در «رتبه‌بندی استان‌ها بر اساس آمار مراجعه‌کنندگان برای نزاع به پزشکی قانونی نسبت به جمعیت در سال ۱۴۰۰» که توسط سازمان نظام روانشناسی و مشاوره ایران انجام شده؛ «زنجان» پس از «اردبیل» و «آذربایجان غربی»، سومین استان عصبانی کشور اعلام شده است.

رتبه‌بندی عصبانی‌ترین استان‌ها نسبت به جمعیت محاسبه شده است.

با این گرانی‌ها؛ با دیگران درگیر نشویم با خودم که درگیر می‌شوم!

رضا یکی از شهروندان زنجانی معتقد است: گرانی و وضعیت بد اقتصادی؛ سرمنشا تمامی مسائل اجتماعی است. پیامبراکرم(ص) فرموده‌اند که « اگر فقر از دري بيايد ايمان از در ديگر خارج مي شود». وقتی ایمان از بین برود، قطعا نتیجه آن برای فرد و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، خوب نخواهد بود.

این شهروند به صدای زنجان می‌گوید: کارشناس ارشد رشته ادبیات هستم اما در یکی از واحدهای تولیدی به عنوان کارگر مشغول به کارم. کار «عار» نیست اما انتظار داریم به اندازه‌ای که کار می‌کنم حقوق دریافت کنم. طبق قانون کار، حقوق پایه 8 ساعت کار، حدود 8 میلیون تومان است اما واقعا با توجه به اینکه فقط یک کاپشن خوب جوان‌پسند پولش حداقل 3 تا 4 میلیون تومان است. من چگونه می‌توانم آن را تهیه کنم؟ با این وضعیت اگر با دیگران درگیر نشوم هر روز خوددرگیری که دارم!

 شاید اگر وضعیت اقتصادی مردم بهتر بود «میانگین» عصبانیت‌ها کاهش می‌یافت

برخی از صاحبنظران در حوزه اقتصاد و تعدادی از جامعه‌شناسان جایگاه زنجان در لیست عصباتی‌ترین استان‌های کشور را ناشی از وضعیت نامطلوب اقتصادی می‌دانند که با آغاز تحریم‌ها روز به روز بدتر شده و از طرفی؛ اقدامی در حوزه کنترل و کاهش تورم از سوی دولتمردان صورت نگرفته است.

اما مصطفی محمدی، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان که «قرارگیری زنجان در ردیف استان‌های عصبانی کشور» ناشی از «وضعیت اقتصادی» را چندان درست نمی‌داند به صدای زنجان می‌گوید: رتبه سوم زنجان در «عصبانی‌بودن» نمی‌تواند آمار محکمی باشد به هر حال این موضوع مسئله اجتماعی- فرهنگی است تا اقتصادی. البته این نکته را نیز عرض کنم که شاید اگر وضعیت اقتصادی مردم بهتر بود «میانگین» عصبانیت‌ها کاهش می‌یافت. قبل از تحریم‌ها، میانگین سرقت‌ها کم بود اما با شروع تحریم‌ها میانگین آن افزایش یافت و وضعیت استان‌ها و شهرهایی که قبل از تحریم مطلوب نبود بعد از اعمال آن، بدتر هم شد.

 زنجان در بین بدترین‌های کشور به لحاظ آمارهای اقتصادی؛ وضعیت بهتری دارد اما آنقدرها هم اوضاع شاغلان خوب نیست!

مصطفی دین‌محمدی، عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان در گفت‌وگو با صدای زنجان با تاکید بر اینکه آمارها باید به جای خود استفاده شده و باید به دقت و در محل خود تفسیر شوند، معتقد است: درست است که وضعیت آمارهای احصا شده اقتصادی مربوط به استان زنجان نسبت به کل کشور مطلوب است اما نمی‌توان با صراحت گفت که شرایط آن طور که گفته می‌شود خوب است!

دین‌محمدی توضیح می‌دهد: اگر آمارهای اشتغال که آخرین مورد آن مربوط به تابستان 1402 است را با 4 سال قبل، یعنی قبل از شیوع کرونا (سال 1398) مقایسه کنیم، هنوز اشتغال کشور به اشتغال سال 1398 برنگشته است و 70 هزار نفر نیاز هست تا این امار به آمارهای قبل از کرونا برسد با این اوصاف وضعیت اشتغال در سطح کلان، مطلوب نشده است.

این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: وضعیت اشتغال زنجان در سال 1402 نسبت به سال 4 سال قبل بهتر شده است. اگر میانگین کلی از اشتغال استان (افراد باسواد و بی‌سواد) در نظر بگیریم، وضعیت بهتر شده است. با توجه به اینکه اقتصاد استان بر محوز بخش «کشاورزی» است؛ این مورد به بهبود وضعیت کشاورزی که تولیدات گندم می‌تواند یکی از مصادیق باشد، برمی‌گردد. با توجه به فعالیت واحدهای سرب و استفاده آن‌ها از یارانه بزرگ انرژی، قطعا در وضعیت اشتغال در صنعت بی‌تاثیر نیست.علاوه بر آن با توجه به اینکه زنجان یکی از استان‌های پیشرو در بحث مسکن ملی است، اشتغالزایی در حوزه ساختمان سازی نیز قابل کتمان نیست و به نوعی می‌توان گفت که شرایط اشتغال در مقایسه با کشور بهتر است. با توجه به نقش رونق اشتغال در بخش صنعت و کشاورزی در اشتغال بخش خدمات، می‌توان گفت شرایط استان البته در مقایسه با کشور بد نیست و به نظر می‌رسد بهتر از شرایط فعلی هم شود.

