پایگاه خبری صدای زنجان- امكان تحصیل یك كودك در ایران وابسته عوامل اصلی و اولیه همچون فراهم بودن كلاس و فضای آموزش و حضور معلم است و مؤلفه‌های دیگری می‌تواند همین بسترهای فراهم را هم تحت تأثیر قرار بدهد. بنا بر بررسی‌های انجام‌شده، وضعیت اقتصادی خانواده‌ها، بیكاری و فقر خانواده‌ها و ناتوانی سرپرستان خانوار از تأمین معاش خانواده طی 6 سال اخیر، یكی از دلایل افزایش تعداد بازماندگان از تحصیل بوده چنانكه بسیاری خانواده‌ها، اذعان داشته‌اند كه برای جبران كسری معاش خانواده، ناچار شده‌اند فرزندان خود را به شاگردی، دست‌فروشی، پادویی و مشاغل ساعتی بفرستند تا فرزندان هم سهمی از معاش خانوار را عهده‌دار شوند.

تضعیف قدرت اقتصادی خانواده‌ها طی سال‌های گذشته عاملی بوده كه حتی الزام‌آوری ممنوعیت كار كودك و برخورد قضایی با خانواده‌هایی كه از تحصیل فرزندان خود جلوگیری می‌كنند را هم با چالش مواجه كرده و به‌طور تلویحی می‌توان گفت كه مسئولان امر و ضابط قضایی را به‌نوعی همراهی و همدلی با خانواده‌های بی‌بضاعت واداشته است. اگرچه كه مسئولیت بهبود معاش خانوارها، از وظایف وزارت آموزش‌وپرورش نیست و طی سه سال گذشته و بعد از شیوع كرونا و فراگیری مشكلات معیشتی در بسیاری از خانواده‌های دارای فرزند دانش‌آموز، اخبار فراوانی درباره همیاری بسیاری معلمان و نیكوكاران برای تأمین تجهیزات آموزشی دانش‌آموزان شنیده و منتشر شد چنانكه رئیس سازمان نهضت سوادآموزی با هشدار نسبت به تبعات افزایش تعداد جمعیت بازمانده از تحصیل اعلام كرد: «امروز آسیبی كه از گروه بازماندگان از تحصیل متحمل می‌شویم ۹ برابر جمعیت جامانده از تحصیل است. گروه بازمانده از تحصیل جمعیت كمی دارد، اما آسیب‌های خیلی جدی برای جامعه به وجود آورده‌اند»

كارشناسان حوزه اجتماعی معتقد هستند اگرچه چرخه معضلات در جامعه غیرقابل‌انکار است اما باید با بهترین برنامه شرایطی مهیا شود كه كودكان بازمانده از تحصیل به چرخه علم‌آموزی و كسب مهارت بازگردند و در این زمینه تكلیف حوزه دولت بسیار سنگین است.

آنان بر این باورند كه كودكان بازمانده از تحصیل قربانی فقر خانواده و یا معضلات دیگری هستند كه خودشان توان گره‌گشایی از این مشكلات را ندارند و مداخلات هدفمند و آگاهانه در حل این معضلات از سوی نهادهای حمایتی و آموزشی امری ضروری است. كودكانی كه توان تأمین هزینه تحصیل را ندارند، مجبور هستند برای تأمین مخارج زندگی كار كنند و از درس خواندن منصرف شوند، این كودكان ممكن است در فرایند كسب درآمد طعمه آسیب و سوءاستفاده‌هایی شوند كه به خاطر ضعف مهارت و تجربه قادر به تشخیص آن نیستند.

آن‌ها اذعان می‌کنند که برای جلوگیری از بازماندن كودكان از تحصیل و جلوگیری از بروز مشكلات اجتماعی در جامعه و حضور دانش آموزان در محیط‌های آموزشی و تربیت نیروی انسانی كارآمد برای جامعه باید با بهره‌گیری از ظرفیت سایر دستگاه‌های اجرایی در كنار آموزش‌وپرورش زمینه حضور بچه‌ها در مدارس و محیط‌های آموزشی فراهم شود.

