الهام احمدی- برخی از کشاورزان زنجانی در تماس با روزنامه‌ صدای زنجان با طرح مشکلات خود و نبود حمایت‌های لازم به گسترش آفاتی نظیر کنه و نوعی بیماری قارچی در مزارع خود به ویژه هندوانه و گوجه‌فرنگی اشاره داشته و عنوان کردند که برخی از آنان به دلیل عدم توانایی در مهار این آفات محصولشان نابود شده و مجبور به رهاسازی مزارع خود شدند چرا که توان احیای آن را ندارند.

به گفته این کشاورزان نبود سموم مرغوب و باکیفیت در بازار و استفاده از سمومی که تأثیرگذاری لازم را در از بین بردن آفات ندارند، از جمله دلایل گسترش و نابودی مزارع شده است از سوی دیگر با توجه به مشکلات اقتصادی و اوضاع نابسامان بخش قابل توجهی از کشاورزان توان خرید آفت مرغوب با قیمت بالا را نداشته و نمی‌توانند ادامه کار دهند.

این کشاورزان معتقدند که قارچ‌کش‌های باکیفیت و مرغوب در بازار موجود نبوده و در صورت وجود نیز قیمت بسیار بالایی داشته و قارچ‌کش‌های ایرانی هم با وجود داشتن قیمت مناسب اثرگذاری لازم را ندارند و همین موضوع یکی از دلایل نابودی مزارع از آفت‌هاست.

نمی‌گویم هیچ موردی از رهاسازی مزارع توسط کشاورزان گزارش نشده است

امیر مقدمی، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان زنجان در پیگیری صدای زنجان در پاسخ به این سوال که آیا گزارشی در خصوص رهاسازی مزارع از سوی کشاورزان به دلیل شدت گسترش آفاتی همانند کنه و قارچ در محصولات خود گفت: بنده نمی‌گویم هیچ موردی گزارش نشده بلکه موضوع قابل توجه این‌که وجود آفات مذکور در مزارع صیفی‌جات و درگیری آن‌ها با بیماری‌های قارچی، باکتریایی و ویروسی همه ساله وجود دارد.

این مسئول با بیان این‌که درگیری مزارع با آفات و قارچ‌ها موضوع متعارف و متداول است، تصریح کرد: نکته مهم در این بین کنترل این آفات و قارچ‌هاست که کشاورزان باید توجه ویژه بر این موضوع داشته باشند.

وی با اشاره به این‌که محصولاتی مانند پیاز، گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی محصول راهبردی و بااهمیت محسوب می‌شود، تصریح کرد: کارشناسان جهاد کشاورزی توصیه‌های فنی لازم را به کشاورزان برای جلوگیری از وارد آمدن خسارت ارائه می‌دهند حال اگر کشاورزی این توصیه‌ها را دریافت نکرده باشد می‌تواند با مراجعه مستقیم به جهاد کشاورزی منطقه خود مشکلات خود را طرح و توصیه‌ها و راهکارهای لازم برای احیا مزرعه خود را دریافت کنند.

گسترش آفات در مزارع موضوع عجیبی نیست

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان زنجان به ضرورت مبارزه با آفات در زمان مناسب اشاره داشته و گفت: پیش‌آگاهی از نوع آفت و بیماری و ضرورت مبازره به موقع در محصولات زراعی و باغی موضوع کاملاً متداولی بوده و این موضوع به ویژه در مرحله داشت محصول باید مورد توجه قرار گیرد از همین رو موضوع عجیبی نیست.

وی با تأکید بر این‌که این آفات قابل انتقال و گسترش به مزارع مجاور را نیز دارد، بیان کرد: کشاورزان باید برای جلوگیری از درگیری مزارع خود با آفات باید به زمان مبارزه است چرا که برخی از کشاورزان با یک بار سم‌پاشی و عدم تأثیرگذاری از ادامه کار منصرف شده و عنوان می‌کنند که قادر به کنترل پیشروی آفات در مزرعه خود نیستند.

