زهره میرعیسی خانی- خبر ساده بود و تلخ. «میرتقی فاضلی» دار فانی را وداع گفت، هیچ فکرش را نمی‌کردم که پیر داستان‌نویس استان را این طور در سکوت خبری به خاک بسپارند. شاید کمتر کسی او را در جلسات داستان استان دیده باشد اما او در خلوت خود سال‌های سال به نوشتن مشغول بود و این اواخر نیز در فیلم کوتاهی در خصوص زندگی‌اش ساخته «حسین نجاری» به بازی پرداخت و در مورد زندگی پر فراز و نشیبش با مخاطبین به صحبت نشست.

او متولد ۱۳۰۹ خورشیدی بود. داستان‌نویس و مترجم زنجانی که در ۱۴ سالگی با حکومت مرکزی و محمودخان ذوالفقاری در زنجان همدلی داشت ولی بعدها از مخالفان آن‌ها شد. او در دهه‌ 30 طرفدار دکتر مصدق بود. از او بیش از ۲۰ اثر در زمینه‌ رمان و فلسفه در زبان‌های فارسی و ترکی تالیف و ترجمه بر جای مانده است اما تعدادی از آن‌ها به صورت رسمی چاپ نشده‌اند.

رمان «طرلان» و «چهره‌ای در تاریکی» از مهم‌ترین کتاب‌های این نویسنده‌ دهه‌ 40 زنجان است. رمان جنجالی طرلان در دهه‌ 40 توسط اداره‌ فرهنگ و هنر زنجان، توقیف و به کام شعله‌های آتش سپرده شد و از آن پس تا به امروز هرگز بصورت رسمی منتشر نشد. مسلط به زبان انگلیسی بود و ۵ رمان از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه کرده بود. سرانجام او روز جمعه یک آذر ماه بر اثر عفونت ریه درگذشت تا زنجان بار دیگر شاهد از دست دادن یک چهره فرهنگی دیگر باشد.

او در مصاحبه‌ای که در سالهای دور با هفته نامه البرز خرم داشته است در پاسخ به سوال خبرنگار که «چرا اغلب هنرمندان و انسان‌های بزرگ در زمان حیات خود شناخته نمی‌شوند و در اوج فقر و گمنامی می‌میرند؟» علت بی‌اعتنایی یا کم‌اعتنایی به هنرمند در کشور را به حاشیه کشیدن هنرمندان دانسته و گفته بود: هنرمندان افرادی نخبه هستند، نباید کمتر از اقشار دیگر مورد احترام واقع شوند. مردم به آن‌ها احترام می‌گذارند در حالی که اقشار خاصی آن‌ها را رقیب خودشان فرض می‌کنند. واضح است در چنین جامعه‌ای هنرمند نمی‌تواند جایگاه اصلی خود را بیابد.

وی همچنین ادامه داده بود: برای داستان‌نویسی مدرسه‌ خاصی وجود ندارد. ولی هر کس که بخواهد دست به چنین کاری بزند بایستی علاوه بر داشتن استعداد ذاتی تا آن‌جا که برایش امکان داشته باشد، آثار نویسندگان بزرگ را مطالعه کند. من در این راه سنگ تمام گذاشته و تقریباً تمامی آثار ارزشمند نویسندگان بزرگ تاریخ جهان را به دقت مطالعه کرده‌ام که این، آموزشی است بس ارزشمند برای من.

 فاضلی در مورد جایگاه خود در جامعه ادبی امروز اظهار کرده بود: آثارم به دو بخش تقسیم شده است. اول قسمت شعر و ادبیات، دوم فلسفه و جامعه‌شناسی. در بخش نخست اظهار نظرهایی از جانب مطبوعات به عمل آمده است. اولین اظهار نظر از جانب روزنامه‌ی اطلاعات در تاریخ 27/7/1337 به عمل آمده که ذیلاً نقل می‌شود:

«گاه اتفاق می‌افتد که یک رمان کم‌ارزش تأثیری بزرگ بر رمان‌نویسان هم عصر خود می‌نهد؛ «شوهر آهو خانم» اثر آقای افغانی چنین رمانی است. اهمیت آن در ارزش ادبی‌اش نیست، بلکه در امکاناتی است که به نویسندگان دیگر نشان می‌دهد. «شوهر آهو خانم» جای خالی یک نوع رمان بلند را در ادبیات ما پر کرده از این روی تا سال‌های سال بر گروهی از رمان‌نویسان نوخاسته‌ ما اثر خواهد کرد. «همسر قانونی» یکی از نخستین رمان‌هایی‌ست که تحت تأثیر «شوهر آهو خانم» به وجود آمده است. آقای فاضلی در متشکل کردن مواد خام داستان خود از افغانی جلوتر است و نثر او نیز شادابی و قدرت بیشتری دارد...»

