پایگاه خبری صدای زنجان- پژوهشگران همواره برای دستیابی به علم با دست‌های خالی دل ذرات را می‌شکافند. حمیدرضا شهسواری، عضو هیئت علمی دانشکده شیمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان از این گروه از پژوهشگران است که به‌عنوان پژوهشگر جوان برجسته ششمین دوره جایزه ابوریحان بیرونی در سال ۱۳۹۹ معرفی شده است.

او متولد ۱۳۶۳ در شهرستان استهبان از شهرستان‌های توابع شیراز است و دوران لیسانس و فوق لیسانس و دکترای خود را در دانشگاه شیراز سپری کرده است. از او حدود 50 مقاله ISI در معتبرترین مجلات تخصصی رشته شیمی به چاپ رسیده است.

او برای گسترش تحقیقات خود سفرهایی به اسپانیا و ایتالیا و آمریکا داشته است. اکنون به‌عنوان پژوهشگر جوان ششمین دوره جایزه ابوریحان بیرونی معرفی شده است.

تنگنای دلار و یورو

با او پیرامون مشکلات و دغدغه‌های پژوهشگران جوان به گفتگو نشسته‌ایم. او معتقد است که نوسانات قیمت دلار و یورو یک پژوهشگر را در تنگنا قرار می‌دهد و قیمت‌ها برای خرید مواد شیمیایی مورد نیاز در آزمایشات سرسام‌آور است و گرنت و امتیازاتی که در این زمینه به اساتید و پژوهشگران داده می‌شود بسیار ناچیز هست.

شهسواری در این رابطه ادامه می‌دهد: شاید 4 یا 5 سال قبل 20 میلیون تومان زیاد بود اما در حال حاضر این هزینه‌ها بسیار ناچیز است و کفاف کارهای آزمایشگاهی را نمی‌دهد. ضمن اینکه اگر بخواهیم مواد شیمیایی مورد نیاز در آزمایشات را تهیه کنیم با مشکل رو به رو هستیم و وارد‌کننده این مواد شیمیایی همواره حدود 50 درصد روی قیمت محصول می‌کشد. ضمن اینکه قیمت دلار یا یورویی هم که برای خرید این مواد آزمایشگاهی هزینه می‌شود به قیمت صرافی‌ها است و این موضوعات واقعا آسیب‌زننده هستند.

به گفته این استاد دانشگاه، خرید محصولات و تحویل این مواد آزمایشگاهی نیز زمانبر است  به طوری که شاید بالغ بر چند ماه تا یک سال ارسال این مواد طول بکشد.

وی در این خصوص اظهار می‌کند: اواخر سال 95 برای انجام کارهای تحقیقاتی به ایتالیا سفری داشتم در همین سفر، ماده شیمیایی را سفارش دادم اما به خاطر مشکلاتی که در زمینه گمرک و فرودگاه بود آن را با خود نیاوردم و بنا شد که این ماده به ایران فرستاده شود. در اواخر سال 96 مجددا برای یک کار تحقیقاتی دیگر به ایتالیا رفتم و جالب است که بدانید هنوز آن ماده به دستم نرسیده بود.

مساله تحریم و استهلاک دستگاه‌های آزمایشگاهی

این استاد دانشگاه اظهار می‌کند که همواره امکانات و ابزارآلات آزمایشگاهی دچار فرآیند استهلاک هستند و طی این فرآیند بایستی یک سری قطعات این دستگاه‌ها تعویض شوند. به طور مثال در حال حاضر دستگاه «ان ام آر» دانشگاه علوم پایه یک قطعه‌اش خراب شده است و باید این قطعه تعویض شود اما به دلیل تحریم‌ها این امکان وجود ندارد و تمام تحقیقات من وابسته به این دستگاه است. این موضوع از طرفی و نبود نیروی متخصص برای تعمیر برخی از این دستگاه‌ها نیز از طرف دیگر برای فرآیند پژوهش مشکل ایجاد می‌کند.

وی با مقایسه امکانات و تجهیزات آزمایشگاهی داخل کشور و خارج از کشور تاکید کرد: من از سال 97 تا 98  برای انجام کارهای تحقیقاتی دوبار به آمریکا رفتم و در آنجا شاهد بودم همه امکانات آزمایشگاهی وجود داشت. اگر ما در ایران یک دستگاه «ان ام آر» در یک دانشگاه داریم، در آنجا شاهد هستیم که 7 دستگاه در یک آزمایشگاه وجود دارد و محقق می‌توانست هر زمان به این دستگاه نیاز داشت به راحتی از آن استفاده کند و شرایط در این کشورها به مراتب برای کارهای آزمایشگاهی فراهم‌تر است اما متاسفانه در کشور این مشکلات وجود دارد.

بی‌اعتمادی دانشگاه و صنعت به یکدیگر

شهسواری بر این باور است که متاسفانه در ایران به رشته‌های علوم پایه چندان توجهی نمی‌شود در صورتی که می‌توان تمام آزمایش‌هایی که در آزمایشگاه انجام می‌شود را به سمت صنعت هدایت کرد و از آن بهره‌های بسیار برد.

