لیلا محمدی- مسئولان ذی‌ربط با اشاره به شناسایی نقاط سیل‌خیز در سرتاسر استان می‌گویند: به منظور جلوگیری از خسارت‌های جانی و مالی ناشی از وقوع سیل، عملیات لایروبی رودخانه‌های دائمی و فصلی استان با اولویت مراکز جمعیتی در دستور کار قرار گرفته است.

با توجه به اینكه ایران در كمربند خشك جهان قرار گرفته است و بارندگی‌ها با شدت زیاد و در مدت كم در كشور جاری می‌شود در نتیجه، سیل و خشكسالی دو ویژگی طبیعی و دیرینه‌‌ای به شمار می‌رود كه همواره شاهد آن هستیم. با وجود ارتقای فناوری‌های مختلف در سال‌های گذشته نه تنها خسارت سیلاب‌ها كاهش نیافت، بلكه افزایش هم یافته‏اند.

زنجان به لحاظ داشتن تنوع نقاط ارتفاعی از یک سو و از سوی دیگر تأثیرپذیری از چند توده هوایی خزری، مدیترانه‌ای و صحرای مرکزی، صاحب اقلیم‌ها و اکوسیستم‌های متنوعی است. استان زنجان در بیش‌تر از 70 درصد از مناطق خود آب وهوای نیمه‌خشک فراسرد و در 30 درصد باقی مناطق از تنوع اقلیمی و آب و هوایی برخوردار است. به عقیده کارشناسان و صاحب‌نظران با توجه به شرایط اقلیمی حاکم، زنجان از جمله استان‌های آسیب‌پذیر در مقابل سیل است که تدوین برنامه‌های مشخص کارشناسی شده برای مقابله با خطرات و آسیب‌های آن باید مورد توجه مسئولان استانی قرار گیرد.

عدم لایروبی و ساخت وسازهای غیركارشناسی شده؛ متهمان اصلی وقوع سیل

کارشناسان می‌گویند: علت اصلی وقوع سیلاب، بارش‌های فراوان و ناگهانی، عدم لایروبی و ساخت‌وسازهای غیركارشناسانه در مسیر عبور سیلاب در سال‌های گذشته می‌تواند باشد كه ضرورت دارد برنامه‌ای حساب و کتاب شده برای پیشگیری از این‌گونه حوادث اندیشیده شود.

 معاون امور عمرانی استاندار زنجان در گفت‌وگو با صدای زنجان می‌گوید: متولی اصلاح و بازنگری در قانون حریم و بستر رودخانه‌ها شرکت آب منطقه‌ای است که در حال حاضر با در اختیار گرفتن مشاور و جمع‌آوری اطلاعات این مهم را با جدیت پیگیری می‌کند.

لای‌روبی زنجانرود

مهرداد سلطانی با بیان اینکه لایروبی رودخانه‌ها با توجه به اعتبارات بالا در تمامی نقاط قابلیت اجرایی ندارد، تأکید می‌کند: این شرکت به دلیل محدودیت‌های اعتباری، با توجه به ضرورت اجرا، نقاط بحرانی را شناسایی و پس از انجام مطالعات کارشناسی شده، پروژه لای‌روبی را عملیاتی می‌کند. به طور مثال این پروژه با توجه به اهمیت موضوع، در حوزه شهر زنجان و در حاشیه رودخانه زنجانرود از محل بودجه‌های عمومی استان و دولت با عاملیت بنیاد مسکن در حال انجام است.

سلطانی با بیان اینکه مراکز جمعیتی یکی از اولویت‌های مسئولان ذی‌ربط استان برای لای‌روبی رودخانه‌هاست، می‌گوید: ماهنشان و طارم از جمله شهرستان‌های بحرانی به لحاظ سیل به شمار می‌روند، اما با توجه به اینکه در مسیر و حاشیه رودخانه قزل‌اوزن مراکز جمعیتی وجود ندارد، رودخانه زنجانرود برای لای‌روبی مدنظر قرار گرفته است.

معاون استاندار زنجان پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چرا برخی از رودخانه‌های استان بیش از 30 سال است که لای‌روبی نشده‌اند، عنوان می‌کند: در حال حاضر شرکت آب منطقه‌ای مطالعات خود را انجام می‌دهد تا نقاط مسدود شده را شناسایی کند، واقعیت این است که بستر و حریم رودخانه در شرایط عادی نیازی به اصلاح و لایروبی ندارد، موضوع وقتی حاد می‌شود که حریم و به ویژه بستر رودخانه به دلایلی تصرف و اشغال شود و یا تغییراتی در آن ایجاد شود.

طبق ماده دو قانون توزیع عادلانه آب بستر انهار طبیعی و کانال‌های عمومی و رودخانه‌ها اعم از اینکه دائم یا فصلی داشته باشند و مسیل‌ها و بستر مرداب‌ها و برکه‌های طبیعی در اختیار حکومت است و همچنین اراضی ساحلی و اراضی مستحدثه که در اثر پائین رفتن سطح آب دریاها و دریاچه‌ها و یا خشک شدن مرداب‌ها و باتلاق‌ها پدید آمده باشد در صورت عدم احیا قبل از تصویب قانون نحوه احیا اراضی در حکومت جمهوری اسلامی است.

