پایگاه خبری صدای زنجان نیوز/ لیلا محمدی: در آستانه سفر ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور به استان زنجان به نظر می‌رسد پیگیری مجدانه «آبگیری سد شهریار استان آذربایجان شرقی» و «حق‌آبه استان زنجان» جهت تامین آب موردنیاز بخش کشاورزی شهرستان طارم که مسئولان بخش خصوصی و دولتی از آینده 21 هزار هکتار از درختان زیتون شهرستان نگران هستند باید در دستور کار نمایندگان مجلس و مسئولان دولتی استان باشد.

نگرانی‌ها از احتمال نابودی درختان بارور زیتون در سال 1403 افزایش یافته است. برخی از کشاورزان و حتی مسئولان و صاحبنظران می‌گویند: با توجه به شرایط نامساعد آب و هوایی، احتمالا سال بعد نتوانیم از محل سد «آیدوغموش» شهرستان میانه استان آذربایجان شرقی، آب برای اراضی کشاورزی طارم خریداری کنیم در نتیجه تکلیف «سد شهریار» استان مذکور که هنوز آبگیری نشده است باید مشخص شود. شاید برایتان قابل تامل باشد که سد بتنی دو قوسی «شهریار» که عملیات ساخت آن در سال ۱۳۸۹ پایان یافته است، با گذشت حدود 12 سال همچنان منتظر آبگیری است.

سال 1380 بود که عملیات احداث سد شهریار میانه استان آذربایجان شرقی به‌عنوان یکی از بزرگترین سدهای بتنی کشور آغاز شد و ۹ سال پس از آن عملیات اجرایی‌اش تمام شد.

سد شهریار در ۳۵ کیلومتری شهرستان میانه و بر روی رودخانه قزل‌اوزن، علاوه بر تأمین نیاز آب کشاورزی و صنعتی استان‌های آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی و گیلان با هدف تولید نیرو احداث ‌شده است. حوضه آبریز سد شهریار از هفت زیرحوضه به‌ نام‌های رودخانه قزل‌اوزن، زنجان‌رود، آجی‌چای، گرمی‌چای، شهرچای، قرنقو و آیدوغموش تشکیل ‌شده است.

سد بتنی دو قوسی «شهریار» شهرستان میانه که عملیات ساخت آن در سال ۱۳۸۹ پایان یافته است، همچنان منتظر آبگیری است.

هر چند افتتاح این سد ۲ سال دیگر به تعویق افتاد و در نهایت پس از 10 سال با سفر «محمود احمدی‌نژاد»، رئیس‌جمهوری وقت به این استان این سد افتتاح و اعلام شد که آبگیری آن آغاز می‌شود. در آن مقطع به‌صورت نمادین نیز بخشی از آب قزل‌اوزن به پشت سد هدایت شد. اما آن طور که گفته می‌شود؛ بعد از گذشت حدود 12 سال همچنان عملیات آبگیری این سد در ۴۰ کیلومتری میانه محقق نشده است.

وجود برخی نواقصات، مانع آبگیری سد بتونی دوقوسی «شهریار» شهرستان میانه در آذربایجان شرقی شده و ظاهرا با وجود پیگیری مسئولان میانه‌ای به نتیجه نرسیده است.

البته برخی می‌گویند که؛  با آبگیری این سد برخی روستاهای واقع در حومه سد و بند انحرافی آن و همچنین برخی ابنیه و تاسیسات شهرستان به زیرآب می‌رود، از این رو تاکنون اقدامی برای آبگیری سد انجام نشده است.

طارمی‌ها از سد «شهریار» استان آذربایجان شرقی حق‌آبه دارند

رییس شورای ملی زیتون ایران هم با بیان اینکه اگرمردم استان زنجان از جمله طارم از سد شهریار استان آذربایجان شرقی حق‌آبه دارند، ما مسائل مربوط به مدیریت آب را نه از مسئولان استان آذربایجان شرقی بلکه از سطح وزارت نیرو باید پیگیری کنیم چراکه کلیه سدها توسط منابع اب ایران مدیریت میشود .