وی در این رابطه خاطرنشان می‌کند: اگر چه در این زمینه جلسات زیادی در خصوص ارتباط دانشگاه با صنعت گذاشته می‌شود اما متاسفانه چه از سمت دانشگاه‌ها و چه از سمت صنعت اعتمادی وجود ندارد و با وجود اینکه بسیار تلاش می‌شود این دو حوزه را به هم نزدیک کنند، اما این امر محقق نمی‌شود.

به اعتقاد این استاد دانشگاهی در زمینه ارتباط دانشگاه‌ها با صنعت، بیشتر رشته‌های مهندسی مورد توجه قرار می‌گیرند در صورتی که تحقیقات علوم پایه نیز می‌توانند در صنعت مورد استفاده قرار بگیرند.

پژوهشگر جوان ششمین دوره جایزه ابوریحان بیرونی با اشاره به برخی از تحقیقات خود اظهار می‌کند: در بخشی از کارهای آزمایشگاهی خود روی پلاتین کار می‌کردم و با توجه به اینکه پلاتین یکی از موثر‌ترین داروها در زمینه شیمی درمانی است و در درمان سرطان از آن استفاده می‌شود، به سبب همین تحقیقات، سفری تحقیقی به آمریکا  داشتم و در آن‌جا در موسسه‌ »ان آی اچ» که  یکی از معتبرین‌ترین مراکز تحقیقات پزشکی در دنیا است و اکنون نیز در خصوص واکسن کرونا تحقیقاتی انجام می‌دهد، فعالیت داشتم و تست بخشی از پژوهش‌هایم را به صورت رایگان انجام دادم و برای این‌گونه تحقیقات بسیار اهمیت قائل بودند در صورتی که ما چنین امکانی در کشورمان نداریم.

علوم پایه مورد بی‌مهری مسئولین

شهسواری با تاکید دوباره بر این موضوع که متاسفانه در کشور ما به علوم‌پایه چنان که باید و شاید توجه نمی‌شود، خاطرنشان کرد: هر چند وزارتخانه تلاش‌هایی در جهت بهبود این وضعیت انجام می‌دهد اما این تلاش‌ها ناچیز است و اگر مشاهده کنید، خواهید دید که دانشجویان هیچ تمایلی برای تحصیل در رشته‌هایی علم پایه نظیر شیمی، فیزیک و غیره ندارند. ضمن اینکه این رشته‌ها بسیار اهمیت دارند و از رشته‌هایی هستند که کشور را می‌سازند.

به گفته این استاد دانشگاه در حال حاضر بیشترین توجه به سمت رشته‌های پزشکی و مهندسی است در صورتی که تحقیقاتی که پزشکان شروع می‌کنند، به نوعی وابسته به رشته‌های علوم پایه است و در این زمینه بایستی ماده‌ها سنتز شوند و سپس برای بررسی به پزشک فرستاده شوند، کاری که من به شخصه با یکی از دوستانم در دانشگاه جندی‌شاپور انجام می‌دهم این است که من مواد دارویی را طراحی و سنتز می‌کنم و او این ماده‌ها را بر روی بافت‌های سرطانی امتحان می‌کند اما متاسفانه نگاهی که به این نوع مسائل وجود دارد، آزاردهنده است.

پایگاه جامع تحقیقاتی؛ ناشناخته بین عامه مردم

شهسواری در پاسخ به اینکه «آیا می‌توان نبود پایگاه جامع تحقیقاتی را یکی از مشکلات پیش روی محققان دانست؟»، تصریح می‌کند: در حال حاضر صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور در این زمینه فعالیت‌هایی دارد و طرح تحقیقاتی در سامانه این موسسه ثبت می‌شود و در دسترس عموم هم قرار می‌گیرد اما متاسفانه عامه مردم چندان شناختی نسبت به این صندوق ندارند و شاید تنها اساتید دانشگاه با این فضا آشنا باشند و طرح‌هایی از این صندوق بگیرند. اما حمایت‌ها و گرنت‌هایی که توسط این صندوق داده می‌شود، بسیار ناچیز است. ضمن اینکه بسیاری از طرح‌ها  نیز درگیر بروکراسی اداری می‌شوند که همین موضوع کار پژوهش را سخت می‌کند وگرنه چنین سیستمی در کشور ما نیز وجود دارد ولی شناختی نسبت به این سیستم وجود ندارد.

شاهد دزدی ادبی هستیم

این پژوهشگر جوان بر این باور است که در کشور ما تقلید و کپی‌برداری از تحقیقات همواره مشاهده می‌شود و به مراتب شاهد دزدی ادبی هستیم به طوری که در خیابان انقلاب تهران، پایان‌نامه و مقاله به راحتی فروخته می‌شود در صورتی که اگر این موضوع در یکی از دانشگاه‌های کشورهای خارجی بیفتد فرد خاطی از دانشگاه اخراج و گاهی حتی به زندان فرستاده و از همه امکانات و خدمات دولتی محروم می‌شود.

