یک استاد دانشگاه: آیین‌نامه ارتقای اساتید و تشویق‌هایی که در سطح کشور و دانشگاه‌ها در نظر گرفته شده است، مقوله مقاله را پر رنگ‌تر دنبال می‌کند
پایگاه خبری صدای زنجان- دانشگاه‌های
هر کشور از مهم‌ترین ارکان نظام علم و فناوری آن هستند و کارآمدی ساختار دانشگاه‌ها
ارتباط مستقیمی با تحقق اهداف نظام علم و فناوری کشورها دارد. در این میان اساتید
دانشگاه‌ها نقش مهمی در پیشبرد اهداف نظام آموزش عالی کشور دارند و از طریق هدایت
فعالیت‌های پژوهشی دانشجویان به سمت موضوعات مورد نظر خودشان، نقش موثری در جهت‌دهی
دانشگاه‌ها و ارتقای جامعه علمی کشور ایفا می‌کنند.
از این رو سیاستگذاران علم و
فناوری به دنبال این هستند تا فعالیت اساتید دانشگاه‌ها را به نحوی جهت‌دهی کنند
که در راستای اهداف نظام علم و فناوری کشور قرار گیرد. بی‌شک آیین‌نامه ارتقای
هیات‌علمی یکی از مهم‌ترین ابزارها برای رسیدن به این مهم است. در واقع آیین‌نامه
ارتقای اساتید مهم‌ترین ابزار برای جهت‌دهی فعالیت‌های علمی، پژوهشی و فرهنگی
دانشگاه‌ها به شمار می‌رود؛ آیین‌نامه‌ای که البته همیشه انتقاداتی به آن وارد
بوده است.
یکی از آخرین تغییراتی که در
این آیین نامه صورت گرفت مربوط به سالهای 97 است که مقام معظم رهبری در دیداری با
اساتید، نخبگان و پژوهشگران دانشگاهی نکات مهمی را مطرح کردند. ایشان ارتقای
اساتید براساس ارائه مقاله را مورد انتقاد قرار داده و گفتند: «یک مساله هم مساله
مقاله‌محوری است که اشاره کردم باید مقاله‌ها در جهت حل مسائل کشور باشد. مسیر
ساده تولید مقاله برای ارتقای اساتید هم خودش یک مشکل است؛ در آیین‌نامه ارتقا،
مقاله برای ارتقای اساتید یک نقش بسیار اساسی دارد؛ خب این یک مسیر ساده است؛ کار
را باید مقداری دقیق‌تر انجام داد، یعنی ارتقا را صرفا مبتنی‌بر مقاله نباید کرد؛
کارهای اساسی‌تری وجود دارد که می‌تواند ملاک ارتقا باشد.»
پس از سخنان مقام معظم رهبری
بود که قائم‌مقام وزیر علوم از اصلاح آیین‌نامه ارتقای اساتید با توجه به فرمایشات
مقام معظم رهبری خبر داد و گفت: «بعد از دیدار اخیر اساتید دانشگاه‌ها با مقام
معظم رهبری، با دستور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری کمیته‌ای برای پیگیری فرمایشات
رهبر معظم انقلاب در وزارت علوم شکل گرفت. یکی از کارگروه‌های این کمیته وظیفه
دارد روی بازنگری آیین‌نامه ارتقای اساتید کار کند، ولی طبیعی است که این موضوع
زمان‌بر است، چراکه باید با دانشگاه‌ها صحبت شده و نظر آنها نیز جمع‌آوری شود تا
چنانچه تغییراتی مورد نظر باشد، اعمال شود.» البته به گفته عبدالرضا باقری، در
آیین‌نامه فعلی نیز مواردی مانند حوزه‌های تولید، فناوری و رفع مشکلات جامعه توسط
دانشگاه‌ها، همه دیده شده است، اما درعین حال گروهی روی آن کار خواهند کرد که اگر
مواردی نیاز است، در آیین‌نامه جدید لحاظ شود.