به گفته مقدمی استفاده هر نوع آفتی در مزرعه و میزان تأثیرگذاری آن به زمان استفاده مرتبط است، خاطرنشان کرد: جهاد کشاورزی یک بخش دولتی با کارشناسان محدود بوده و نمی‌تواند تمامی مزارع را تحت پوشش قرار دهد از همین رو کلینیک‌های بخش خصوصی نیز در راستای شناسایی آفت‌ها و معرفی سم مورد نظر و مشاوره‌های لازم برای مهار آن فعالیت دارند و کشاورزان می‌توانند برای دریافت راهنمایی‌های بیشتر به کارشناسان مربوطه در جهاد کشاورزی مراجعه و خدمات را به صورت رایگان دریافت کنند.

این مسئول با تأکید بر این‌که متأسفانه برخی از کشاورزان سموم ارزان با اثرگذاری پایین خریداری می‌کنند که تأثیری در مهار آفت‌ها ندارد، افزود: در صورتی که دوز سموم را کشاورز کم و یا زیاد استفاده کند اثرگذاری خود را بر دفع آفت از دست می‌دهد.

چالش فعلی مقاومت آفات به سموم است

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان زنجان مقاومت آفات به سموم را یکی از چالش‌های فعلی در حوزه کشاورزی نامید و یادآور شد: موضوع مهمی که به ویژه در مورد انواع آفت‌های قارچی با آن روبه‌رو هستیم مقاوم شدن آن‌ها در برابر انواع سموم است از همین رو به کشاورزان توصیه می‌کنیم نوع سموم خود را تغییر داده و مکرر از یک نوع سم برای مهار آفت استفاده نکنند.

به گفته این مسئول، آفت مینوز در محصول گوجه فرنگی مقاومت قابل توجهی در برابر سموم داشته و باید برای مهار آن نوع سم را تغییر داد، خاطرنشان کرد: کشاورزانی که از محصولات خود به دلیل وجود آفت و عدم توانایی در کنترل آن ناامید شده و مزارع خود را رها کرده‌اند می‌توانند از جهاد کشاورزی درخواست بازبینی محصول خود از کارشناس را داشته باشند تا در صورت امکان احیا با آن آفات مقابله شود.

افت قیمت گوجه‌فرنگی و هندوانه دلیل دلسردی کشاورزان و رهاسازی مزارع است

مقدمی در واکنش به اقدام برخی از کشاورزان در رهاسازی مزارع خود به دلیل وجود آفات معتقد است که امسال سطح کاشت گوجه‌فرنگی نسیت به سال گذشته افزایش داشته و برخی از کشاورزان به دلیل افت قیمت محصولی همانند گوجه‌فرنگی دل سرد شده و حاضر به هزینه‌کرد مازاد نیستند از همین رو مزارع خود را رها می‌کنند.

وی در پاسخ به سؤالی در زمینه توزیع یارانه‌ای سموم با کیفیت مطلوب در بین کشاورزان برای جلوگیری از خسارات ناشی از گسترش آفات به تبع استفاده از سموم نامرغوب و بی‌اثر خاطرنشان کرد: متأسفانه سموم یارانه‌ نداشته و جهاد کشاورزی نیز هیچ سمی در اختیار کشاورزان قرار نمی‌دهد.

این مسئول به پایش عمومی مزارع توسط کارشناسان جهاد کشاورزی اشاره داشته و بیان کرد: هر چند این ادعا را نداریم که تمامی مزارع را تحت پایش قرار داده و هیچ مزرعه‌ای از چشم ما به دور نیست ولی با تمام کشاورزان مراوده داشته و مشکلی در این زمینه نداریم.

مقاومت آفات به سموم و خطرات ناشی از آن جدی است

اورنگ کاووسی، عضو هیئت علمی گروه پزشکی دانشگاه زنجان نیز به افزایش مقاومت آفات به سموم را موضوع جدی دانسته و عنوان کرد: هر چند مطالعه خاصی در این زمینه انجام نشده ولی بدون انجام مطالعه و با استناد به رفتار کشاورزان و فرهنگ زارعان و سیاست‌های موجود در کشور نیز می‌توان حدس زد که مقاومت آفات به سموم موضوع جدی بوده و از اهمیت خاصی برخوردار است و باید مورد توجه قرار گیرد.