در تاریخ 17 دی‌ماه سال 1349 نیز روزنامه‌ کیهان مصاحبه‌ای از من تحت عنوان «هنرمند، پیشرو قافله‌ تمدن هر ملتی است» درج نموده بود. از آن تاریخ تا امروز نشریاتی چند از قبیل مجله‌ امید ایران، هفته‌نامه‌ امید زنجان، صدای زنجان، بهار زنجان و موج بیداری از من اشعار و مقاله منتشر کرده‌اند و اما به نظر من مهم‌ترین موضوع در این رابطه درج شدن اسم من در «فرهنگ داستان نویسان ایران از آغاز تا امروز» به قلم آقای حسن عابدینی است که در صفحه‌ی 158 کتاب مذکور آمده است.

حسین نجاری در خصوص این شخصیت با اشاره اینکه سال گذشته 28 آذر ماه فیلم «گلنگدن» که در واقع به رفت و آمد در زندگی این نویسنده می‌پردازد اکران و از این نویسنده آزاداندیش قدردانی شد و امسال یکم آذر ماه خبر فوت تقی فاضلی، جامعه ادبی استان را دچار شوک کرد، گفت: ظاهرا تقی فاضلی به خاطر شکستگی لگن به بیمارستان منتقل شده و در آنجا دچار عفونت ریه شده و این عفونت موجب مرگش گشته است که موجب تاسف دوستدارانش است.

این کارگردان و شاعر با اشاره به اینکه فاضلی در واقع یک داستان نویس مدرن بود، افزود: مفهوم مدرن در خور هنرمندانی است که دارای طرز تفکر و نگرش خاص باشند و انسان و جهان و جامعه انسانی را در نوشته‌های خود به تصویر بکشند. وقتی صحبت از نگرش خاص می‌شود منظور این است که خردگرایی و اعتقاد به اصالت فرد و آزادی در تفکراتشان موج بزند و این مفاهیم از مفاهیم مدرنیته است و فاضلی دارای همچنین تفکری بود.

نجاری خاطرنشان کرد: این نویسنده مسلط به زبان انگلیسی و فرانسه بود و همواره کارهای خودش را با سرچ و تحقیق در اینترنت رفع و رجوع می‌کرد و با وجود اینکه 90 سال سن داشت با تکنولوژی روز ارتباط داشت و این مسائل شاید برای من و شما عادی باشد اما برای پیرمرد 90 ساله نشان از مدرن بودن او دارد و در واقع نگاه او نیز به مسائل را می‌شود از همین نقطه دریافت.

وی پیش از این در خصوص این نویسنده اظهار کرده بود: «تقی فاضلی» یکی از نویسندگان و داستان‌نویسان آوانگارد زنجان است که یک کنش‌گر اجتماعی نیز تلقی می‌شد. او تنها یک نویسنده صرف که آشنا به صناعت نویسندگی باشد نیست، بلکه وی دارای دغدغه و دلمشغولی‌های اجتماعی است و از این رهگذر است که در محتوای بسیاری از آثارش به ستیز با ظلم می‌پردازد.

وی با اشاره به اینکه این نویسنده در برهه‌ای از زمان زیر فشار قدرت زمانه قلم زده است و از مواضع خود کوتاه نیامده است، ادامه داد: این نویسنده در رمان «طرلان» خود به معضلات اجتماعی می‌پردازد و مشکلات زنی را مطرح می‌کند که تحت تسلط  قدرت زمانه است.

این کارگردان در مورد تقی فاضلی افزود: فاضلی در واقع یک کنش‌گر اجتماعی و یک روشنفکر آوانگارد است، شاعری است که بعدها به سمت داستان‌نویسی روی می‌آورد و مدتی نیز با یکی از مطبوعات استان ارتباط تنگاتنگی داشته است. او یک مترجم است و پنج رمان ترجمه دارد که  از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه است.

وی با اشاره به اینکه این نویسنده حافظه ای بسیار منظوم و قوی در خصوص حوادث داشتند، خاطر نشان کرد:این نویسنده  به نوعی از سرمایه های تاریخ شفاهی استان بود که بخشی از خاطرات خود را در فیلم گلنگدن به مخاطب این فیلم تعریف می‌کند و از خاطرات خود در زمان فرقه دموکرات‌، بیطرفانه و منطقی تعریف می‌کند.