پایگاه خبری صدای زنجان نیوز/ زهره میرعیسی‌خانی: «سینما» به عنوان هنرهفتم همواره موضوعات بسیاری را در دل خود دارد که می‌توان در مورد آن بحث‌ کرد. این موضوعات در استان زنجان نیز محلی از اعراب دارد. از جمله اینکه تعداد محدود سینما و مهاجرت سینماگران و فعالان این عرصه را به مرکزیت کشورشاهد هستیم.

زنجان به عنوان شهری که نسبت به جمعیت خود توانسته تعداد بالای کارگردانان و بازیگران را در سطح ملی داشته باشد، همواره به عنوان شهری شناخته شده است که در عرصه سینما حرفی برای گفتن دارد. با این وجود مشکلات متعددی باعث شده که هنرمندان و فعالان این عرصه به جای ماندن در این شهر و در جا زدن، مهاجرت به تهران را بر ماندگاری در این شهر ترجیح دهند. این موضوع از نگاه برخی از هنرمندان مورد بررسی قرار می‌گیرد.

پلان اول: «عبد الله الماسی»، روزنامه نگار و منتقد سینما

«عبدالله الماسی» روزنامه نگار ومنتقد سینما، در گفت‌‎وگو با صدای زنجان با اشاره به تاریخچه سینما در زنجان اظهار کرد: سینمای زنجان از دهه 30 فعالیت خود را شروع کرد و آغاز این فعالیت بیشتر مولود تفکر مرحوم دکتر «اسماعیل کوشان» بوده است.

وی ادامه داد: ایشان (اسماعیل کوشان) پدر فیلم فارسی بودند و عمده تولیدات سینمایی در این دوره تولید شد که به سبب حضور«حسین کوشان» از اقوام ایشان در زنجان، سینما «ستاره‌آبی» اولین سینمای رسمی و سرپوشیده زنجان فیلمهایی را که عمدتا محصول استودیو پارس فیلم بود در این سینما پخش می‌کرد.

این منتقد سینما اظهار کرد: در ابتدای امر و با شروع به کار سینما ستاره آبی میتوان گفت که چندان اثر فاخر سینمایی در استان پخش نمی‌شد، اما همین فیلمها در پرورش نسلی که بنا بود با سینما آشنا شوند، تاثیرگذار بوده است.

به گفته الماسی، با ایجاد موج روشنفکری در سال‌های 1348  و آمدن فیلم «قیصر» و سایر فیلم‌های این چنینی،  استان زنجان شاهد نمایش این فیلم‌ها بود.

وی با ذکر این تاریخچه به دلیل مهاجرت هنرمندان و کارگردانان شهرستانی به مرکزیت کشورپرداخت و اظهار کرد: در یک کلمه می‌توان گفت که مهاجرت هنرمندان به امکانات موجود در این شهر برمی‌گردد. وقتی به صورت غیرموثق عنوان می‌شود که کل اعتبار یک اداره کل، به اندازه تولید یک فیلم داستانی هم نیست، چطور انتظار داریم که سینماگری که در این جا بناست پیشرفت بکند، در اینجا بماند و فیلم بسازد؟ در واقع با کدام امکانات در این زمینه ورود خواهد کرد؟

به گفته الماسی، در حقیقت هنرمندانی که از زنجان رفتند، به دنبال پیشرفت بودند! باید دید که چه قدر در زنجان امکانات و شرایط پیشرفت مهیاست؟ در واقع کسانی که به تهران رفته‌اند؛عمدتا پیشرفت کرده‌اند چرا که تعداد و تنوع سینماها در تهران بالاست.

وی افزود: «میرکریمی» فعالیت خود را در زنجان شروع کرد، ولی در زنجان چه قدر جا داشت که پیشرفت کند؟ از بازیگران هم اگر بخواهیم نام ببریم، «حسن معجونی» کجا به غیر تهران می‌توانست استادی مشابه استاد «سمندریان» داشته باشد که ایشان بتواند خودشان را تا این حد نشان بدهد.

این منتقد سینمایی اظهار کرد: سوال این است که آیا ما این امکانات را داشتیم و پیشرفت نکردیم؟ در حقیقت هنرمندان ما ناچار بودند که برای پیشرفت به تهران بروند. اما اینکه چرا این دوستان از زنجان در ساخت فیلم‌هایشان مایه نمی‌گذارند، خود سوالی دیگر است که به اعتقاد من باید به این موضوع ورود کنند.

وی افزود: یکی از فیلم‌های آقای «میرکریمی» خاطرات بچگی خودش است یا آقای هاتف علیمردانی که  در فیلمی از بمبارانی که در زنجان اتفاق افتاده ، الهام گرفته است و فیلم خود را ساخته است . در نتیجه وقتی سرمایه لازم برای ساخت یک فیلم سینمایی را در استان نداریم بنابراین نمی‌توانیم از این مرکزگرایی فرار کنیم!