این استاد دانشگاه با تأکید بر این‌که متآسفانه برخورد علمی در حوزه مقاومت آفات به سموم انجام نمی‌شود، ابراز کرد: بررسی این موضوع و شناسایی دلایل و راهکارهای آن نیاز به تحقیق تخصصی داشته و به طور یقین ارائه آموزش‌های لازم به کشاورزان و تجهیز آنان به روش‌های به روز مقابله بسیار تأثیرگذار است که این از وظایف مراکز متولی حوزه کشاورزی است.

رفتارهای مخرب کشاورزان در استفاده از سموم

 وی با اشاره به اثرات مخرب استفاده از سموم بیش از نیاز توسط کشاورزان بر محیط زیست و غیره بیان کرد: هر چند این اثرات مخرب مستدل نبوده و باید به اثبات برسد ولی با توجه به شنیده‌ها و رفتارهای مخرب کشاورزان در استفاده از سموم بیشتر با هدف افزایش تولید محصول می‌توان دریافت که وضعیت خوبی در این بخش نداریم.

عضو هیئت علمی گروه پزشکی دانشگاه زنجان در بیان راهکارهای خود به منظور بهبود وضعیت فعلی در بخش کشاورزی در حوزه استفاده از سموم تصریح کرد: به طور یقین بیشترین مصرف سموم در بخش کشاورزی انجام شده و از سوی دیگر با توجه به این‌که تمامی کشاورزان از تحصیلات لازم برخوردار نبوده و تخصص لازم را ندارند باید ارائه آموزش‌های لازم مورد توجه قرار گیرد.

ضرورت تغییر نگرش به حوزه کشاورزی

وی به ضرورت تغییر نگرش‌ها به حوزه کشاورزی تأکید داشته و یادآور شد: حال سوال اینجاست که در مورد موضوعات جانبی که متأثر از رفتارهای کشاورزان بوده و نیاز به حمایت احساس می‌شود چه نهادی باید کمک حال باشد؟

این استاد دانشگاه نیز با تأکید بر این‌که جهاد کشاورزی در اقدام پیشگیرانه از گسترش آفات در مزارع باید استفاده از سموم مختلف و عدم استفاده از یک نوع سم در یک مزرعه را مورد اهمیت قرارداده و به کشاورزان توصیه‌های جدی را داشته باشد، افزود: در صورتی که مقاومت یک سم به آفت مد نظر مورد اثبات قرار گرفت باید نوع سم بازبینی و سم تأثیرگذار جایگزین شود.

وی با اشاره به این‌که با فرض ناچار بودن به استفاده از سموم در مزارع و مطرح بودن منافع بیشتر به اجبار باید نوع سمی که آفت به آن مقام شده مورد شناسایی قرار گیرد، افزود: وابستگی به استفاده از سموم از جنبه‌های مختلف اقتصادی، محیطی و مقاومت آفات قابل بررسی است.

آفت کنه گوجه‌فرنگی

گفتنی است یکی از آفت‌‌های جدی و خسارت‌زا، آفت کنه گوجه‌فرنگی است به طرق مختلف انتشار می‌یابد، در درجه اول با جریان باد و حشراتی نظیر Bemisia Sp و در درجه دوم توسط لباس افرادی که در طول فصل برداشت در حال میوه چینی هستند از بوته‌ای به بوته مجاور منتقل می‌شود. وقتی شاخ و برگ‌های پایینی گیاه در اثر شدت حمله خشک می‌شود، کنه‌ها به شاخه‌های انتهایی رفته و بدن خود را بالا می‌گیرند تا بوسیله باد به بوته‌های دیگر انتقال یابند یا به بدن پرندگان چسبیده و بوسیله آن‌ها تغییر مکان دهند. این کنه در غالب موارد به قسمت‌های مختلف بدن حشرات از جمله ساق پای ملخ‌های موجود در مزارع آلوده چسبیده و انتقال می‌یابد.

 کنه حنایی گوجه فرنگی یکی از آفات جدی، خطرناک و خسارت‌زای گوجه فرنگی است. از علایم تیپیک این کنه نقره‌ای و برنزه شدن سطح زیرین برگ‌ها است. با تداوم تغذیه آفت بوته‌ها پژمرده شده و به رنگ قهوه‌ای متمایل به قرمز درآمده در نتیجه خشک می‌شوند .