زهره میرعیسی‌خانی - سال گذشته طرحی از سوی مجلس ارائه شد که بر اساس آن وزارت آموزش و پرورش مکلف است حداکثر تا پایان سال تحصیلی ۱۳۹۹ - ۱۳۹۸ تمام واحدهای آموزشی تحت مدیریت را منحصرا به صورت دولتی یا غیردولتی اداره کند به گونه‌ای که به جز مدارس استثنایی دولتی، تنوع در کشور نباشد و ملاک ثبت‌نام در مدارس دولتی متناسب با فاصله محل سکونت با مدرسه باشد.

طبق یکی از تبصره‌های این مصوبه، تأسیس هر نوع مدارس خاص صرفا با مجوز مجلس شورای اسلامی امکان‌پذیر است و آیین نامه اجرایی این ماده حداکثر تا مدت سه ماه با پیشنهاد وزارت آموزش و پرورش به تصویب هیأت دولت می‌رسد.

ارزیابی این مصوبه از حیث کارشناسی رشد فزاینده خصوصی‌سازی آموزش و پرورش و توسعه مدارس غیردولتی حاکی از آن است از آنجایی که مدارس عادی دولتی از کیفیت نامطلوب و بسیار پایینی نسبت به مدارس باکیفیت دولتی همچون مدارس وابسته، شاهد و ایثارگر، تیزهوشان، مدارس ماندگار و ... برخوردارند، بنابراین دانش آموزان متقاضی ادامه تحصیل در این مدارس با کیفیت بالاتر بعد از حذف آنها به صورت اجباری به سمت مدارس غیردولتی متناظر سوق داده می‌شوند.

داوود بهرامی، معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش استان در گفت‌وگو با صدای زنجان با اشاره به اینکه به موضوع کاهش تنوع مدارس نبایستی با نگاه مطلق نگریسته شود و بایستی با کار کارشناسی بیشتری مورد بررسی قرار گیرد، گفت: در بین انواع مدارس برخی از آنها همانند شبانه‌روزی‌ها، مراکز آموزش از راه دور، مدارس عشایری و غیره را داریم که در صورت حذف و تجميع آنها پیکره عدالت آموزشی در مناطق محروم به شدت آسیب می‌بیند و در نقطه مقابل آن برخی از مدارس خاصی را نیز شاهد هستیم که بواسطه دسته‌بندی و غربال کردن دانش آموزان و هدایت آنها به واحدهای آموزشی خاص از قبیل سمپاد، نمونه‌دولتی و... شرایط را طوری رقم زده که عملا کیفیت آموزشی و انگیزه و تلاش و حس رقابت‌جویی را در سطح مدارس عادی به شدت تحت تاثیر خود قرار داده است.

وی با اشاره به این‌که صرف نظر از اینکه به لحاظ قانونی کاهش تنوع مدارس جزو اختیارات مجلس است یا شورای عالی انقلاب فرهنگی و آیا عملا زمینه و بستر لازم برای این تصمیم چالشی تا چه اندازه در سطح جامعه فراهم است؟، خاطرنشان کرد: از همین رو بایستی در نظر داشته باشيم وجود برخی از این نوع مدارس هم‌چون مدارس شبانه‌روزی، بزرگسالان از راه دور برای توسعه و بسط عدالت آموزشی و از بین بردن نابرابری‌ها و تفاوت‌ها در برخورداری‌های اجتماعی است همانطوری که برخی دیگر از آن‌ها به نابرابری‌ها و تبعیض‌ها در سطح جامعه دامن می‌زند.

وی افزود: باید در تحديد و تفکیک و تجميع انواع مدارس پای سخن و نظر عالمان عرصه تعلیم و تربیت نشست و با نگاه عالمانه و کارشناسانه به موضوع نگاه کرد و با استفاده از نظرات صاحب نظران حوزه آموزش و پرورش گام‌های دقیق‌تر و اساسی برداشته شود.

در ادامه محمود شهبازی، پیشکسوت حوزه آموزش و پرورش نیز در گفت‌وگو با صدای زنجان با اشاره به اینکه ظاهرا این طرح به تصویب رسیده است و از سال تحصیلی 99 مدارس باید به صورت دولتی یا غیردولتی اداره شوند، گفت: این مصوبه ظاهرا اجرایی شده است و تبصره‌ای هم دارد که اگر بنا است که آموزش و پرورش مدرسه خاصی را افتتاح کند باید از مجلس اجازه گرفته شود.

