنا نیستند که باید برای هدایت طرح خوشه چاقو از افرادی متخصص فعال در بخش خصوصی که آشنا به روند اداری هم هستند، بهره برد.

داود بیگدلی، مدیرعامل شرکت تعاونی چاقوسازان زنجان نیز در گفت‌وگو با صدای زنجان در پاسخ به وضعیت بازار چاقوی زنجان و نقش خوشه چاقو در برطرف کردن موانع یا رونق بازار عنوان می‌کند: وضعیت بازار چاقو، مطلوب نیست چون فروش نداریم! صبح تا شب فروشندگان، منتظر مشتری هستند اما کو مشتری! به هیچ عنوان صادرات و واردات نداریم.

بیگدلی با تائید ضمنی اظهارات برخی از منتقدان به خوشه چاقو در زنجان می‌گوید: آمار رسمی و دقیق از تعداد فعالان دارای مجوز و فاقد مجوز، چاقوسازی در زنجان وجود ندارد اما بر اساس آمارهای غیررسمی، کارگاه‌های فعال در این عرصه در شهر و روستاهای اطراف زنجان 3 تا 5 هزار واحد برآورد می‌شود. در حال حاضر شاهد اجرای خوشه چاقو هستیم اما هنوز به صورت میدانی، تعداد این واحدها مشخص نشده است. برخی از هنرمندان در خانه‌ها و برخی نیز بیرون از شهر و روستا فعال هستند. نمی‌خواهم بگویم در این حوزه دولت مقصر است یا صنف مربوطه! چرا که برخی از هنرمندان به علت فرار مالیاتی یا نداشتن بیمه، کارگاه‌های زیرزمینی را ترجیح داده‌اند اما تمامی این موارد را نیز در نظر بگیریم، دلیلی نمی‌شود که قبل از اجرای طرح، بانک اطلاعاتی دقیقی از تولیدکنندگان چاقو نداشته باشیم.

او در خصوص نتیجه‌بخش نبودن طرح خوشه چاقو به صدای زنجان می‌گوید: تمامی جلسات مربوطه در حد صحبت و جلسه است که شاید هم نشود ایرادی گرفت و روند اداری این گونه باشد که در این زمینه کسی نمی‌تواند، اقدامی کند.

خوشه چاقوی زنجان وارد سومین سال می‌شود

اما پیمان فخاری، معاون صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان نظر دیگری داشته و با اشاره به رویکرد حمایتی طرح خوشه چاقو از تمامی هنرمندان می‌خواهد تا این دستگاه را در این مسیر همراهی کنند.

فخاری در گقا‌وگو با صدای زنجان با بیان اینکه برنامه‌های سال دوم خوشه چاقو در زنجان رو به اتمام است از تهیه برنامه سال سوم این طرح خبر داده و می‌گوید: در واقع تمامی اعضای چاقوساز توانمند و غیرتوانمند را دور یک مجموعه‌ای جمع کرده‌ایم تا در کنار یکدیگر این هنر را تقویت کنند.

معاون صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان آماری از تعداد هنرمندان چاقوساز و فعالان این عرصه که در دومین سال خوشه چاقو با مجریان همکاری می‌کنند، ارائه نکرده اما می‌گوید: تعداد فعالان مربوطه در سال نخست طرح، 418 نفر بود که این تعداد در حال افزایش است و مسلما اگر پایش صورت گیرد، نفرات بسیاری در این طرح حضور دارند.

معاون صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان چاقوسازی را  صنعت و هنر تاریخی استان زنجان خوانده و تصریح می‌کند: «با توجه به مشکلات پیش آمده در زمینه تولید و فروش چاقو در کشور و نیاز این صنعت به حمایت، تشکیل خوشه صنعت چاقوی زنجان در اولویت قرار گرفته است.»

این مسئول با بیان اینکه در خوشه چاقو، ذی‌نفعان را دور هم جمع کرده‌ایم، اضافه می‌کند: در این زمینه نقش شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان، «حمایتی» است. مثلا اگر فعالان تولید چاقو، کنسرسیومی بخواهند تشکیل دهند یا در حوزه فعالیت و ارتباط و حضور در نمایشگاه‌ها، حضور یابند، ما به علت بالا بودن هزینه‌های حضور در این عرصه‌ها، با هدف حمایت از این قشر، خوشه چاقو تشکیل داده‌ایم. تا به امروز ذی‌نفعان حاضر در این طرح، در نمایشگاه‌های مختلف داخلی و خارجی حضور یافته‌اند و آخرین دستاورد نیز تور بازدید از یکی از شهرهای ترکیه و ارتباط سازنده با تولیدکنندگان چاقو و تکنولوژی به کار رفته بوده است و قرار است هیئت تجاری از ترکیه به زنجان اعزام شود که این مهم در مسیر تقویت همکاری است.