کرونا در افزایش تعداد بازماندگان از تحصیل تأثیر داشته است

طبق گزارش مركز آمار ایران، تعداد دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در مقطع ابتدایی، در فاصله سه دوره تحصیلی رو به افزایش بوده چنان‌که در سال تحصیلی 1396 - 1395 تعداد بازماندگان از تحصیل در مقطع ابتدایی 161 هزار و 867 نفر بوده كه در سال تحصیلی 1400 - 1399 به 210 هزار و 221 نفر افزایش‌یافته است. همچنین تعداد بازماندگان از تحصیل در مقطع متوسطه دوم در سال تحصیلی 1396 - 1395، حدود 370 هزار و 363 نفر بوده كه در سال تحصیلی 1400 - 1399 این تعداد هم به 565 هزار و 915 نفر افزایش‌یافته است.

تعداد پسران بازمانده از تحصیل در مقطع ابتدایی در سال تحصیلی 1396 - 1395، حدود 82 هزار و 4 نفر بوده كه در سال 1400 - 1399 به 113 هزار و 396 نفر رسیده است. تعداد دختران بازمانده از تحصیل در مقطع ابتدایی در سال تحصیلی 1396 - 1395، حدود 79 هزار و 863 نفر بوده كه در سال تحصیلی 1400 - 1399 به 96 هزار و 825 نفر رسیده است. تعداد پسران بازمانده از تحصیل در مقطع متوسطه دوم در سال تحصیلی 1396 - 1395 حدود 166 هزار و 508 نفر بوده كه در سال تحصیلی 1400 - 1399 به حدود 284 هزار و 67 نفر رسیده است. تعداد دختران بازمانده از تحصیل در مقطع تحصیلی متوسطه دوم در سال تحصیلی 1396 - 1395 حدود 203 هزار و 855 نفر بوده كه در سال تحصیلی 1400 - 1399 به 281 هزار و 848 نفر رسیده است.

حتی شیوع كرونا كه تأثیر مستقیم بر وضعیت معیشت خانواده‌های كم‌درآمد و بی‌بضاعت داشت هم برافزایش تعداد بازماندگان از تحصیل تأثیر داشته چنان‌که طبق اعلام معاون مقطع ابتدایی وزارت آموزش‌وپرورش، پیش از كرونا تعداد بازماندگان از تحصیل در پایه اول ابتدایی در كشور 39 هزار و 788 نفر بوده كه در ایام شیوع كرونا (به دنبال افزایش تعداد بیكاران و افزایش مشكلات معیشتی خانواده‌هایی كه دچار ناامنی شغلی و از دست دادن منبع درآمد خود شده بودند) این آمار ناگهان به 87 هزار تن رسید.

این مقام مسئول در وزارت آموزش‌وپرورش، اسفندماه پارسال تأیید كرد كه در سال تحصیلی 1400 – 1399، 72هزار كودك از تحصیل در دوره اول ابتدایی بازماندند و گفت كه فقر فرهنگی و امتناع والدین از تحصیل فرزندان، فقر مالی خانواده‌ها، كار كودكان، معلولیت كودكان، مهاجرت از روستا به شهر، افزایش تعداد كودكان بدون شناسنامه و ازدواج زودرس دختران (كه تابعی از وضعیت معیشتی خانواده‌های فقیر و نیازمند است) ازجمله دلایل بازماندگی كودكان از تحصیل هستند.

حمایت همه‌جانبه از کودکان بازمانده از تحصیل ضروری است

حجت‌الاسلام اسماعیل صادقی نیارکی، رئیس‌کل دادگستری زنجان چندی پیش با تأکید بر اینکه تدبیر برای این قشر که آینده‌سازان جامعه هستند، امری ضروری است، اظهار کرده بود که نیاز جامعه امروز ما این است که کودکان از تحصیل بازنمانند و بر اساس قانون فراهم کردن امکانات تحصیلی و آموزشی رایگان برای کودکان مهم و لازم است.