شهسواری در این رابطه می‌افزاید: من نمی‌دانم آیا می‌توان جلوی این دست از مشکلات را گرفت یا نه؟ اما به نظر می‌رسد شبکه‌ای در کشور وجود دارد که اجازه نمی‌دهد از این موضوع جلوگیری شود. در کشورهای خارجی کلاس‌هایی در این خصوص در دانشگاه‌ها برگزار می‌شود  و این موضوع بسیار مورد توجه و مراقبت قرار می‌گیرد. در کشور اما بسیار کم به این موضوع توجه می‌شود هر چند در دانشگاه تحصیلات تکمیلی سال گذشته کلاس‌هایی در این رابطه برگزار شد. اما به نظر می‌رسد اگر حساسیت‌ها به این مسائل بیشتر شود و در این زمینه کلاس‌هایی برگزار شود و یا هشدارها و مجازات‌هایی برای خاطیان در نظر گرفته شود، بتوان این دست از اتفاقات را برطرف کرد.

فعالیت‌های گروهی نادیده گرفته می‌شود

به گفته این استاد دانشگاه، او به هیچ عنوان اعتقادی به کار فردی ندارد، ضمن اینکه او بر این باور است که تخصص و سواد لازم را در همه حیطه‌ها ندارد و باید برای گسترش تحقیقات حتما به صورت گروهی وارد شد تا از دانش و مهارت افراد دیگر استفاده شود و تحقیقات را پیش برد.

وی در این رابطه با گله‌مندی از برخی مسئولین اظهار می‌کند: متاسفانه گاهی فعالیت‌های گروهی نادیده گرفته می‌شود و به اساتید دانشگاه گفته می‌شود که شما چرا به صورت فردی کار نمی‌کنید؟ و این موضوع برای خود من نیز اتفاق افتاده است و زمانی که من می‌خواستم در دانشگاه ارتقا پیدا کنم به من گفته شد که چرا شما به صورت فردی مقاله ندارید و همه این مقالات به صورت مشترک است. در صورتی که آیین‌نامه وزارتخانه تصویب کرده است که اساتید با دانشگاه‌های خارج از کشور همکاری کنند. وجود این دوگانگی مشکلاتی را پدید می‌آورد و برخی به سمت کار فردی کردن حرکت می‌کنند هرچند خود من به این موضوع علاقه‌ای ندارم و بالای 90 درصد کارهای تحقیقاتی که دارم با کشورهای خارجی مثل ایتالیا و اسپانیا و آمریکا است. ضمن اینکه معتقدم در شرایط فعلی نمی‌توان به تنهایی کار کرد و در دنیا مستقل کار کردن پژوهشگر منسوخ شده است.

کرونا باعث عقب افتادن کارهای پژوهشی شده است

شهسواری با اشاره به اینکه کرونا تا حدودی باعث عقب افتادن کارهای پژوهشی شده است، می‌گوید: کرونا موجب شده است که دانشجویان نتوانند وارد دانشگاه شوند و کارهای پژوهشی خود را انجام دهند چرا که در همین دانشگاه علوم‌پایه با توجه به کمبود خوابگاه در جهت رعایت پروتکل‌های بهداشتی، دانشجویان فازبندی شده‌اند و الویت با کسانی است که سنواتشان رو به اتمام است و یا باید دفاع کنند. به همین خاطر دانشجویان من نتوانسته‌اند برای انجام کار پژوهشی وارد دانشگاه شوند.

وی ادامه می‌دهد: این مشکلات در کشورهای دیگر هم دیده می‌شوند و در کشوری مثل آمریکا نیز فعالیت‌های پژوهشی با مشکل روبه رو است و با توجه به ارتباطاتی که من با دوستان و اساتید دیگر دارم، تعداد محدودی می‌توانند در آزمایشگاه‌ها فعالیت کنند و به مشکل برخوردند و این بیماری باعث شده که شدیدا در حوزه تحقیقات و کارهای پژوهشی دچار مشکل شویم.

مهاجرت محققین، از معضلات پیش روی کشور

وی به عنوان حرف آخر عنوان کرد امیدوارم مسئولین به رشته‌های علوم پایه بیشتر توجه کنند چرا که با ناامید شدن پژوهشگران این حوزه بسیاری از افراد به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند و همین مهاجرت معضل بزرگی است که کشور دچار آن شده است و شاید بتوان دلیل این معضل را در افزایش قیمت دلار در کشور و درآمدی که اساتید در خارج از کشور دارند، دانست چرا که درآمد این اساتید در خارج از کشور بسیار بالا است و به همین دلیل است که بسیاری از اساتید به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند و باز نمی‌گردند و این دست از مشکلات همواره سیستم آموزشی و تحقیقاتی کشور را اذیت می‌کند و اگر مسئولین به قشر دانشگاهی توجه بیشتری داشته باشند و در صدد برطرف کردن این مشکلات برآیند، مسلما می‌توان به آینده نگاه روشن‌تری داشت.

منبع: روزنامه صدای زنجان

انتهای پیام