در این میان، استان زنجان با وجود موقعیت جغرافیایی غیرمرکزی، در سال‌های اخیر به یکی از قطب‌های علمی کشور تبدیل شده است. دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان و دانشگاه علوم پزشکی زنجان به‌عنوان یکی از مراکز پیشرو، موفق شده با جذب نخبگان بازگشته از خارج کشور، ظرفیت علمی خود را به‌طور چشمگیری ارتقاء دهد. اساتیدی که سال‌ها در معتبرترین مراکز تحقیقاتی دنیا فعالیت داشته‌اند، امروز در این استان مشغول به تربیت نسل جدیدی از دانشمندان جوان هستند.

حمایت از نخبگان در زنجان نیز با تقویت نقش بنیاد ملی نخبگان دنبال می‌شود. ارائه گرنت‌های تحقیقاتی، جوایزی چون دکتر آشتیانی برای اساتید جوان، تسهیلات اقامتی و همکاری نزدیک با دانشگاه‌ها از جمله اقداماتی است که شرایط را برای فعالیت نخبگان تسهیل کرده است. مدیریت بنیاد نخبگان استان زنجان نیز با تعامل مستمر با دانشگاه‌ها و اساتید نخبه، تلاش کرده بخش قابل توجهی از موانع موجود را کاهش دهد.

به گفته سیف‌الله رسولی رئیس بنیاد نخبگان استان زنجان استان زنجان با داشتن تنها یک درصد از جمعیت کشور، میزبان ۱۵ درصد از سرآمدان علمی ایران است؛ به طوری که از بین ۵۷ سرآمد علمی کشور که سال گذشته از سوی فدراسیون سرآمدان علمی تقدیر شدند، ۸ تن از دانشگاه‌های زنجان بودند. به همین مناسبت صدای زنجان گفت‌و‌گویی با دو تن از این نخبگان یعنی شمس‌الدین اطهاری و امیر حاتمی دارد که در ذیل می‌خوانید.

هدف ما کاربردی‌سازی علم است

دکتر سید شمس‌الدین اطهاری، دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی زنجان، از نخبگان علمی کشور و از جمله دانشمندان یک درصد برتر جهان در حوزه علوم پزشکی، در گفت‌وگو با صدای زنجان به تشریح بخشی از فعالیت‌ها، دستاوردها و دغدغه‌های علمی خود پرداخت.

سید شمس‌الدین اطهاری، متخصص ایمونولوژی و عضو هیئت علمی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی زنجان با مرتبه دانشیاری است که از جمله افتخاراتی که کسب کرده انتخاب به عنوان یکی از نخبگان علمی استان زنجان و همچنین قرار گرفتن در فهرست یک درصد و 2 درصد دانشمندان برتر دنیا طی سال‌های اخیر است.

دکتر اطهاری در خصوص علت انتخاب خود به عنوان نخبه استانی و حضور در جمع دانشمندان برتر جهان اظهار کرد: بحث 2 درصد دانشمند برتر با بحث نخبه علمی دو موضوع متفاوت هستند، انتخاب به‌عنوان نخبه مورد حمایت بنیاد ملی نخبگان نیازمند دارا بودن مجموعه‌ای از شاخص‌ها و فاکتورهای علمی، پژوهشی و فناورانه است. بنده تا به امروز ۱۳ ثبت اختراع، ۱۴ توالی ژنی ثبت شده، تألیف ۴۰ جلد کتاب (که هشت جلد آن در انتشارات بین‌المللی و به زبان انگلیسی منتشر شده‌اند) و بیش از ۲۲۶ مقاله علمی ارائه کرده‌ام.

وی افزود: همچنین از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ در فهرست 2 درصد دانشمندان برتر دنیا قرار داشتم و از سال ۲۰۲۳ تاکنون به لطف خدا به جمع یک درصد برتر نیز پیوسته‌ام. این رده‌بندی توسط پایگاه‌های علمی معتبر جهانی همچون «ساینتیست» انجام می‌شود و بر اساس شاخص‌هایی چون تعداد مقالات، ارجاعات، کیفیت ژورنال‌ها و تاثیرگذاری علمی صورت می‌گیرد.