وی بابیان اینکه نگاه حاکمیت به کودکان، باید نگاه حمایتی باشد ادامه داده بود که حمایت همه‌جانبه از کودکان ضروری است و آن‌ها نباید به علت عدم توانایی مالی، از تحصیل محروم شوند. با همه این تفاسیر نارسایی‌هایی وجود دارد که ایجاد حساسیت میان مسئولان و بخش مهم تصمیم‌سازی حاکمیت در خصوص توجه به کودکان می‌تواند مؤثر باشد.

وی با تأکید بر اینکه حمایت از کودکان باید یک تکلیف برای مسئولان باشد، خاطرنشان کرد: کانون اصلاح و تربیت استان، اقدامات بسیار خوب و مؤثری در حوزه‌های پیشگیرانه، آموزشی، تربیتی و فرهنگی انجام داده است.در سال گذشته با پیگیری و اقدامات قضایی بالغ‌بر ۱۱ و نیم میلیارد تومان عایدی استان از محل فروش معادن بود، مبلغ قابل‌توجهی از این درآمد، صرف تحصیل کودکان و ساخت مدارس در مناطق محروم شد.

استان زنجان به لحاظ پوشش کودکان بازمانده از تحصیل وضعیت به‌مراتب بهتری دارد

این آمار در استان زنجان اما به گفته حسین قاسمی، معاون آموزش ابتدایی آموزش‌وپرورش استان زنجان وضعیت بهتری نسبت به کشور دارد و استان زنجان با 99.19 درصد پوشش دهی رتبه دوم را در پوشش آموزش دانش‌آموزان ابتدایی در سطح کشور از آن خود کرده است.

قاسمی دراین‌باره با اشاره به آخرین آمار بازماندگان از تحصیل مقاطع ابتدایی در استان، به صدای زنجان می‌گوید: بر اساس آخرین آمار ابلاغی از تهران، درمجموع ۸۷۸ نفر از دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی در استان زنجان به دلایل مختلف از ادامه تحصیل بازمانده‌اند. که از این تعداد دانش‌آموزان ۶۳۶ نفر شناسایی و ۲۴۲ نفر به دلایل مختلفی مانند فوت در حین و یا قبل از تحصیل و مهاجرت داخل و خارج استان و موارد دیگر امکان دسترسی و شناسایی وجود ندارد که البته بر اساس ابلاغیه وزارت آموزش‌وپرورش درصورتی‌که استان‌ها از آمار ابلاغی میزان ۶۰ درصد از این افراد را شناسایی کنند، در سطح متوسط به بالا به لحاظ آمار ابلاغی قرار می‌گیرند و در آخرین آمار ابلاغی استان زنجان توانسته ۷۲.۵ درصد این افراد را شناسایی کند.

قاسمی مدعی است ۲۲۱ نفر از دانش‌آموزانی که شناسایی شدند، کودکان استثنایی، معلولان جسمی و ذهنی شدید و یا دارای اختلالات دیگری هستند که توانایی ادامه تحصیل در مدارس کودکان عادی را ندارند، لذا برای پوشش تحصیلی این دانش‌آموزان طبق برنامه‌های ویژه‌ای که اداره کل آموزش‌وپرورش استان با همکاری مرکز آموزش کودکان استثنایی در نظر گرفته است، قرار بر این است تا مراکز آموزش مخصوص این افراد گسترش یابد تا این دانش‌آموزان مجبور به ترک تحصیل نشوند.

این مسئول با اشاره به آمار دانش‌آموزانی که امکان جذب و بازگرداندن به بستر تحصیل برای آن‌ها وجود دارد، افزود: از مجموع ۶۳۶ نفر که شناسایی‌شده‌اند، ۲۱۲ نفر از این تعداد قابل‌جذب هستند و از این تعداد تاکنون ۱۱۰ نفر از دانش‌آموزان در مدارس دینی، پیش‌دبستانی و آموزش ابتدایی جذب‌شده‌اند.

این مسئول با ذکر این نکته که میزان بازگشت این دانش‌آموزان به فضای تحصیل پیوسته رصد می‌شود، گفت: در نظر داریم تا حد توان همه این ۲۱۲ نفر را که شرایط بازگشت به بستر تحصیل‌دارند، به مدارس بازگردانیم و وضعیت تحصیل و روند این برنامه به‌طور پیوسته توسط کارشناسان در سامانه رصد می‌شود.