رویکرد خوشه چاقو؛ «ارتقای کیفیت چاقوی زنجان» است

فخاری در پاسخ به برخی منتقدان که معتقدند خوشه چاقو نتوانسته است، در کاهش گرانی‌ها در این بازار (گرانی مواد اولیه) تاثیرگذار باشد، عنوان می‌کند: هدف از خوشه چاقو، بیشتر روی «کیفیت» است و تنها موضوع تقویت بازار چاقو در داخل کشور نیست بلکه هدف دست‌اندرکاران مربوطه این است که تولیدات چاقوی زنجان طبق تکنولوژی روز دنیا باشد و بتواند در بازار جهانی، رقابت کند.

این مسئول کشورهای «ترکیه» و «پاکستان» را رقبای اصلی چاقوی زنجان می‌داند اما اطمینان می‌دهد در صورت بهره‌مندی از تکنولوژی روز دنیا و با توجه به تجربه چاقوسازان زنجانی، قطعا چاقوی زنجان می‌تواند در بازار جهانی، قابلیت رقابت‌پذیر داشته باشد چرا که محصول نهایی، به لحاظ قیمت و کیفیت، مطلوب‌تر از کشورهای رقیب خواهد بود و در این صورت شانس جذب مشتری بالاتر می‌رود.

وی در خصوص گلایه برخی از هنرمندان چاقوساز در عدم بهره‌مندی از ظرفیت و توانمندی آن‌ها برای ارتقای کیفیت چاقوهای تولیدی در قالب طرح خوشه چاقو می‌گوید: در این زمینه قطعا مشکلاتی وجود دارد، من چاقوساز نیستم و شرکت شهرک‌های صنعتی استان، عامل توسعه خوشه چاقو است. هدف از این طرح احصای مشکلات است و ما از تمامی فعالان این عرصه می‌خواهیم تا با پیشنهادات خود ما را یاری کنند چرا که معتقدیم توسعه خوشه چاقو، راهکاری کارآمد برای ساماندهی مشاغل این حوزه است و منجر به ارتقای توانمندی صنعتگران خواهد شد.

حمایت‌ مسئولین از چاقوی زنجان صرفا روی «کاغذ» است!

اما داود بیگدلی، مدیرعامل شرکت تعاونی چاقوسازان زنجان معتقد است که ارگان‌های مختلف باید در کنار همف بخش خصوصی را همراهی کنند و به قول معروف «یک دست، صدا ندارد.»

بیگدلی در گفت‌وگو با صدای زنجان، اقدامات صورت گرفته در راستای اجرای طرح خوشه نظیر «آموزش» و «راه‌اندازی تورهای صنعتی» را مطلوب دانسته اما می‌گوید: آنچه برای بدنه مهم است، اقدام بنیادی است و اقدامات مذکور در حد «مُسکن» بوده است. به نظرم خودمان خواسته‌ایم که چاقوی زنجان «کُند» بماند، اقدامات صورت گرفته توسط میراث فرهنگی نیز مطلوب بوده اما اقدام شاخصی از این اداره در قبال چاقوی زنجان ندیده‌ایم!

مدیرعامل شرکت تعاونی چاقوسازان زنجان معتقد است، قوانین وضع شده در خصوص حمل چاقو (ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی) به هیچ عنوان مانع برای خرید و فروش چاقو محسوب نمی‌شود. اگر برخی معتقدند که این قانون در مسیر صادرات مشکلاتی ایجاد کرده درست نیست و بی‌انصافی است. مشکل اصلی ما ریشه فرهنگی دارد که ضروری است در این حوزه ارگان‌های یذربط اقدامات فرهنگی را در دستور کار قرار دهند. متاسفانه حمایت از چاقو صرفا روی کاغذ است وگرنه در عمل هیچ حمایتی از این هنر-صنعت صورت نگرفته است.

پیگیری‌های دو روزه صدای زنجان جهت گفت‌وگو با «سیدسعید صفوی»، مدیر کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان به علت حضورش در جلسات میسر نشد.