 درمان آسم آلرژیک، رسالتی انسانی و علمی

این نخبه با اشاره به زمینه تحقیقاتی خود گفت: حوزه اصلی فعالیت بنده آسم آلرژیک است که از بیماری‌های شایع و پرهزینه جهانی محسوب می‌شود، آمارها نشان می‌دهد بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در دنیا به این بیماری مبتلا هستند.

این پزشک عنوان کرد: در کشور ما نیز نرخ شیوع آن حدود ۱۲ تا ۱۳ درصد است و در برخی کلان‌شهرها، خصوصاً در میان کودکان، این رقم حتی تا ۳۰ یا ۳۵ درصد نیز می‌رسد. تاکنون دارویی که بتواند درمان قطعی برای آسم ارائه کند وجود نداشته و همین مسئله، ضرورت ادامه تحقیقات در این حوزه را بیش از پیش مشخص می‌سازد.

وی در ادامه افزود: تیم تحقیقاتی ما یکی از گروه‌هایی است که به صورت تخصصی روی این بیماری فعالیت دارد، باور ما این است که فعالیت علمی، تنها زمانی ارزشمند است که بتواند به کاهش آلام مردم منجر شود در همین راستا، مأموریت انسانی، اخلاقی و دینی ما حکم می‌کند که با تمام توان در جهت بهبود زندگی بیماران تلاش کنیم.

دکتر اطهاری در خصوص برنامه‌های آینده خود اظهار کرد: نگاه ما در آینده نیز مبتنی بر پژوهش‌های بین‌رشته‌ای و کار گروهی است ما بر این باوریم که کاربردی کردن علم، مهم‌ترین رسالت پژوهشگران است و هدف نهایی تیم ما این است که نتایج علمی را به درمان واقعی و ملموس تبدیل کنیم و پژوهش‌ها را از سطح تئوری به عمل برسانیم.

این نخبه تأکید کرد: هر گامی که در مسیر خدمت به مردم برداشته شود، نعمتی است که باید قدردان آن بود. امیدوارم با همراهی جامعه علمی کشور، بتوانیم بیش از پیش به اهداف بلند علمی و انسانی خود برسیم.

می‌خواستم دینم را به سرزمینم ادا کنم

دکتر امیر حاتمی، نخبه علمی ایرانی و از پژوهشگران برجسته حوزه شیمی تجزیه و نانوشیمی، پس از سال‌ها فعالیت علمی در خارج از کشور، به ایران بازگشت و فعالیت خود را به‌عنوان عضو هیئت علمی در دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان آغاز کرده است.

وی دکترای خود را در رشته شیمی از دانشگاه شهید چمران اهواز در سال ۱۳۹۴ دریافت کرده و پس از آن، به مدت دو سال در شرکت ملی حفاری ایران و در مناطق عملیاتی جنوب کشور مشغول به فعالیت صنعتی بوده است.

امیر حاتمی در گفت‌و‌گو با صدای زنجان با بیان اینکه با حمایت بنیاد ملی نخبگان وارد دوره پسا‌دکتری در دانشگاه صنعتی شریف شدم، اظهار کرد: به مدت بیش از یک سال در آزمایشگاه دکتر سیمچی، یکی از اساتید برجسته نانوشیمی کشور، در حوزه الکتروشیمی و الکترونالیز مشغول به فعالیت بودم.

