زهره میرعیسی‌خانی- مرکز رشد یا انکوباتور، یکی از ابزارهای رشد اقتصادی است که به منظور حمایت از کارآفرینان تحصیل‌کرده تأسیس می‌شود و با ارائه امکانات و تسهیلات عمومی، زمینه پا گرفتن شرکت‌های جدید را فراهم می‌کند. استفاده از مراکز رشد، امروزه به عنوان یکی از ابزارهای پذیرفته شده برای تبدیل خلاقیت‌ها و دستاوردهای علمی و تحقیقاتی به محصولات قابل ارائه به بازار و توسعه کارآفرینی محسوب می‌شود، امروزه بیش از 3 هزار انکوباتور در سراسر دنیا وجود دارد که بیشتر آن‌ها در کشورهای آمریکا و ژاپن مستقر هستند.

يك تفاوت عمده بين مراكز رشد و پارك‌هاي علم و فناوري در اين است كه مراكز رشد به منظور حمايت از شركت‌هاي نوپا و شركت‌هايي كه در مراحل اوليه کسب و کار خود هستند، فعاليت می‌کنند؛ اما پارك‌هاي علم و فناوري، خدمات خود را به شرکتهاي بلوغ یافته‌تر ارايه می‌کند.

مراکز رشد در واقع در گام اول توسعه پارک‌های علم و فناوری و در نتیجه توسعه اقتصادی یک شهر هستند و از همین رو به نظر می‌رسد بایستی توجه بیشتری به این مراکز صورت گیرد.

 در این خصوص جلال صبا، مدیر مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه زنجان با اشاره به اینکه در مرکز رشد دانشگاه زنجان که یک مرکز رشد جامع است در حال حاضر بالغ بر 32 واحد فناور مستقر است، گفت: از این 32 واحد هفت مورد در مرحله پیش رشد و 25 مورد دیگر در مرحله رشد قرار دارند که از 25 واحد نیز هشت مورد مجوز دانش بنیان دارند.

وی در مورد روال پذیرش این شرکت‌ها در مرکز رشد دانشگاه زنجان خاطرنشان کرد: افراد دارای ایده با مراجعه به مرکز رشد دانشگاه راهنمایی می‌شوند که چگونه پروپوزال مربوط به این مرکز را پر کنند و این پروپوزال که جنبه علمی و بازاریابی دارد، پس از تکمیل برای داوری ارسال می‌گردد و پس از داوری دعوت صاحبان ایده برای دفاع از ایده خود دعوت می‌شوند و پس از داوری کمک می شوند تا کار خود را راه بیندازند.

این مسئول با اشاره به اینکه اگر ارائه‌دهندگان طرح شرکت نداشته باشند در وهله اول آنها به عنوان شرکت «پیش رشد» پذیرش می‌شوند و حدود 6 تا 9 ماه می‌توانند در مرحله «پیش رشد» بمانند و دراین فاصله شرکت خود را ثبت کنند، گفت: همچنین برای ورود این شرکت‌ها به مرحله «رشد» بایستی حتما شرکتی تاسیس شود و  در این صورت است که این شرکت‌ها در حدود سه سال می‌توانند در مرحله رشد بمانند.

وی با اشاره به مشکلات مراکز رشد استان افزود: در حال حاضر ما از کمبود امکانات و منابع مالی رنج می‌بریم به طوری که ظرفیت مرکز رشد دانشگاه زنجان تکمیل است و جایی برای ورود شرکت‌های جدیدتر وجود ندارد آن هم در شرایطی که کلی متقاضی داریم. ضمن اینکه افرادی که پا در این عرصه می‌گذارند عموما افرادی هستند که با انگیزه بالا وارد این مرکز می‌شوند و روحیه عالی دارند و ما بایستی به آن‌ها بگوییم که ظرفیت این مرکز رشد تکمیل است و با کمبود فضا مواجه هستیم و اعلام این موضوع برای ما بسیار سخت است.

مدیر مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه زنجان با اشاره به اینکه در حال حاضر فضای دفتری ما به شدت محدود است، گفت: عمده حمایت ما از این شرکت‌ها این است که یک فضای دفتری با تجهیزات اداری و اینترنت به قیمت بسیار پایین در اختیار این گروه‌ها قرار می‌دهیم به طوری که در مرحله رشد تا 90 درصد به این واحدها تخفیف می‌دهیم و در مرحله رشد به تناوب با افزایش سال فعالیت قیمت‌های خود را به قیمت‌های واقعی نزدیک‌تر می‌کنیم تا اینکه شرکت بتواند روی پای خود بایستد و با هزینه‌های واقعی خود آشنا شود. در کنار این موضوع تسهیلاتی نیز برای این شرکت‌ها در نظر گرفته شده است که برای شرکت‌هایی که در مرحله «پیش‌رشد» قرار دارند تا 10 میلیون تومان به آن‌ها وام با سود صفر درصد اعطا می‌شود و در مرحله رشد نیز سقف وام اعطایی تا 80 میلیون است که تاکنون تا 60 میلیون تومان وام اعطا شده است که پس از اینکه دوره فعالیت این شرکت‌ها به عنوان «پیش رشد» و «رشد» تمام شد بازپرداخت‌های این وام صورت می‌گیرد.