وی با اشاره به برنامه‌ریزی آموزش‌وپرورش استان برای بازگرداندن این افراد به بستر تحصیل، بیان کرد: برای سال ‌تحصیلی پیش رو، آموزش‌وپرورش استان یک برنامه ویژه برای بازگرداندن این افراد به فضای تحصیلی تدارک دیده است و اعتبارات خوبی برای این حوزه تخصیص داده‌شده و در این راستا از کارشناسان و راهبران آموزشی کمک می‌گیریم؛ البته جذب این افراد به‌صورت 100 درصدی امکان‌پذیر نیست اما در تلاش هستیم حداکثر جذب را در این راستا داشته باشیم.

معاون آموزش ابتدایی اداره کل آموزش‌وپرورش استان زنجان با اشاره به تراکم منطقه‌ای بازماندگان تحصیل مقطع ابتدایی در استان زنجان، خاطرنشان کرد: بیشترین تراکم دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل با ۲۸۲ نفر در منطقه ۲ شهرستان زنجان قرار دارد. همچنین یکی از فاکتورهای اصلی در توسعه کشور، توسعه تحصیل دانش‌آموزان است و امروز نیز در قرن ۲۱ نباید دانش‌آموزی باشد که در دوره ابتدایی از تحصیل جا بماند و در این حوزه یک دانش‌آموز نیز برای ما اهمیت ویژه دارد و امیدواریم بتوانیم در این راستا بیش‌ازپیش موفق باشیم.

تلاش صدای زنجان برای به اطلاع از آمار کودکان بازمانده از تحصیل در مقاطع اول و دوم متوسطه تا لحظه نگارش این گزارش بی‌نتیجه ماند. بااین‌وجود به نظر می‌رسد بازماندگی از تحصیل در این مقاطع بیشتر از مقاطع ابتدایی باشد چراکه با افزایش سن، فشار زندگی وارده به خانواده‌ها به جوانان و نوجوانان واردشده و همین موضوع در ترک تحصیل دانش‌آموزان و گرایش آن‌ها به کار بی‌تأثیر نیست.

بایستی عوامل مؤثر بر بازماندگی کودکان از تحصیل موردتوجه قرار گیرد

در این زمینه کریم رفاهی، جامعه‌شناس با اشاره به اینکه بازماندگی از تحصیل وقتی مطرح می‌شود، باید شرایط و عوامل تأثیرگذار بر آن نیز موردبررسی قرار گیرد، اظهار می‌کند: در آن دسته از سیستم‌هایی که عدالت آموزشی کمرنگ می‌شود و برنامه‌ریزی خاصی در این خصوص در جامعه وجود ندارد، ساختارهای آموزشی به‌گونه‌ای ایجاد می‌شوند که باعث افزایش بازماندگان از تحصیل می‌گردد.

وی بابیان اینکه سند تحول بنیادین معرفی شد تا از سال 1390 تغییرات عمده‌ای در نظام آموزش‌وپرورش کشور بر اساس این سند اتفاق بیفتد، اظهار می‌کند: یکی از اهدافی که در سند آموزش‌وپرورش وجود دارد بحث توسعه عدالت آموزشی است. این توسعه عدالت آموزشی بایستی در روند یادگیری و آموزش توانمندسازی منابع انسانی و علی‌الخصوص مدیریت مدارس و آموزشگران را مبنا قرار دهد.

این جامعه‌شناس می‌افزاید: در کشور همواره افرادی از کشورهای آسیب‌دیده و درگیر جنگ و در نقش مهاجر بودند که غالباً افغانی و عراقی تبار هستند و این گروه غالباً کودکان کار زیادی را به جامعه تحویل می‌دهد و آمارها بیانگر این است که نابسامانی جامعه و مشکلات اقتصادی و فقر و تنگدستی همواره باعث افزایش بازماندگان از تحصیل می‌شود.