این روزنامه نگار زنجانی با نیم نگاهی به فیلم کوتاه استان افزود: فیلمسازانی که در استان فعالیت داشتند و بعدها در سطح کشور درخشیدند و شناخته شدند، همگی از فیلم کوتاه شروع کردند. فیلمسازان قطعا باید از طریق فیلم کوتاه به سمت ساخت فیلم سینمایی حرکت کنند. حتی کارگردان‌های حرفه‌ای که  به صورت کشوری در حال کار هستند، چند تا فیلم کوتاه دارند. نمونه های آن کارهای کوتاه استاد تقوایی، بیضایی و کیمیایی است. حتی کارگردان‌های شاخص هم در شروع کار و تولید آثار سینمایی، به سمت ساخت فیلم کوتاه گرایش داشتند.

الماسی افزود: در حقیقت فیلم کوتاه راه رسیدن به فیلم‌های بلند است. شاهد هستیم که هنرمندان ما در آثار کوتاه در جشنواره‌های کشوری و جهانی مقام آوردند و حرفی برای گفتن دارند.

به عقیده این منتقد سینما ، نسل جدید سینمای استان، نسلی است که کمتر به موضوعات جامعه می‌پردازد. نگاه به مشکلات جامعه در این نسل تا میزانی کمرنگ شده است.  در حقیقت در تولید آثار فیلم‌های کوتاه دو بحث وجود دارد که یکی بحث فنی قضیه است که در این زمینه قطعا پیشرفت کرده‌ایم اما در بحث مضمون، موضوعات، ملموس با دردهای جامعه نیست و مشکلات استان شاید از نگاه فیلمسازان این نسل دور مانده است. مگر در قالب مستند که بار این موضوع هم بیشتر برعهده تلویزیون بوده است تا سینما!

وی ادامه داد: احساس می‌کنم به لحاظ مضمون ، باید بسیار کار کرد وسوژه‌های محلی استان باید از یک جایی هدایت‌گری شوند تا این دست از موضوعات روی زمین نماند. حوزه هنری اکنون به این موضوع در بحث‌ هنر عاشورایی ورود داشته است و صرفا جنبه مذهبی آن را مد نظر ندارد و بحثهای فرهنگی و تاریخچه‌ای استان را در این زمینه پیگیر است ولی هنوز جای کار بسیار است.

این منتقد سینما با بیان اینکه سینمای کوتاه برای سینماگرانی راهگشاست که می‌خواهند راه‌هایی را پیدا کنند که به صورت حرفه‌ای به این موضوع ورود داشته باشند، گفت:در سینما، فیلم بلند جذابیت خاص خود را دارد اما هنوز فیلم کوتاه نتوانسته است در سینما جایگاه خود را پیدا کند و هنوز که هنوز است ما در تلویزیون شاهد نمایش فیلم کوتاه هستیم.چون در سینما مخاطب رغبتی ندارد که برود و فیلم کوتاه ببیند و عمدتا مخاطب عام (کسی که سینما را سر پا گذاشته است) به سراغ این فیلم‌ها نمی‌رود.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه تعداد سینماهای استان بسیار محدود است و متاسفانه با گذشت چند دهه، سینماهای تخریب شده در استان به همان شکل باقی مانده است، گفت: این سینماها با اینکه جمعیت استان نسبت به زمان انفلاب چند برابر شده است بازسازی نشده‌اند و تعداد سالن‌ها و صندلی‌های سینمایی ماهمچنان محدود است.

پلان دوم: «مهدی علیپور»؛ فیلمساز و بازیگر

«مهدی علیپور» از فیلمسازان زنجانی که در چندین فیلم مطرح ملی حضور دارد به دلایل مهاجرت بازیگران و کارگردانان زنجانی به تهران پرداخت و اظهار کرد: مهاجرت سینماگران و هنرمندان به تهران در سطح کشور گریزناپذیر است، این مسئله بین هنرمندان سینمایی چه در استان‌های شمالی، چه جنوبی و چه غربی و شرقی وجود دارد و کسی نمیتواند منکر آن شود.

وی ادامه داد: این مهاجرت به جهت این است که آموزش‌ها و کارهای هنرمندان نتیجه‌بخش‌تر باشد. در حقیقت آموزش‌ها سیستماتیک باشد. آموزشی که هنرجویان ما در شهرستان‌ها می‌گیرند بازه زمانی طولانی و راندمان پایینی دارد. روی این راندمان پایین باید کار کرد! باید دید که چطور یک نفر در کوتاه ترین زمان ممکن، می‌تواند فیلمبردار و گریمور و یا صدابردار خوبی شود که تجربه کاری بالایی هم دارد.