صبا اظهار کرد: در حال حاضر منابع مالی ما صفر است و در حال حاضر با هزینه‌ای که در طی سالهای پیش به ما داده شده است‌ این مرکز را می‌چرخانیم. اگر مراکز علمی و ادارات و ارگان‌ها بتوانند منابع مالی در اختیار این مراکز قرار دهند بسیار موثر خواهد بود چرا که اعتبارات در این شرکت‌ها بسیار بهینه مصرف می‌شود چرا که طرح از غربال‌های مختلفی عبور می‌کند تا پذیرش شود و وام اعطایی هم تنها با اعلام اینکه این هزینه در کجا صرف می‌شود به صورت قسط بندی شده پرداخت می‌گردد و در واقع افرادنمی‌توانند این هزینه را در جای دیگری هزینه کنند.

وی افزود: یکی از مشکلات موجود در مراکز رشد این است که تنها زمانی که شرکتی دانش بنیان می‌شود به آن تسهیلاتی اعطا می‌شود ولی تا قبل از آن حمایت چندانی از این شرکت‌‌ها صورت نمی‌گیرد. و این موضوع مثل این است که به کودکی بگوییم که خودت به هر شیوه ای که خواستی راه رفتن یاد بگیر و پس از اینکه رشد پیدا کردی و دانش بنیان شدی بیا تا به تو کمک کنیم یعنی زمانی که ما از مرکز رشد حمایت نمی‌کنیم و اعتبارات مالی بسیار ناچیزدر اختیارش است چطور می‌توانیم توقع توسعه و بالندگی داشته باشیم؟ ولی من معتقدم که بایستی از ابتدای امر شروع به حمایت ازاین شرکت‌ها کنیم چراکه انگیزه و قدرت جوانی این افراد در کنار نیاز شغلی ومالی که این افراد دارند باعث توسعه و تلاش بیشتر این افراد می‌شود.

وی با اشاره به اینکه از رسانه‌ها انتظار می‌رود تا محصولات این افراد را تبلیغ کنند، افزود: یکی از مهم‌ترین کمک‌هایی که رسانه‌ها می‌توانند به شرکت‌های موجود در مرکز رشد کنند، این است که محصولات آنها را تبلیغ کنند و زمینه را برای شناخته شدن محصولات آنها فراهم آورند.

اعتماد مسئولان به شرکت‌های دانش بنیان زمینه توسعه آن‌ها را فراهم می‌آورد

در ادامه احسان بنی آدم، معاون ریاست پارک علم و فناوری دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان با اشاره به اینکه مسلما شرکتهای مستقر در مراکز رشد و دانش‌بنیان بهتر می‌توانند نسبت به مشکلات موجود در این حوزه اظهارنظر کنند، گفت: به صورت کلی درحدود 60 شرکت در این مرکز مستقر است که 18 مورد آن دانش‌بنیان است.

وی ادامه داد: مشکلات این شرکت‌ها به دسته‌های مختلفی تقسیم می شوند که برخی از این مسائل درونی و برخی بیرونی هستند که بخشی از ای مشکلات مربوط به فضای کسب و کار این شرکتها است.

این مسئول افزود: امروزه فضای کسب و کار به گونه‌ای که یک شرکت فناور نمی‌تواند برای شرکت خود کارمند استخدام کند و حقوق درست و حسابی به کارکنانش بدهد.

بنی آدم افزود: عموما مسئولی از شرکت‌های شهرستانی کار قبول نمی‌کنند و کار خود را تنها به شرکت‌های مستقر در تهران واگذار می‌کنند که این امر بسیار آزاردهنده است به طوری که در مواردی این شرکت شهرستانی مجبور به این می‌شود که به تهران رفته و دفتری در آنجا برای خود تاسیس کند و جور دیگری کار خود را پیش ببرد.

وی افزود: از جمله مشکلاتی که در حوزه اداری این مراکز وجود دارد نبود و یا کمبود افراد متخصص در این حوزه است چرا که با توجه به مشکلاتی که غالبا شرکت‌ها با آن‌ها مواجه هستند، معمولا به دلیل حقوق پایینی که در این شرکتها به کارکنان داده می‌شود افراد متخصص به سختی جذب این شرکتها می‌شوند مگر شرکت‌های دانش بنیان بسیار بزرگ که بنیه و قوه بسیار بالایی دارند و توان مالی جذب افراد متخصص را دارند، ولی شرکت‌هایی که در حوزه استارتاپی هستند همواره با مشکلاتی این چنینی رو به رو هستند.

بنی آدم افزود: عدم وجود سرمایه‌گذاری که بیاید در این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کند، به شدت حس می‌شود. همچنین مان آن رسیده است که سرمایه‌گذاران به این شرکت‌ها اعتماد کنند و در این حوزه سرمایه گذاری کنند.

