الهام احمدی- موضوع احداث دومین کمپ ترک اعتیاد تبصره دو ماه 16 با توجه به ضرورت‌ آن و نبود مکان برای استقرار معتادان متجاهر جمع‌آوری شده از سوی پلیس از سال‌های گذشته در زنجان مطرح شد ولی برخی مسئولان وقت معتقد بودند که معتاد متجاهر در زنجان به میزانی نیست که نیاز به راه‌اندازی دومین کمپ ماده 16 باشد از سوی دیگر  ایجاد دومین کمپ ماده 16 بازتاب منفی از شهر را نشان می‌دهد چون معمولاً شهرهای با آمار بالای معتادان بیش از دو کمپ دارند. اما با گذشت چند سال از این مخالفت‌ها مسئولان به ضرورت راه‌اندازی این کمپ اذعان داشته و  چند ماهی است که به صورت جدی  در استان مطرح بوده و در پیگیری سرانجام کمپ مذکور دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان بر نامشخص بودن زمان راه‌اندازی آن اشاره کرد.

مافیای مواد مخدر در سال های اخیر با تنوع بخشی به مواد مخدر و شیوع مخدرهای شیمیایی در كنار مواد افیونی سنتی معضلات این حوزه را با پیچیدگی های متعددی مواجه كرده و از طرفی نیز گرایش اقشار مختلف جامعه به این مواد رو به افزایش است و تهدیدهای آن نیازمند مهار و سامان است.

در این میان تعداد زیادی نیز از مصرف‌كنندگان مواد هستند كه اعتیاد آنان را به جایی رسانده كه از آسیب فردی عبور كرده و تهدید جدی برای خانواده‌ها و جامعه شده‌اند و به دلیل طرد شدن از محیط خانه، در خیابان‌ها پرسه می‌زنند و دامنه وسیعی از آسیب‌های دیگر را نیز با خود دارند.

افرادی که برای درمان اعتیاد خود داوطلبانه به کمپ‌های ترک اعتیاد مراجعه نکنند، در آن صورت مشمول ماده 16 قانون ( درمان اجباری) می‌شوند، اما حتی در این صورت نیز قانون‌گذار پیش‌بینی کرده است تا با استفاده از فشار قانون این افراد را نیز با اخذ قرار مناسب به الگوهای درمان اختیاری یعنی همان مراکز ماده 15 سوق داد (تبصره 2 ماده 16)؛ یعنی قاضی او را ملزم کند که برای درمان خود اقدام کند و اینجاست که تنها پس از این مراحل اگر بازهم فرد معتاد حاضر نشد برای درمان خود اقدامی انجام دهد، متجاهر شناخته شده و وی را به مراکز ترک اعتیاد ماده 16 یا درمان اجباری ارجاع داد. در آئین‌نامه‌های مصوب موجود نیز مفهوم تجاهر تعریف شده است و تشخیص مصادیق تجاهر باید از طریق اظهار نظر دو مرجع یعنی مقام قضایی و تیم پزشکی انجام شود.

از همین رو تا اطلاق عنوان متجاهر بر یک معتاد و ارجاع آن به مراکز اجباری موضوع ماده 16 مراحل متعددی باید طی شود. به عبارتی درصورتی‌که فرد معتاد با وجود بستر مناسب برای درمان و وجود همه امکانات حاضر نشد برای ترک اقدام کند، متجاهر شناخته شده و در چنین شرایطی ناگزیر باید او را به مراکز درمان اجباری ارجاع داد

معتادان تابلو كه با دستگیری پلیس به مراكز ترک اعتیاد معرفی می‌شوند چون با میل شخصی خود برای درمان اقدام نمی‌كنند معمولاً از حاشیه حمایتی خانواده محروم هستند و توان پرداخت هزینه‌های درمانی را ندارند از همین رو نیاز به راه‌اندازی مراکز ترک اعتیاد دولتی است.

فعلاً زمان راه‌اندازی دومین کمپ ترک اعتیاد تبصره 2 ماده 16 مشخص نیست

فاطمه رضایی در گفت‌وگو با صدای زنجان در زمینه وضعیت دومین کمپ ترک اعتیاد ماده 16 با اشاره به این‌که فعلاً این طرح در حال سپری کردن فرایندهای عملیاتی بوده و زمان راه‌اندازی آن مشخص نیست، افزود: در آینده‌ای نزدیک شاهد راه‌اندازی دومین کمپ ترک اعتیاد تبصره دو ماده 16 در زنجان خواهیم بود.