علیپور بخشی از موضوع مهاجرت کارگردانان و فعالان عرصه سینما را به تامین نبودن معیشت آنها ارتباط داد و گفت: به جهت اینکه  هنرمندان ما درآمد موقتی دارند و پروژه‌ای کار می‌کنند؛ از همان رو نمی توانند به فعالیت در حوزه سینما به عنوان یک شغل ثابت نگاه کنند.

وی ادامه داد: سینمای ایران بدنه بزرگی دارد و در این بدنه بزرگ، شاید چند نفری زندگی معمولی در حد یک کارمند داشته باشند. ضمن اینکه بخش دراماتیک قضیه خیلی سخت شکل می‌گیرد. هنرمندان ما نیازمند مطالعه زیاد، تجربه، به روز بودن، در جریان زندگی قرار داشتن و واکنش نشان دادن به جریانات زندگی هستند. تمایلات خود این هنرمندان نیز در بخش‌هایی خود را نشان میدهد. مثلا یک هنرمند به سینمای معمایی و پلیسی علاقه دارد و دیگری به سینمای تاریخی و کسی نمیتواند جلودار این موضوع باشد.بنابراین اینکه انتظار داشته باشیم هنرمندان پس از مهاجرت یک نیم نگاهی به زادگاه خود داشته باشند، تا حدودی تابع عوامل مختلف است و اینکه هنرمند کدام سرفصل را انتخاب می‌کند مورد بحث است.

وی افزود: قطعا مرکز چون قدرت و ثروت و امکانات فنی خوبی دارد، نخبه‌ها را جمع می‌کند و در خصوص مهاجرت هنرمندان هم همین موضوع است. بسیاری از هنرمندان در تلاش هستند تا حداقل ارتباط خود را با تهران قطع نکنند.

این هنرمند زنجانی افزود: برای اینکه بتوانیم به ارتقای هنر سینما در این زمینه کمک کنیم، ارتقای سینمای جوان در مرکز استان زنجان مسئله مهمی است! بچه‌های فعال در هنر سینمای زنجان با استعداد هستند و من شاهد هستم که هنرمندان فعال در سینمای جوان در 10 تا 12  سال گذشته به شدت کاری و خوش ذوق هستند اما وقتی درآمدی نمی‌توانند کسب کنند این استعداد خاموش می‌شود.منتهی فعالیت آنها باید پایدار بماند و شرایطی فراهم شود که امرار معاش کنند.

وی با بیان اینکه هنرمندان و بازیگران در شهرستان‌ها از هنرمندان ساکن تهران کم ندارند، اظهار کرد: این موضوع را هنرمندان ما در ساخت فیلم و سریال نشان داده‌اند. در حقیقت این مرکزیت و ابزار و امکانات است که موجب می‌شود که فعالان ما در شهرستان‌ها به سمت تهران بیایند و در تهران خود را رشد دهند و ارتقا یابند.

این بازیگر با بیان اینکه چهره‌های تکراری بسیاری در سطح سینما داریم که باید چهره‌های جدید جایگزین آن‌ها شوند، اظهار کرد: حضور هنرمندان و فعالان زنجان در عرصه ملی هم حضور کمرنگی نیست، در واقع نسبت به جمعیت هنرمندان زنجانی در عرصه ملی بسیار قابل توجه است. «رضا میر کریمی»، «هاتف علیمردانی» و بسیاری دیگر از هنرمندان و کارگردانان که در حال فعالیت هستند، خود گواه ظرفیتهای موجود در این استان است.

وی در پاسخ به پرسشی درباره نگاه بومی کارگردانان به مسائل و بازبینی آثار آن‌ها از این نگاه، اظهار کرد: بخشی از این عدم نپرداختن‌ها به  موضوعات بومی در زنجان، به جهت کمبود منابع اطلاعاتی است. استاد «روزبه»یکی از چهره‌های استان زنجان است که شاید کمتر منابع مکتوب در مورد آن وجود دارد. یک کارگردان برای اینکه برود سراغ چنین موضوعی باید بتواند منابع اطلاعاتی کاملی از این شخص داشته باشد که متاسفانه بضاعت‌های  اطلاعاتی ما از این اشخاص به صورت شفاهی است و کمتر اثر مکتوبی در مورد این شخصیت‌ها وجود دارد.

این فیلمساز سینما و تلویزیون با بیان اینکه پرداختن به موضوع مهاجرت هنرمندان به مرکز کشور و عدم پرداخت به زادگاه خود، از جمله موضوعاتی است که باید جامعه شناسان به آن ورود  داشته باشند.

علیپور با نیم نگاهی به فیلم کوتاه استان نیز افزود: ساخت فیلم کوتاه کم هزینه نیست ولی ما شاهد هستیم که هنرمندان فعال در این عرصه از سرمایه و دارایی خود در این زمینه مایه می‌گذارند و کار می‌کنند. آثار این موضوع را نیز ما در جشنواره ملی و فراملی شاهد هستیم که خوشبختانه فیلمسازان ما توانسته‌اند در این زمینه خودی نشان بدهند.