به گفته رفاهی؛ در کشور خودمان نیز خانواده‌های وجود دارند که ازلحاظ مالی بی‌بضاعت هستند و فرزندان این خانواده‌ها مجبور به کار می‌شوند و در کنار خیابان گل می‌فروشند و یا شیشه ماشین را پاک می‌کنند. این افراد هم می‌توانند جزو بازماندگان از تحصیل محسوب می‌شوند.

وی بابیان اینکه در این زمینه بایستی یک آمار دقیقی را از تعداد کودکان بازمانده از تحصیل به دست بیاوریم تا بتوانیم در قالب سازمان‌های جهانی و یا خیریه‌ها کمک‌حال بخشی از کودکان باشیم، اظهار می‌کند: آموزش‌وپرورش توان کمک به این دانش‌آموزان را ندارد اما در چند سال اخیر یکی از کارهای خوبی که در این ارگان انجام گرفت، جمع‌آوری شماره‌های والدین و به‌طور اخص دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل بود که این شماره‌ها کمک‌کننده به ساماندهی وضعیت این کودکان خواهد بود.

این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه آموزش‌وپرورش در این زمینه سعی دارد که کودکان بازمانده از تحصیل ساماندهی کند، اظهار کرد: در همین ایام کرونا بسیاری از کودکان و نوجوانان بودند که ابزار ساده دسترسی به آموزش را نداشتند و آموزش‌وپرورش سعی می‌کرد که این شرایط را برای کودکان فراهم آورد.

وی می‌افزاید: امسال خود آموزش‌وپرورش طرح خوبی را با عنوان «تثبیت و تقویت یادگیری» پیگیری کرد یعنی آن دسته از دانش‌آموزانی که از خدمات آموزشی در طول سال محروم شده بودند در طی تابستان با گذراندن دوره‌های آموزشی می‌توانستند از آموزش بهره ببرند.

ترنم مهر باران زنجان به کمک کودکان بازمانده از تحصیل می‌آید

 در این زمینه مهراد عباسی، مدیر داخلی موسسه ترنم مهر باران زنجان که امسال در نظر دارد بزرگ‌ترین همایش «مرا به مدرسه ببر» در راستای حمایت از دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در قالب توزیع پک‌های آموزشی و تحصیلی را برگزار کند، اظهار می‌کند: فعلاً در حال جمع‌آوری فهرستی از کودکان بازمانده از تحصیل هستیم. اولویت ما در کمک‌رسانی به دانش‌آموزانی است که تحت پوشش خود این مجموعه هستند که حدود 600 نفر هستند که به دنبال این هستم که بسته‌های آموزشی که در نظر گرفته‌شده است برای کودکان این مجموعه فراهم شود و اضافه بسته‌های آموزشی که در این زمینه تأمین شود در اختیار کودکانی قرار می‌گیرد که در قسمت پایین‌شهر و نقاط محروم نظیر کوی وحدت، اسلام‌آباد و سایر نقاط  روستایی ، کودکان را شناسایی و در بین این کودکان توزیع کنیم

 وی با اشاره به اینکه شناسایی این کودکان با کمک مدارس و  معرفی مدیران و خانواده‌هایی که تحت پوشش هستند، معرفی‌شده و در لیست تحقیق ما قرار گرفتند و مسئولین بازدید ما برای شناسایی و استحقاق سنجی رفتند و شناسایی شدند و کاملاً در مورد آن‌ها تحقیق‌شده تا مشکلی از این بابت نباشد، می‌گوید:  خدمات ما بیشتر در قالب پوشش تحصیلی، تغذیه‌ای، درمانی و دارویی است . ضمن اینکه ما یک سری کلاس‌های تقویتی هم برای این دانش آموزان در نظر گرفتیم.

به گفته این مسئول، بسته‌های کمک‌آموزشی در نظر گرفته‌شده برای این دانش آموزان شامل لوازم‌التحریر و کیف مدرسه و یونیفرم و اگر اعتبارات پوشش بدهد هزینه ثبت‌نام در مدارس و هزینه کتاب درسی هم پرداخت می‌شود.

انتهای پیام/

خبرنگار: زهره میر عیسی خانی