مهدی عباسی با بیان اینکه زمین پشت سد شهریار استان آذربایجان شرقی طبق اظهارات اهالی محل سد شهریار خریداری شده و تنها آبگیری سد باقی مانده است، اضافه کرد: طبق نظر مهندسان و مشاوران سدسازی این سد باید در دو فاز 400 میلیون مترمکعب و 700 میلیون مترمکعبی آبگیری شود و مشکلی هم حین و پس از آبگیری ایجاد نخواهد شد. پس چرا مسئولان ذیربط پیگیر آبگیری سد شهریار نیستند؟ وقتی آب هست چرا نباید سد شهریار آبگیری شود تا مشکل کشاورزان مناطق همجوار از جمله طارم رفع شود.

عباسی اظهارات برخی از مسئولان در اقناع مطالبه مذکور را قابل اگر من را قانع هم کنند زیتون را نمی‌توانند قانع کنند چرا که به موقع آب به این محصول نرسد، خشک و نابود می‌شود.

آب خریداری شده از محل سد «آیدوغموش» میانه کافی نبود!

چند سالی است که تغییر شرایط اقلیمی و افت سطح چاه‌های منطقه طارم استان زنجان سبب شده است تا مسئولان ذیربط به فکر خرید آب از سد «آیدوغموش» شهرستان میانه استان آذربایجان شرقی بیفتند.

آخرین باری که شرکت آب منطقه‌ای زنجان نسبت به خرید آب از سد «آیدوغموش» شهرستان میانه جهت آبیاری باغات و اراضی کشاورزی طارم اقدام کرده است مربوط به سال جاری بوده که طبق اظهارات «اکبر باقری»، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان؛ 10 میلیون مترمکعب آب خریداری و به سمت اراضی کشاورزی طارم رهاسازی شده است.

اما طبق اظهارات برخی کشاورزان و فعالان اقتصادی طارم، میزان آب خریداری شده برای کل منطقه ناکافی بوده و نتوانسته بخشی از مناطق نظیر «گیلوان» و اراضی پائین دست را پوشش دهد. به نظر می‌رسد اتکای استان زنجان باید به آب سد «شهریار» میانه باشد تا «آیدوغموش»! چرا که این سد، منبع مطمئن بوده و آبگیری آن به نفع کشاورزان منطقه طارم است.

آن طور که باغداران و کشاورزان طارمی می‌گویند و مسئولان جهاد کشاورزی هم بر آن تائید دارند؛ اگر در سال جاری مشکلی در تامین آب درختان زیتون نبود به «فصل بارور نبودن درختان» برمی‌گرد والا باید شاهد نابودی تدریجی درختان زیتون می‌شدیم!

بخش قابل توجهی از درختان زیتون در سال آینده بارور می‌شوند از این رو باغداران طارمی با توجه به افزایش دمای هوا و کاهش بارش‌ها و دسترسی‌ محدود به منابع آبی نگران از بین رفتن تدریجی باغات زیتون خود هستند.

تعداد بهره‌بردران محصول زیتون در شهرستان طارم، حدود 8 هزار نفر اعلام شده است. سطح باغات زیتون طارم 21 هزار هکتار اعلام شده که از این میزان، 17 هزار هکتار مربوط به درختان زیتون بارده است.

منوچهر یارمحمدی، مدیر جهاد کشاورزی طارم با اشاره به کاهش بارش‌ها نسبت به مدت مشابه سال قبل و افت شدید سطح آب چاه‌ها در این شهرستان به صدای زنجان می‌گوید: علاوه بر کاهش بارش‌ها، هم‌اکنون با افزایش دما مواجهیم به طوری که رد اغلب مناطق طارم، کولرها روشن شده است. البته امسال باغات زیتون آسیب ندیدند چرا که به مرحله باروری نرسیده بودند که باید تدابیر لازم برای تامین آب موردنیاز این باغات در اسرع وقت در دستور کار باشد اگر چنانچه این مهم جدی گرفته نشود قطعا باغات زیتون سقوط خواهند کرد.