وضعیت نامطلوب اقتصادی

عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان که «ضریب جینی» را شاخص مناسبی برای نشان دادن وضعیت فقر نمی‌داند، این شاخص را «فریبنده» توصیف کرده و معتقد است: اگر وضعیت فقر را 8 ضلعی حساب کنیم، ضریب جینی می‌تواند فقط یک ضلع گرانی را نشان دهد. مثلا اگر 85 درصد کل کشور شاغل باشند و 15 درصد بیکار، نرخ بیکاری نشان دهنده وضعیت 15 درصد است که با کاهش نرخ بیکاری، میزان اشتغال آن‌ها افزایش یافته است اما وقتی از 85 درضد باقیمانده صحبت می‌کنیم آیا واقعا این تعداد از شاغلین دارای درآمد مطلوبی هستند؟

محمدی با بیان اینکه «رکورد تورم تاریخ ایران را در 5 سال زده‌ایم!» اضافه می‌کند: با این اوصاف؛ استان زنجان به لحاظ شاخص‌ها و امارهای اقتصادی در بین بدترین‌ها وضعیت مطلوبی دارد. شرایط آنقدر بد است که اوضاع خوب ما نیز دیده نمی‌شود. البته اگر حضور اتباع خارجی از جمله افغانی‌ها نبود، دستمزد کارگران و نیروهای کار افزایش می‌یافت.

 تاثیر «اقتصاد» بر «رفتار انسان» مبرهن و آشکار است، ارتباط مستقیمی بین «اقتصاد» و «نظام‌های فرهنگی» وجود دارد

«کریم رفاهی، جامعه شناس و مدرس دانشگاه» هم در گفت‌وگو با صدای زنجان می‌گوید: تاثیر «اقتصاد» بر «رفتار انسان» مبرهن و آشکار است. در این بین دو مبحث «سرمایه اجتماعی» و «سرمایه فرهنگی» در جامعه بسیار مهم است و مجموعه‌ای از هنجارها- ارزش‌ها و رفتارهای سطح جامعه در قالب سرمایه اجتماعی تعریف شده نظیر نخبگان و افراد تحصیلکرده و غیره است.

رفاهی عنوان می‌کند: «سرمایه فرهنگی» دارای قدمت بالایی است و باید مجموعه‌ ارزش‌ها- هنجارها و اعتقادات در کنار یکدیگر که ممکن است تا هزار سال و بیشتر هم طول بکشد؛ سرمایه فرهنگی را ایجاد و اشاعه پیدا کند. از این طبق نظر جامعه‌شناسان ارتباط مستقیمی بین «اقتصاد» و «نظام‌های فرهنگی» وجود دارد.

افزایش ۱۲ درصدی آمار سرقت‌ها در زنجان

بر اساس آمارهای اعلام شده مربوط به شهریورماه 1402؛ بیشترین آمار سارقان مربوط به تهران، البرز و آذربایجان‌غربی بوده است (اعتمادآنلاین).

هر چند آمار به روزی از وضعیت سرقت و کیف‌قاپی‌های استان زنجان تا به امروز اطلاع‌رسانی نشده است اما آخرین آمار مربوط به اظهارات نیارکی رئیس کل وقت دادگستری استان زنجان است.

رئیس کل وقت دادگستری استان زنجان مهرماه 1400 از افزایش ۱۲ درصدی آمار سرقت‌ها در این استان در ۶ ماه نخست 1400 خبر داد.

او بابیان اینکه در برخی جرایم نسبت به سال گذشته با رشد مواجه هستیم که این افزایش نیازمند کار کارشناسی و اقدامات پیشگیرانه است، افزود: اقدامات کارشناسی باید طوری باشد که بدانیم آیا اقدامات انجام شده در ۶ ماه نخست 1400 موثر بوده یا نه؟ یا ناشی از ترک فعل مسولان است که افزایش جرام داشتیم.

نیارکی بااشاره به اینکه در ۶ ماه نخست 1400 در استان زنجان شاهد افزایش جرم سرقت بوده ایم، ادامه داد: بخشی از این افزایش  ناشی از عدم انجام وظایف مسئولین متولی و ترک فعل آشکار آن‌ها در انجام اقدامات پیشگیرانه است که شورای پیشگیری استان زنجان باید این موارد و آسیب‌ها را بررسی و پیگیری کند.

رئیس کل دادگستری استان زنجان افزود: در حال حاضر فضای مجازی بهترین فضا برای انجام جرایم مالی سرقت و کلاهبرداری از مردم با ارسال پیامک است که باید مراقب این پیامک‌های جعلی بود.