هر چند دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان به نامشص بودن زمان راه‌اندازی این کمپ ترک اعتیاد اشاره داشت ولی در بخشی از مصاحبه خود با یکی از رسانه‌های استان، زمان راه‌اندازی کمپ اعتیاد مذکور را دی ماه امسال عنوان کرده است.

وی با بیان این‌که برای راه‌اندازی این کمپ از یکی از مراکز ماده 15 واجد شرایط انتخاب می‌شود، ادامه داد: با تشکیل کمیته‌ای سه مرکز بررسی و نهایی می‌شود.

به گفته این مسئول بیمارانی که در این کمپ پذیرش می‌شوند به دستور قاضی و توسط پلیس ارجاع داده می‌شوند، خاطرنشان کرد: در مراکز تبصره 15 افراد خود معرف هستند اما در مراکز تبصره دو ماده 16 یا خانواده از قاضی دستور می‌گیرد یا پلیس اقدام به جمع‌آوری معتادان می‌کند.

محمد محمدی قیداری، مدیرکل بهزیستی استان در واکنش به ضرورت راه‌اندازی کمپ تبصره 2 ماده 16 در زنجان بیان کرد: احساس می‌کنم در حال حاضر راه‌اندازی این کمپ ترک اعتیاد در زنجان یک ضرورت است برای نگهداری و درمان معتادان متجاهری که توسط پلیس جمع‌آوری شده و امکان استقرار همه آن‌ها با توجه به ظرفیت محدود کمپ ترک اعتیاد فعلی وجود ندارد.

صدرو مجوز راه‌اندازی دومین کمپ تبصره 2 ماده 16 زنجان بر عهده بهزیستی است

وی با اشاره به این‌که مدیریت کمپ تبصره دو ماده 16 بر عهده دبیرخانه ستاد شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر است، گفت: بهزیستی و سایر ادارات زیرمجموعه دبیرخانه در بحث مواد مخدر هستند از همین رو تعیین ضرورت راه‌اندازی کمپ تبصره دو ماده 16 و تأمین اعتبار آن نیز بر عهده دبیرخانه بوده  و بهزیستی صرفاً مجوز فعالیت آن را صادر کرده است.

نیروی انتظامی استان یکی از ارگان‌هایی است که به شدت در حوزه راه‌اندازی دومین کمپ ترک اعتیاد تبصره 2 ماده 16 مطالبه‌گر بوده و بارها بر نبود ظرفیت کافی در کمپ‌های ترک اعتیاد استان برای نگهداری و بهبود معتادان تأکید کرده است.

سردار رحیم جهانبخش، فرمانده انتظامی استان در گفت‌وگو با صدای زنجان و در واکنش به وجود معتادان متجاهر در سطح شهر و پارک‌ها و گلایه شهروندان از این موضوع گفت: برای پاکسازی پارک‌ها از معتادان متجاهر و خرده فروشان قطعاً ورود می‌کنیم و توانمندی این را هم داریم ولی مشکلی اصلی استان نبود کمپ ماده 16 است.

پاکسازی کل استان از وجود معتاد متجاهر در 72 ساعت به شرط تأمین محل نگهداری

وی با اشاره به این‌که وقتی معتاد برای حضور در پارک احساس ناامنی کند به یک خیابان بالاتر رفته و در آنجا بساط می‌کند یا ساختمان‌های نیمه‌کاره و رها شده زیادی که به پاتوقی برای این افراد تبدیل شده است، افزود: نظر بنده بر این است که اگر فضا و مکان در اختیار پلیس باشد در مدت 72 ساعت نمی‌گذارد یک معتاد متجاهر در استان و حتی در باغات حضور داشته باشد چون هم قدرتش را و هم نیرو و ابزارش را دارد و آقای دادستان نیز همکاری و حمایت مضاعفی در این زمینه اعمال می‌کند.