یارمحمدی وضعیت باغات و اراضی کشاورزی شهرستان طارم آنچنان مطلوب توصیف نکرده و در پاسخ به سؤال صدای زنجان مبنی بر «اقدامات صورت گرفته برای خرید آب از سد آیدوغموش شهرستان میانه استان آذربایجان شرقی» عنوان می‌کند: امسال میزان آبی که برای شهرستان طارم از سد میانه استان آذربایجان شرقی خریداری شد، نتوانست کل نیازهای شهرستان طارم را پوشش دهد و میزان آبی که قرار بود برای طارم اختصاص یابد، محقق نشد. آبی که راهی اراضی کشاورزی طارم شد، 5 الی 6 روز توانست اراضی کشاورزی طارم را سیراب کند که این میزان با حجم آب سال 1401 برابری می‌کرد وگرنه سایر روزها، آب به شدت افت کرد.

البته مدیر جهاد کشاورزی طارم این را هم می‌گوید که امسال، آب خریداری شده برای شهرستان طارم از سد آیدوغموش میانه هیچوقت به حوزه «گیلوان» و اراضی بالاتر نرفت.

اما ظاهرا اکبر باقری، مدیرعامل شرکت آبی منطقه‌ای زنجان با این اظهارات چندان موافق نیست و به صدای زنجان می‌گوید: در «گیلوان» طارم مشکلی در تامین آب وجود نداشت چرا که مجوز لازم برای حفر چاه صادر شد و خوشبختانه پرورش و تولید محصولات نیز به خطر نیفتاد. درست است که آبی که از کیلوان به سمت منجیل استان گیلان برود، نبود اما اراضی مدنظر که آب رهاسازی شده از سد آیدوغموش به سمت طارم به آن‌ها نرسیده بود یعنی گیلوان و اراضی همجوار، زه‌کشی شده و پرآب بود.

 احتمالا دیگر خرید آب از محل سد «آیدوغموش» میانه ممکن نیست!

البته منوچهر یارمحمدی، مدیر جهاد کشاورزی طارم به صدای زنجان می‌گوید: برخی معتقدند که اگر آب به حوزه گیلوان و نقاط بالادستی نرفت در عوض سفره‌های آب زیرزمینی آن مناطق، تغذیه شد اما واقعیت این است که این مهم برای تمام نقاط مورد هدف صدق نکرد.

مدیر جهاد کشاورزی طارم با اشاره به نیاز آبی شدید طارم به آب می‌گوید: مسئولان ذیربط استان آذربایجان شرقی با اشاره به وضعیت خشکسالی منطقه تحت مدیریت خود و لزوم تامین نیاز آبی مناطق مربوطه اعلام کرده‌اند که احتمالا از محل سد آیدوغموش میانه دیگر نمی‌توانند آبی به زنجانی‌ها بفروشند که اگر این اتفاق نیفتد و یا وضعیت آب و هوایی شهرستان طارم به همین روال ادامه داشته باشد شک نکنید که با بحران مواجه خواهیم شد.

اکبر باقری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با بیان اینکه بخش قابل توجهی از آب خریداری شده از استان آذربایجان شرقی (شهرستان میانه) هنوز پرداخت نشده است تا مسئولان شرکت آب منطقه ای زنجان از مسئولان ذیربط استان آذربایجان شرقی، میزان آب موردنیاز طارمی‌ها را برای سال آتی خریداری کندد، این را هم می‌گوید که؛ «البته مسئولان آذربایجان شرقی میزان آب ذخیره شده در پشت سد آیدوغموش را کمتر از 20 میلیون مترمکعب اعلام می‌کنند در حالی که به علت بارش‌ها، در سال قبل این میزان، 140 میلیون مترمکعب بود. با توجه به وضعیت آب و هوایی مسئولان استان آذربایجان شرقی اعلام کرده‌اند که احتمالا سال 1403، امکان فروش آب از محل سد آیدوغموش میانه را نداشته باشند.»

چرا سد «شهریار» استان آذربایجان شرقی با گذشت بیش از 10 سال آبگیری نشده است؟ آیا این سد، صوری است؟

اسد یکی از باغداران طارمی در گفت‌وگو با صدای زنجان با اشاره به سدسازی‌های مسئولان می‌گوید: سال‌هاست در انتظار ساخت و تکمیل سدی هستیم که بتواند اراضی ما را آباد و سرسبز کند. چرا باید مسئولان اجازه می‌دادند که خشکسالی برسد؟ مگر تخصص لازم را نداشتند که برای پیش بینی‌های خود (بروز خشکسالی و محدودیت منابع) راهکارهای عملی بدهند؟ شهرستان طارم 2 ماه از سال را آب لازم برای کشاورزی را ندارد، چرا باید ما منتظر حق آبه‌مان باشیم؟ چرا کسی نمی‌گوید که دلیل انتظار بیش از 10 سال طارمی‌ها در تامین آب موردنیاز از محل سد شهریار استان آذربایجان شرقی چیست؟