با نزدیک شدن به هفته پژوهش و
اینکه یکی از چالش‌های پیش روی ارتقای اساتید نوشتن مقاله است و یک استاد دانشگاه
برای انکه در زمینه شغلی خود ارتقا یابد، باید به این موضوع توجه داشته باشد، بر
آن شدیم که مشکلات این حوزه را از زبان
برخی از اساتید دانشگاهی بشنویم.
در این خصوص دکتر «جلیل
خاوندگار»، استاد دانشگاه تهران و عضو هیئت مدیره انجمنهای علمی کشور که در
کارنامه فعالیت های خود برای مدتی ریاست پارک علم و فناوری دانشگاه علوم‌پایه
زنجان را نیز به عهده داشته است، با اشاره به اینکه علم بهتر است که به مقاله
تبدیل شود، گفت: وقتی علم به مقاله تبدیل شود می‌توان از آن دفاع و انتقاد کرد و
ایرادات آن را پیدا نمود و در مورد آن بحث کرد.ضمن اینکه تا زمانی که علم تبدیل به
مقاله نشده است، ممکن است بحث‌ها فراموش و یا به حاشیه کشیده شود و از همین رو است
که مقاله شدن تحقیقات بسیار اهمیت پیدا می‌کند.
مقاله‌ها و یافته‌های علمی سه نوع هستند
وی با اشاره به اینکه مقاله‌ها
و یافته‌های علمی سه نوع هستند، گفت: برخی از مقاله‌ها در واقع یافته‌هایی در
مرزهای دانش هستند و در واقع در این مقالات به دنبال این هستیم که چیزی به دانش
بیفزاییم و در این زمینه انتظار نمی‌رود که این دانش به زودی زود کاربردی شود و
ممکن است که یک تا 10 سال طول بکشد که این دانش در کشور و یا در کشورهای دیگر
کاربردی شود چرا که هدف تنها بالا بردن مرزهای دانش است و این موضوع یکی از اهداف
علم است که از ابتدای تاریخ بشر و مخصوصا از زمان به وجود آمدن دانشگاه، بشر به
دنبال آن است.
این استاد دانشگاه تهران با
اشاره به اینکه سری دوم این مقالات، مقالات توسعه‌ای هستند، گفت: پژوهش‌های توسعه‌ای
پژوهش‌هایی هستند که بر روی موضوعاتی که در یک زمان خاصی چیزی به اثبات رسیده است
و حالا بنا است در جای دیگری آن یافته را به اثبات برسانند و آن را توسعه بدهند
برای مثال آن نظریه در محیط سردسیر به اثبات رسیده است و اکنون بنا است تا در محیط
گرمسیری نیز به اثبات برسد که در این نوع از مقالات به محیط نزدیکتر
می‌شویم.
.وی ادامه داد: گروه سوم از مقالات، مقالات
کاربردی هستند یعنی به دنبال پاسخ دادن به یک مساله هستیم که دارای کاربرد است که
این مقالات نیز دو نوع هستند که یا «تکنوپوش» (مقالاتی که تکنولوژی تولید می‌کنند
و به سمت جامعه و کارخانه و صنعت گسیل می‌شود هستند) و یا «دایمون تولز» (مقالاتی
که خواسته و تقاضای صنعت است و دانشگاه‌ها به این تقاضا جواب میدهد) هستند.
نوع مقالات وابسته به پژوهش انجام گرفته است
خاوندگار افزود: در درجه اول
اینکه پژوهش به مقاله تبدیل شود هیچ ایرادی ندارد چون اگر پژوهش مقاله نشود در
فضای شفاهی باقی می‌ماند و ممکن است هزار اتفاق برای آن بیفتد ولی این موضوع که
مقالات از چه نوع مقالاتی باشند بسته به نوع پژوهش است. ضمن اینکه کسانی که
معتقدند همه مقالات باید کاربردی باشند و همچنین افرادی که معتقدند که باید به
دنبال مرزهای دانش رفت هر دو گروه در اشتباه هستند و باید توجه داشت بر اساس نوع
موضوعات انتخابی باید نوع مقالات را نیز دنبال کرد.
اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها باید تمایل به تولید مقاله داشته باشند
عضو هیئت مدیره انجمنهای علمی
کشور افزود: متاسفانه در دانشگاه‌ها برخی از اساتید را مجبور به تولید مقاله می‌کنند
و برای اینکه اساتید ارتقا پیدا کنند می‌گویند که باید مقاله تولید کنید که به نظر
می‌رسد، این قسمت کار ایراد دارد به دلیل اینکه پژوهشگر باید تمایلی برای این کار
داشته باشد.
خاوندگار در این رابطه افزود:
اساتید را برای ارتقا یافتن مجبور به تولید مقاله می‌کنند و در این زمان است که
اساتید دانشگاه خود را مجاز به این امر می‌بینند که به هر طریقی مقاله تولید کند
که نتیجه این کار ممکن است کار خوبی نباشد
و ممکن است ایشان را به این سمت بکشاند که با هر وضعیتی است مقاله تولید
کنند.
وی با اشاره به اینکه این
موضوع که ما برای ارتقای اساتید خود تنها به فکر تولید مقاله باشیم اشتباه است،
افزود: برای اینکه فناوری‌ها را توسعه بدهیم نیاز به شرکت و واحدهای فناور و نیاز
به پارک علم وفناوری و مرکز رشد داریم. ضمن اینکه با تجربه‌ای که من در گذشته در پارک علم و فناوری دانشگاه علوم پایه زنجان
داشتم مشاهده کردم که بسیاری از افرادی که مقاله‌ای هم ننوشته بودند توانایی‌هایی
داشتند که موجب شد که دانشی را در پارک‌ها فناوری توسعه بدهند که اثرش از بسیاری
مقالات بالاتر بود و نتیجه‌اش این بود که بسیاری از نیازهای استان زنجان و کشور و
در سطوح بالاتر در جهان توانست پاسخ داده شود.
آیین‌نامه ارتقای اساتید و تشویق‌هایی که در سطح کشور و دانشگاه‌ها در
نظر گرفته شده است، مقوله مقاله را پر رنگ‌تر دنبال می‌کند
در ادامه جلال صبا، استاد
دانشگاه و رییس مرکز رشد دانشگاه زنجان که بالغ بر 16 سال عمر خود را برای تحقیق
پیرامون تولید رقمهای اصلاح شده گندم صرف
کرده است، با بیان این موضوع که شاید بیان این جمله به این نحو که دانشگاه اساتید
را مجبور به تولید مقاله می‌کند، اشتباه باشد، گفت: منتهی آیین‌نامه ارتقای اساتید
و تشویق‌هایی که در سطح کشور و دانشگاه‌ها در نظر گرفته شده است، مقوله مقاله را
پر رنگ‌تر دنبال می‌کند به طوری که در قسمت آیین‌نامه ارتقا بخش علمی فناوری موارد
مختلفی را از جمله ثبت اختراع فناورانه و تجاری‌سازی و طرح تبلیغاتی با صنعت را در
خود گنجانده است منتهی در سطح وزارت علوم و دانشگاه‌ها آن جور که باید و شاید این
بحث‌ها باز و به آن توجه نشده است.