مدیر دفتر رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با بیان اینکه در استان حدود 10 رشته رودخانه فصلی و دائمی وجود دارد در مورد اقدامات این دستگاه در حوزه لای‌روبی رودخانه‌ها و برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته به صدای زنجان می‌گوید: از این میزان 25 رودخانه اصلی به لحاظ حد حریم و بستر مطالعه سراسری شده تا اقدامات مربوط به تملک طبق ماده 2 قانون توزیع عادلانه آب انجام گیرد.

ثاقب عزیزخانی با اشاره به طول رودخانه‌های اصلی به میزان 5 هزار کیلومتر اضافه می‌کند: از سال 84-83 این پروژه را آغاز کردیم و تا به امروز یک هزار و 100 کیلومتر از 5 هزار کیلومتر یاد شده توسط کارشناسان مربوطه مطالعه شده است. لازم به ذکر است هر سال 80 کیلومتر به این میزان افزوده می‌شود تا اقدامات مربوط به تملک اراضی اجرایی شود.

عزیزخانی ادامه می‌دهد: منابع مالی این پروژه هر ساله از محل منابع سازمان برنامه و بودجه استان و اعتبارات ملی تامین می‌شود.

این مسئول با بیان اینکه عملیات لایروبی رودخانه‌ها از حدود چهار سال قبل توسط شرکت آب منطقه‌ای زنجان در دستور کار جدی قرار گرفته است، تصریح می‌کند: هر سال 10 کیلومتر از رودخانه‌های اصلی و فرعی استان توسط پیمانکار، شرکت‌های فعال در حوزه راه‌سازی و یا کارگاه‌های ماسه‌شویی زیر نظر شرکت آب منطقه‌ای لایروبی می‌شوند.

مدیر دفتر رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با بیان اینکه بارش‌های شدید فروردین ماه سال جاری در سطح کشور و استان سبب شد تا عملیات لایروبی را به بطن مراکز جمعیتی ببریم، می‌گوید: در 5 ماهه نخست امسال 20 کیلومتر(دو برابر هر سال) عملیات لایروبی و معبرگشایی توسط شرکت اجرایی شد.

آماده استقبال از سیل هستیم

عزیزخانی با اشاره به پیش‌بینی‌های اعلام شده مبنی بر آغاز بارش‌ها از اواسط مهرماه اعلام می‌کند: با همکاری مسئولان محلی و دهیاری‌ها رودخانه‌های هدف در سطح استان را لایروبی می‌کنیم تا از وقوع هرگونه حادثه احتمالی تلخ و از بین رفتن اراضی کشاورزی جلوگیری کنیم.

این مسئول در مورد زمان لایروبی رودخانه‌ها نیز تصریح می‌کند: عملیات لایروبی به صورت دوره‌ای زمان ثابتی ندرد و به میزان رسوب‌گذاری‌ها برمی گردد این پروژه در مناطقی مثل طارم و ماهنشان که میزان بارندگی بالاست باید بیش‌تر از هر منطقه دیگری کنترل شود.

 مدیر دفتر رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای زنجان در مورد علت عدم اجرای عملیات لایروبی طی 30 سال گذشته عنوان می‌کند: چندین سال متوالی با خشکسالی مواجه بودیم، در دهه 70 و 80 به جز چند مورد بارندگی سیل‌آسا نداشتیم، در حال حاضر نیز در بستر رودخانه قزل‌اوزن در برخی از مناطق اقدامات مربوط به لایروبی را انجام می‌دهیم تا آب ناشی از سیل به موجب تخریب اراضی کشاورزی نشود. شرکت در سال‌های گذشته نیز به صورت موردی و هر جا که لازم بود عملیات لایروبی را انجام داده است.

نیاز به اختصاص 93 میلیارد تومان

عزیزخانی با بیان اینکه حساسیت‌های شرکت آب منطقه‌ای زنجان در مباحث مربوط به لای‌روبی به علت پایان یافتن خشکسالی‌ها و شروع بارندگی‌هاست، اضافه می‌کند: شرکت آب منطقه‌ای زنجان با توجه به اهمیت موضوع نامه‌ای به وزیر نیرو ارسال و خواستار اختصاص 93 میلیارد تومان برای بازگشایی مسیر و اقدامات مربوط به تملک اراضی و عملیات لایروبی شده است.

این مسئول با اشاره به اجرای عملیات لای‌روبی زنجانرود توسط بنیاد مسکن با طرح و نظارت عالی شرکت آب منطقه‌ای ضمن قدردانی از دستگاه‌ها و مجموعه‌های اجرایی برای اتمام پروژه می‌گوید: این پروژه که دارای حجم بالایی است و در جذب گردشگر و منظر شهری تاثیرگذار خواهد بود از دو ماه قبل آغاز شده و تلاش می‌کنیم تا پایان آذرماه به پایان برسد.

وی با اشاره به خانه‌سازی‌های انجام گرفته در بستر رودخانه زنجانرود نیز تصریح می‌کند: طبق حکم قضایی آگهی‌های لازم برای بررسی اسناد مالکان این خانه‌ها را صادر کرده‌ایم که پس از بررسی صحت اسناد با قیمت روز و با نظر رسمی کارشناس دادگشتری ملک را خریداری و اگر فاقد سند مالکیت باشد به کمک نیروی انتظامی و مرجع قضایی مسیر را بازگشایی می‌کنیم.