وی ادامه داد: تنوع مدارس از نظر من هم یک فرصت محسوب می‌شود و هم یک تهدید. ضمن اینکه تنوع مدارس در عرض یک روز ایجاد نشده بود که بتوان آن را در عرض یک سال جمع کرد آن هم با این مصوبه‌ای که کلی است و اعلام می‌کند که تمام مدارس باید جمع شود.

پیشکسوت این حوزه با اشاره به اینکه اگر اشتباهی در عرض 30 تا 40 سال به مرور زمان اتفاق افتاده است و در مدارس تنوعی ایجاد کرده است به مرور هم باید در جهت حذف این مدارس اقدام کرد، گفت: سال‌های سال طول کشیده است که این مدارس ایجاد شده است و اینکه یک دفعه شروع کنیم و یا در عرض یک دو سال بخواهیم این‌ها را سر و سامان بدهیم از نظر بنده قابل اجرا نیست.

وی افزود: اجرای این مصوبه در آینده اگر غیرممکن نباشد، بسیار مشکل است هر چند که من نیز برخی از این تنوع‌ها را ضروری نمی‌دانم و نمی‌دانستم.

شهبازی خاطرنشان کرد: مسلما تنوع مدارس با اهداف و دلایل خاص صورت می‌گیرد و به طور کلی مدارس به مدارس سمپاد، نمونه دولتی، شاهد و غیرانتفاعی تقسیم می‌شوند. همچنین از جهت اینکه مدتی معاونت آموزش متوسطه را به عهده داشتم، می‌توانم اذعان کنم که این تنوع مدارس باعث شده بود که مدارس به گونه‌ای از بحث آموزش خارج شوند. ضمن اینکه ما در توسعه متوازن سیاستی را دنبال می‌کردیم که می‌بایست بر اساس آن سیاست جلو می‌رفتیم و در این زمینه نیاز جامعه و استعداد دانش‌آموزان‌ را نیز در نظر می‌گرفتیم که در اجرا به دلیل اینکه مدارس متنوع بود در زمینه توسعه متوازن دچار مشکل می‌شدیم و برای مثال شاهد این بودیم که رشته تجربی رشد پیدا می‌کرد و ما نمی توانستیم این موضوع را کنترل کنیم البته این موضوع را به تنهایی نمی‌توان عامل زیاد شدن محصلان رشته تجربی دانست.

وی افزود: مسلما راه‌اندازی مدارس غیردولتی و عشایری و آموزش از راه دور فلسفه‌ای داشته و مطمئنا محاسنی را نیز به دنبال داشته است که یکی از این محاسن در واقع ایجاد عدالت آموزشی در برابر نابرابری‌ها است و غالبا اولویت جذب ما در دانش آموزان مستعد مناطق محروم و کمتر برخوردار است چرا که بایستی توسعه امکانات آموزشی را در آنجا ایجاد کنیم و هم فرصت‌های برابری را برای دانش‌آموزان روستاهای پراکنده داشته باشیم و با این مصوبه ما باید این موضوع را هم از بین ببریم و این موضوع شاهد یک میزان قابلیت اجرایی نداشته باشد.

این پیشکسوت افزود: از پیامدهای اجرای این مصوبه در وهله اول حذف مدارس نمونه دولتی و شاهد و غیره و کاهش فرصت‌های آموزشی است و این موضوع عدالت آموزشی را دچار خدشه می‌کند‌.

شهبازی با اشاره به اینکه طی سال‌های گذشته کارهای خوبی در این زمینه صورت گرفته است و با شیب ملایم تلاش شد تا در جهت حذف این مدارس اقدام شود، خاطر نشان کرد: اگر به موضوع حذف مدارس سمپاد دقت کنید  در طی سالهای گذشته این مدارس چندین برابر بود که با حذف ملایم، این مدارس را به میزان مناسب رساندیم و در مدارس نمونه هم به همین شکل حرکت کردیم چرا که فلسفه ایجاد این مدارس به شکلی بود که بنا بود فرصت تحصیلی برای دانش‌آموزان مناطق محروم و مستعد در کنار دانش‌آموزان دیگر ایجاد کند.