متاسفانه اکثر دانشگاه‌ها به بخش فناورانه آیین‌نامه ارتقای اساتید
نپرداخته‌اند
وی ادامه داد: تصمیم‌گیری در
زمینه فعالیت‌ها و امتیازات بخش فناورانه آیین ارتقای اساتید به هیئت ممیزه
دانشگاه‌ها واگذار شده است و از آنها خواسته شده تا پیشنهادات خود را در زمینه این
قبیل فعالیت‌ها و اینکه چگونه به این موارد امتیاز داده شود، به وزارت علوم اعلام
کنند ولی متاسفانه اکثر دانشگاه‌ها به این موضوع چندان نپرداخته‌اند که این آیین‌نامه
را که حتی 50 درصد از امتیازات مربوط به مقاله را به این دست از فعالیت‌ها اختصاص
داده است، باز نکرده است تا شیوه‌نامه‌ای را برایش بنویسند و آن را به اجرا
درآورند و بحث مقاله را که یک کار روتین است و با یک حساب ساده می‌توان تعداد
مقالات و رجوع به آن را حساب کرد دنبال می‌کنند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد:
از طرف دیگر چون سایت‌های زیادی هستند که مجلات علمی را پوشش می‌دهند و در خصوص
اینکه برای مثال ایران چند مقاله در مجلات علمی معتبر دارد و تعداد استنادات به
این مقالات چه قدر است، گزارش می‌دهند. این موارد چون به صورت آمار و ارقام است به
راحتی محاسبه می‌شود در این زمینه هم به صورت کمی نگاه می‌شود و به دنبال این
نیستند که مقالاتی تولید شده‌اند علم نافع است یاخیر و آیا خود ما از آن بهره می
بریم یا خیر؟
نحوه اجرای آیین‌نامه ارتقای اساتید آنها را به سمت تولید مقاله سوق میدهد
صبا افزود: با وجود اینکه در
آیین‌نامه ارتقا اساتید بخش فناورانه موجود است و امتیازاتی در این زمینه برای آن در نظر گرفته شده است، اما متاسفانه
این قسمت تاریک باقی مانده است و باز نشده تا مورد استفاده قرار گیرد و همه موارد
ارتقا و امتیازات بر اساس مقالات انجام می‌شود و اساتید هم خواه یا ناخواه به سمت
تولید مقاله گرایش پیدا می‌کنند.
صبا ادامه داد: اگرچه دانشگاه‌ها
بدشان نمی‌آید که از طریق تولید و تجاری‌سازی محصولات و غیره رشد کنند اما چون این
امر نیازمند کار بیشتری است و ناچار به این هستند که در این زمینه وقت بگذارند و
طرح‌های تشویقی قرار دهند، در دانشگاه‌ها چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد، این
موضوع در کشورهای زیادی اجرا می‌شود و مقاله تنها بخش کوچکی از امتیازاتی است که
در رتبه‌بندی اساتید قرار دارد.
رئیس مرکز رشد دانشگاه زنجان
با اشاره به اینکه متاسفانه یکی از چالش‌های موجود در سیستم دانشگاه‌هایی ما این
است که اگر یک استاد بدون توجه به مشکلات و مسائل کشور در اتاق خود بنشیند و چند
مقاله خوب بنویسد به راحتی می‌تواند استاد تمام شود، گفت: اما این میان ممکن است
که استادی در راستای مشکلات کشور کار کند و سال‌ها هم در این زمینه تلاش کند اما
ارتقایی نیابد. ضمن اینکه وزارتخانه علوم بسیار مثبت به این موضوع نگاه می‌کند و
به صورت مدام از اساتید می‌خواهد در این زمینه ورود کنند .منتهی اکثر دانشگاه‌ها
در این زمینه وقت نگذاشته‌اند.
واحدهای بالا دستی که در این زمینه بر دانشگاه‌ها نظارت دارند و آنها را
رتبه‌بندی می‌کنند باید به این دست از مسائل توجه داشته باشند
این استاد دانشگاه افزود: برای
حل این مشکل واحدهای بالا دستی که در این زمینه بر دانشگاه‌ها نظارت دارند و آنها
را رتبه‌بندی می‌کنند باید به این دست از مسائل توجه داشته باشند. ضمن اینکه این
موضوع نیازمند این است که دانشگاه‌ها در این زمینه آیین‌نامه ارتقا را باز کنند،
منتهی دانشگاه‌ها برای اینکه این انگیزه را داشته باشند که در این زمینه ورود
کنند، وزارت علوم و هر جایی که دانشگاه‌ها را مورد مقایسه قرار می دهد و رتبه‌بندی
می‌کند باید از این بُعد نیز مقایسه را پررنگ کنند.
زهره میرعیسی خانی
انتهای پیام