سردار جهانبخش ادامه داد: فرض کنید ما همه این معتادان را جمع‌آوری کردیم کجا نگهداری کنیم؟ بازداشتگاه جا نداریم در صورت وجود هم نمی‌توان معتاد اچ آی وی مثبت را در کنار یک فردی که سالم بوده و صرفاً به دلیل مباحث مالی در بازداشتگاه است نگهداری کرد.

این مسئول عنوان کرد: تأکید و راهکار ما بر ایجاد کمپ ماده 16 است چون خانواده‌های دارای معتاد از تمکن مالی لازم برای درمان آن‌ها در کمپ‌های ترک اعتیاد غیرانتفاعی برخوردار نیستند.

کل ظرفیت کمپ‌های ترک اعتیاد استان 200 است آن هم غیرانتفاعی

وی با اشاره به این‌که در زنجان مکان برای نگهداری معتادان و ادامه درمان آن‌ها در استان نداریم، خاطرنشان کرد: کل ظرفیت ما در استان به 200 نفر می‌رسد که آن‌ هم غیرانتفاعی هستند.

فرمانده انتظامی استان اولویت اصلی پلیس را برخورد و جمع‌آوری معتادان متجاهر نامیده و عنوان کرد: طرح‌های پاکسازی متعددی در زنجان اجرایی می‌شود ولی به دلیل  نبود کمپ دولتی و ظرفیت پایین کمپ‌های استان مکان نگهداری برای همه این معتادان متجاهر وجود ندارد.

هزینه هر معتاد در کمپ‌های ترک اعتیاد 420 الی 600 هزار تومان است

به گفته کارشناسان میزان صرف هزینه‌ برای هر معتاد در کمپ‌ها متناسب با شرایط اقتصادی افزایش یافته و طبق دستورالعمل ابلاغ شده در مراکز خصوصی و مراکز تبصره 2 ماده 16 هزینه‌ها برای هر نفر 420 الی 600 هزار تومان در نظر گرفته می‌شود.

برخی از منتقدان نیز بر شیوه درمان کمپ‌های ترک اعتیاد با وجود گسترش مواد مخدر صنعتی و نوظهور تأکید داشته و بر این باورند که بخشی از قوانین مراکز ماده ۱۶ مربوط به سال ۸۹ است که در آن زمان تمرکز بر مواد مخدر سنتی بر پایه تریاک بوده و طبیعی است همزمان با ورود مواد صنعتی و تغییر ذائقه‌ها از مواد سنتی به سمت مواد جدید و روان‌گردان‌ها باید ساز و کارهای خاصی را هم برای مقابله با آن‌ها ایجاد شود به طوری که بخش اعظمی از اقدامات درمانی مواد مخدر نوظهور باید بر پایه روان درمانی صورت‌بندی شده و  ضروری است اندیشمندان عصب و روان‌شناس در این حوزه بیشتر وارد شوند.

این منتقدان بر این باورند مکان‌هایی که معتادین خیابانی به آنجا فرستاده می‌شوند دولتی است و تا حد زیادی می‌توان گفت که تأثیر خیلی کمی داشته و فرد معتاد در این مدت به شدت اذیت شده به طوری که خاطره بدی از ترک اعتیاد در ذهن او شکل می‌گیرد. از طرفی آمارها نشان می‌دهند که بیش از 80 درصد افرادی که به این کمپ‌ها وارد می‌شوند دوباره به اعتیاد باز می‌گردند و هزینه ترک اعتیاد این افراد نیز بر عهده دولت است.

امروزه کمپ‌های ترک اعتیاد بسیاری وجود دارد ولی آیا توانسته‌اند به طور قابل ملاحظه‌ای اعتیاد را در بین افراد از بین ببرند؟ برای بررسی این موضوع باید تحلیل‌های بسیاری صورت گیرد ولی مهم آن است که ما بیشتر از آمارهای تحلیل‌گرانه به نتایج واقعی ترک اعتیاد نیازمند هستیم، تاکنون چه تعداد از افرادی که به کمپ ترک اعتیاد مراجعه کرده‌اند توانسته‌اند در این راه موفق باشند یا بعد از رهایی از اعتیاد تا چه مدت توانسته‌اند از آن دور بمانند همه این عوامل به کارایی کمپ‌های اعتیاد و البته انگیزه فردی بستگی دارد.