وی افزود: دومین موضوعی که فکر می‌کنم از پیامدهای اجرای این مصوبه باشد؛ این است که با حذف این مدارس دانش‌آموزان بیشتر به سمت مدارس غیردولتی سوق داده می‌شوند و اینکه این موضوع تا چه میزان قابل قبول و غیر قابل قبول است خود موضوعی است که باید به آن توجه شود. قاعدتا این مدارس اگر حذف شوند مدارس غیردولتی ما پر جمعیت‌تر خواهند شد و اگر به دنبال بالا بردن کیفیت مدارس هستیم می‌بایستی حتما به مرور نسبت به حذف برخی از مدارس که قطعا هم جای بحث و گفتگو است اقدام شود.

شهبازی با اشاره به آسیب‌هایی که این مدارس در شهر داشتند، خاطرنشان کرد: مردم در خصوص مشکلات مدارس غیردولتی در شهرها اذعان می‌کنند که انتخاب بهترین دبیران در این مدارس انجام می‌پذیرد که ما این موضوع را هم در مدارس تا حدی حل و فصل کرده بودیم. اما موضوعی که وجود دارد این است که ناگزیر چنین اتفاقی می‌افتد ضمن اینکه مدارس خود می‌توانستند تا حدودی در انتخاب دبیر دخالت داشته باشند. از طرفی دیگر گفته می‌شود که این مدارس باعث شکل‌گیری یک قشر از معلمان، آموزشگاه‌ها و کتاب‌های کمک درسی خاص شده است و نهایتا شهریه‌هایی که از محصلین این مدارس گرفته می‌شود که من بخشی از این موضوع را می‌پذیرم. به هر حال این آسیب‌هایی است که باعث شده است که مجلس به این موضوع ورود پیدا کند و تنوع مدارس را کاهش دهد منتهی به نظر من تحقق این موضوع به صورت یک دفعه امکان پذیر نیست و بایستی این مدارس را به مرور و با شیب ملایم حذف کرد.

وی با اشاره به اینکه در نظام آموزشی دوره متوسطه موضوعی که بسیار اهمیت پیدا کرده است بحث کنکور است، افزود: در نظام آموزشی؛ کنکور به عنوان یک آفت شناخته‌ می‌شود و در هیچ قسمتی از سند تحول به آن اشاره نشده است و هدف اصلی آموزش و پرورش کنکور و قبولی در آن نیست. در حالی که قلمداد نظام آموزشی قبولی در کنکور است و ما شاهد بسیاری از آسیب‌ها در نظام آموزش و پرورش هستیم و بسیار تلاش کرده‌ایم که کنکورزدایی کنیم. آنهایی که پیام سند تحول و پیام مقام معظم رهبری در دیدار سال گذشته‌ با معلمان را دریافت کرده‌اند، می‌دانند که ایشان از قشر معلم خواستند که نظام آموزشی‌ را کنکورزدایی کنیم نه به این معنا که برای کنکور برنامه‌ای نداشته باشیم بلکه به این معنا که نظام اموزشی را تحت شعاع خود قرار بدهد.

وی ادامه داد: به نظر می‌رسد مهم‌ترین آسیب مدارس غیردولتی هم‌سویی این مدارس با کنکور و تمرکز و توجه آن به اخذ رتبه است که این آسیب بزرگی است و شاهد هستیم که در برخی از مدارس سمپاد؛ دانش‌آموزان زیر انبوه مسائل درسی کمرشان به قدری خم می‌شود که دیگر راه تنفسی برای ورود به مسائل پرورشی وجود ندارد در حالی که ما در سند تحول اظهار می‌کنیم که به دنبال تربیت دانش‌آموزی هستیم که به آن کرامت انسانی رسیده باشد. در واقع ما آموزش را برای «آموزش» و «زیستن» و «به کار بستن» و «با دیگران زیستن» به کار می‌بریم و برای این موارد است که داریم برنامه‌ریزی می‌کنیم که کنکور ما را از تمام این موضوعات دور می‌کند که در مدارس خاص ما نظیر مدرسه تیزهوشان واقعا این حلقه گم شده است که مدیر و معلم تنها به فکر کنکور هستند و در واقع آن‌ها را نمی‌توان در این موضوع مقصر دانست چرا که درخواست و مطالبه اولیا و دانش‌آموز در این جهت است.

وی با اشاره به اینکه ما آموزش و پرورشی‌ها می‌دانیم که اصل و اساس این است که دانش آموزی تربیت کنیم که در تراز جمهوری اسلامی باشد که وقتی مدارس را متنوع می‌کنیم با فلسفه‌ها و دلایل خاص خودش‌، می‌آییم جاهایی که برخوردار هستند را پر رنگ‌تر می‌کنیم و کنکور دارد ما را از آن اصل اساسی دور می‌کند.