حاتمی با اشاره به اینکه سپس با دریافت حمایت‌های پژوهشی از کشورهای اروپایی، مسیر تحقیقاتی خود را در سطح بین‌المللی ادامه داد، گفت: با دریافت جایزه تحقیقاتی والنبرگ کشور سوئد، به این کشور مهاجرت کردم و در زمینه تحلیل سلول‌های دیابتی و بررسی عملکرد سلول‌های پانکراس فعالیت‌های علمی خود را ادامه دادم. نتیجه این پژوهش‌ها، کسب جایزه ماری کوری اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۱ بود که یکی از معتبرترین گرنت‌های تحقیقاتی در سطح قاره اروپا به‌شمار می‌رود.

با این حال، دکتر حاتمی تصمیم به بازگشت به کشور گرفت؛ تصمیمی که بسیاری از نخبگان ایرانی آن را دشوار اما افتخارآمیز توصیف می‌کنند. وی عنوان کرد: واقعیت این است که شرایط کاری، امکانات و بودجه‌های تحقیقاتی در کشورهای اروپایی بسیار بهتر از ایران است؛ اما آنچه من را به بازگشت ترغیب کرد، احساس مسئولیت و دِینی بود که نسبت به سرزمینم، مردمم و جوانان این مرز و بوم داشتم. معتقدم اگر قرار است شرایط بهبود یابد، نخبگان باید در کنار مردم خود بایستند.

وی در سال ۲۰۲۳ با شرکت در فراخوان جذب اعضای هیئت علمی، به دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان پیوست و درباره علت انتخاب این دانشگاه گفت: این دانشگاه یکی از مراکز علمی معتبر کشور با جو علمی فعال و اساتیدی شناخته‌شده در سطح بین‌المللی است. به‌رغم آنکه در یک شهر غیرمرکزی قرار دارد، اما هم از نظر سطح علمی و هم از نظر خروجی‌های پژوهشی، در تراز دانشگاه‌های برتر کشور قرار دارد.

وی خاطر نشان کرد: حضور اساتیدی چون دکتر ثبوتی، بنیان‌گذار این دانشگاه و از چهره‌های ماندگار فیزیک کشور، نشان‌دهنده جایگاه علمی این مرکز است.

وی با اشاره به چالش‌های موجود در مسیر فعالیت نخبگان بازگشته به کشور، تصریح کرد: یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، محدودیت‌های زیرساختی و تحریم‌هایی است که نه‌تنها فعالیت‌های علمی را تحت‌تأثیر قرار داده بلکه فضای روانی دانشگاه‌ها را نیز دچار آسیب کرده است با این حال، نهادهایی مانند بنیاد ملی نخبگان با ارائه حمایت‌های مادی و معنوی، نقش مؤثری در کاهش این مشکلات ایفا می‌کنند.

 فعالیت بر روی توسعه حسگرهای الکتروشیمیایی

حاتمی با بیان اینکه در سال گذشته موفق به کسب جایزه دکتر آشتیانی ویژه اساتید جوان از سوی بنیاد ملی نخبگان شد و به عضویت این بنیاد درآمد، ادامه داد: این حمایت‌ها نقش مهمی در تسهیل فعالیت پژوهشگران جوان و گسترش پروژه‌های علمی دارند.

حاتمی با اشاره به پروژه‌های تحقیقاتی جاری خود ادامه داد: ما در حال حاضر روی توسعه حسگرهای الکتروشیمیایی کار می‌کنیم که این ابزارها نقش حیاتی در تشخیص سریع بیماری‌ها، کنترل قند خون، شناسایی فلزات سنگین و آلاینده‌ها دارند. به‌ویژه در شهر زنجان که سابقه آلودگی‌های صنعتی دارد، استفاده از این حسگرها برای اندازه‌گیری میزان سرب و سایر فلزات سنگین در آب و محیط زیست بسیار اهمیت دارد.

وی خاطرنشان کرد: تلاش می‌کنیم با ترکیب دانش فنی، حمایت‌های داخلی و همکاری‌های بین‌المللی، مسیر توسعه علمی کشور را ادامه دهیم و سهمی در پیشرفت ایران عزیز داشته باشیم.

انتهای پیام/