وی افزود: درخواستی که از ارگان‌ها، شرکت‌ها و ادارات و نهادها داریم، این است که شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در استان را حمایت کنند و اگر همین مساله را جدی بگیرند، در استان یک قدم نسبت به این مساله جلو می‌افتیم و این شرکت‌ها به نوعی در استان دیده می‌شوند.

این مسئول افزود: اکوسیستم اقتصادی زنجان باید به این باور برسد که این شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند مسئولیت بپذیرند و آن را به خوبی انجام بدهند یا حداقل اگر هم شرکتی نتواست از عهده این مسئولیت بر بیاید که من مطمئن هستم با مهارتی که افراد حاضر در این شرکت‌ها دارند این امر به هیچ عنوان اتفاق نمی‌افتد اما حداقل شرکتهای دانش بنیان این گلایه را ندارد که مسئولین امر به آن‌ها اعتماد نکردند و مسئولیت را به شرکت‌های مستقر در تهران سپردند.

بنی آدم با اشاره به اینکه باید صبر و تحمل خود استان نیز در برخی مسائل افزایش یابد، گفت: باید به این شرکتها در خود استان میدان داده شود تا در کار ورود پیدا کنند و و تجربه کسب کنند و رشد و توسعه یابند.

وی با اشاره به اینکه باید تمام زیرساخت‌های این مساله در استان فراهم شود، خاطرنشان کرد: نمی‌شود که شرکتهای دانش بنیان خود را ارتقا دهند اما در استان هیچ کاری به آنها سپرده نشود.

این مسئول گفت: در حال حاضر شرایط برای پارکهای فناوری و مراکز رشد تا حدودی در استان فرق کرده است ضمن اینکه امروز به دنبال این هستیم که زمینه اعتماد سازی مسئولین به این شرکتها و خود باوری شرکتها را فراهم آوریم تا کارها به این شرکتها واگذار شود.

جوانان هنوز با ادبیات کار آفرینی آشنا نیستند

در ادامه سیده فاطمه شبیری، معاون فناوری جهاد دانشگاهی استان با اشاره به اینکه مرکز جهاد دانشگاهی دارای اکوسیستم کامل کارآفرینی است و مرکز نو‌آوری و شکوفایی و مرکز رشد و صنایع فرهنگی خلاق و پارک علوم و فناوری نرم و صنایع فرهنگی شعبه زنجان را داریم، گفت: هر یک از این مراکز مشکلات خاص خود را دارند اما مشکلی که به طور اخص وجود دارد این است که هنوز ادبیات این دست از فناوری‌ها با توجه به اینکه کار جدیدی در ایران است چندان برای عموم و مسئولین آشنا نیست.

وی افزود: ادبیات این موضوع را هنوز جوانان نمی‌دانند و ما برای ترویج این ادبیات وقت زیادی می گذاریم که همین امر انرژی بالایی را نیز از ما می‌گیرد و به نظر می‌رسد باید سازمان و موسسه‌ای در این زمینه ورود پیدا کند تا این وظیفه را به عهده بگیرد و نسل جوان ما را با این ادبیات آشنا کند.

شبیری با بیان این موضوع که برای اینکه بتوانیم این مراکز را سر پا نگه داریم، نیازمند این هستیم که سازمانهای همکار با ما همکاری کامل را داشته باشند تا زمینه ارتباط شرکتها و ارگانهای ذی صلاح را ایجاد کنیم، گفت: در این زمینه هنوز با مشکلات عدیده ای رو به رو هستیم.

این مسئول با اشاره به اینکه در حال حاضر 23 تیم فعال به صورت پیش رشد و رشدی در مراکز رشد ما مستقر هستند، گفت: گروه‌هایی که در مراکز پیش رشد می‌تواند 6 تا 9 ماه در این مرکز مستقر باشند و گروه‌هایی که به صورت رشد هستند 3 تا 5 سال.

وی در پاسخ به این سوال که «چگونه می‌توان زمینه رشد این شرکت‌ها را در استان فراهم آورد؟»،اظهار کرد: به هر حال ما موظف هستیم که بسترهای لازم را برای این شرکت‌ها فراهم آوریم حال از طریق سایت و یا فضای مجازی و هم به واسطه‌ی بازدید از این مراکز که به جهت اینکه از  مرکز جهاد‌دانشگاهی بازدیدهای زیادی صورت می‌گیرد مسئولین و شخصیت‌های بزرگی از این مراکز و شرکت‌ها نیز بازدید می‌کنند که همین امر می‌تواند در زمینه توسعه این شرکتها تا حدودی موثر باشد.

وی افزود: جهاد دانشگاهی همچنین تفاهم‌نامه‌های زیادی با سایر ارگانها دارد که ما سعی می‌کنیم همواره در قالب این تفاهم‌نامه‌ها نیز با شرکتها و ارگانها وارد ارتباط شویم و زمینه را برای ایجاد قرارداد برای این شرکت‌ها فراهم کنیم.