این باغدار عنوان می‌کند: از نظر من این سدها صوری‌اند! اگر غیر از این است چرا باید سال‌های سال منتظر آبگیری آن‌ها باشیم؟ درختان در حال مرگ هستند؟ مسئولان محترم در سطح ملی و استان زنجان چه زمانی به داد باغات زیتون خواهند رسید؟

12 سال بلاتکلیفی طارمی‌ها!

تکلیف «سد شهریار» باید مشخص شود

اکبر باقری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان در گفت‌وگو با صدای زنجان می‌گوید: سد شهریار حوضه آبریز قزل‌اوزن بوده و پائین‌تر از این سد و به سمت شهرستان طارم استان زنجان، تقریبا سطح اراضی کشاورزی، ناچیز بوده و عمدتا مناطق کوهستانی را شامل می‌شود.

باقری با بیان اینکه در مقطعی در راستای استفاده از این سد، سد بتنی دوقوسی احداث شد اما در حوزه «تملک» برای مجریان و دست‌اندرکاران مشکلاتی ایجاد شد که شاید علت آن مربوط به گذشته بود، ادامه می‌دهد: در گذشته چند صنعت بزرگ در ان مستقر بودند و از طرفی جاده‌های بین روستایی نیز در منطقه مدنظر واقع شده بودند از این رو، مشکلات در حوزه تملک منجر به مشکلاتی در مسیر اجرای دقیق اهداف در سد شهریار استان آذربایجان شرقی شد اما ان چه اهمیت دارد این است که باید برای تامین نیازهای مناطق همجوار و استان‌های اطراف از جمله استان زنجان تدبیر اندیشیده شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان در خصوص احتمال کوتاهی‌های صورت گرفته که منجر شده با گذشت 11 سال هنوز سد شهریار به مرحله آبگیری نرسید به صدای زنجان می‌گوید: نمی‌دانم کوتاهی شده یا نه، بالاخره باید تکلیف این سد مشخص شود. سد شهریار بر روی قزل‌اوزن ساخته شده است و قطعا در رهاسازی که اتفاق خواهدافتاد، سد تنظیمی پاوره رود طارم نیز از آن بهره‌مند خواهد شد. حق آبه ما از مسیر قزل اوزن در حدود 110 میلیون مترمکعب است که می‌تواند نیاز آبی طارم که 2 ماه از سال بلاتکلیف است را تامین کند.

 بلااستفاده ماندن 112 میلیون دلار و 2560 میلیارد ریال

با آبگیری نشدن سد «شهریار» (استور)، ۱۱۲ میلیون دلار هزینه ارزی همچنین ۲ هزار و ۵۶۰ میلیارد ریال هزینه ریالی صرف شده برای اجرای این طرح مهم سدسازی همچنان بلااستفاده مانده و نهایی شدن آبگیری نیز منوط به اما و اگرهایی است که به نظر نمی‌رسد به این زودی‌ها رفع و رجوع شود.

البته منافع آبگیری و بهره‌برداری از سد «شهریار» محدود به شهرستان میانه نیست بلکه با این اقدام، نیازهای آبی به ویژه نیاز اراضی کشاورزی استان زنجان (طارم) و استان‌های آذربایجان شرقی، گیلان و اردبیل نیز رفع خواهد شد.

با توجه به در سفر قریب‌الوقوع ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور به استان زنجان و البته با در نظر گرفتن گستردگی پروژه سد شهریار استان آذربایجان شرقی که بخشی از آن به نیاز 21 هزار هکتار از باغات زیتون و چشم انتظاری بیش از 8 هزار نفر از بهره‌برداران کشاورزی در شهرستان طارم اشاره دارد، ضروری است تا این مطالبه مردمی از سوی نمایندگان استان در مجلس به ویژه نماینده‌های زنجان و طارم در مجلس پیگیری شود.