او ادامه داد: نزاع موضوع سوم و چالشی استان زنجان است که در ۶ ماه نخست امسال ۱۲ درصد افزایش داشته است.

«بیکاری»، «تورم» و «نابرابری درآمدی» گواهی از وضعیت نامطلوب اقتصادی است

کریم رفاهی، جامعه‌شناس نیز در گفت‌وگو با صدای زنجان با بیان اینکه رفتار ما دو حالت بیشتر ندارد یا نرمال و طبیعی است یا غیرطبیعی! اضافه می‌کند:  برای سنجش رابطه اقتصاد و فرهنگ علمی به نام «اقتصاد رفتاری» شکل گرفته است. این علم صراحتا تاکید دارد که کنش‌گران تاثیر خود را از اقتصاد دریافت می‌کنند به این معنی که شرایط اقتصادی می‌تواند بر رفتار انسان‌ها در سطح جامعه تاثیرگذار باشد.

به عقیده این مدرس دانشگاه، تعارض هنجاری ناشی از نظام‌های اقتصادی است یعنی از منظر جامعه‌شناسی؛ وقوع جرم ناشی از نابهنجاری ‌های اقتصادی است. رابطه معنی‌داری بین عوامل «اقتصادی» و «اجتماعی» و «آسیب‌های اجتماعی» است و همواره آسیب‌های اقتصادی منجر به ناهنجاری اجتماعی می‌شود از جمله سرقت، قتل، درگیری و‌نزاع، کاهش آستانه تحمل افراد، افزایش جرم و جنایت.

رفاهی، «بیکاری»، «تورم» و «نابرابری درآمدی» را گواهی از وضعیت اقتصادی دانسته و می‌گوید: مسئولانی که اعلام می‌کنند نرخ بیکاری زنجان در کشور در پائین‌ترین سطح قرار دارد طبیعتاً باید میزان سرقت، جرم و درگیری هم کم باشد چرا که بدون شک بین عنصر «اقتصاد» و «ناهنجاری اجتماعی» قطعا ارتباط معنی داری وجود دارد!

این جامعه شناس معتقد است: آنچه تائیدکننده آمارهای مسئولان ذیربط است وضعیت جامعه و ارتباط مردم با یکدیگر است؛ طبق آمارها، زنجان جزو استان‌هایی است که آستانه تحمل افراد کم است در نتیجه منجر به افزایش درگیر‌ی‌های خیابانی می‌شود.

از طرفی «افزایش تورم» منجر به «کاهش قدرت خرید مردم» می‌شود و از سوی دیگر تورم باعث شکاف طبقاتی می‌شود. همین موضوع سبب می‌شود طبقه ضعیف که احساس میکند در شرایط ناعادلانه قرار گرفته است ممکن است دست به کارهایی بزند که تبعات اجتماعی داشته باشد.

رفاهی با بیان اینکه «تعداد زندانیان» شاخص جرم می‌تواند باشد آیا توانسته‌ایم این تعداد را کاهش دهیم؟، اضافه می‌کند: جامعه شناسان «اقتصاد» را یک رویه اجتماعی تلقی می‌کنند چرا که ناهنجاری اجتماعی؛ مولود هنجارهای اقتصادی است. هر چه قدرت خرید مردم بالا برود به همان میزان آسیب اجتماعی کاهش می‌یابد.

شوک‌های ناگهانی در اقتصاد؛ منجر به بروز و تشدید ناهنجاری‌های اجتماعی می‌شود

رفاهی می‌گوید: تاکید می‌کنم که هنجارهای اقتصادی بر باور عمومی مردم تاثیرگذار است. شوکهای ناگهانی در اقتصاد منجر به برهم‌خوردن رفتارهای اجتماعی خواهد شد. یعنی «ثروت بیش از حد» و «فقر بیش از حد» قطعا شکل‌دهنده ناهنجاری اجتماعی است و موجب برهم خوردن آرامش شده و در نهایت مهاجرت، افزایش طلاق، بیکاری و از دست رفتن اعتماد مردم به ساختارهای سیاسی است.

به عقیده «رفاهی»، دولت‌ها به عنوان بزرگترین کارگزاران فرهنگی باید در توسعه فرهنگ جامعه بکوشند و هر چه ساده زیست باشند قطعا در بین مردم جایگاه دارند. شهید رجایی برای مردم الگو بود اما برخی از مسئولان و نمایندگان مجلس «رفاه طلب» بوده به دنبال «ثروت اندوزی» هستند آیا باز هم باید انتظار داشته باشیم نگاه مردم نسبت به آنها تغییر نکند؟

این مدرس دانشگاه «اختلاف درآمد مسئولان با گروه‌های مختلف مردم را دیگر «شکاف طبقاتی» دانست که تبدیل به کوه شده است، به مسئولان ذیربط ملی پیشنهاد می‌دهد: باید تصمیم‌گیری‌های اقتصادی را به «اقتصاددانان» بسپاریم تا متخصصان حوزه اقتصاد، با اشرافیت به وضعیت اقتصادی جهان و کشور؛ برنامه مدون برای بهبود وضعیت اقتصادی و در نهایت اجتماعی و فرهنگی ارائه دهند.