لیلا محمدی- بررسی‌های میدانی از وضعیت بازار و گفت‌وگو با بنکداران، خرده‌فروش‌ها، بازاریان و مردم نشان می‌دهد که بازار بیش از آن که از تحریم‌ها ضربه خورده باشد از جو روانی ناشی از تحریم‌ها صدمه دیده است، بسیاری از مصاحبه‌شوندگان معتقدند سوءمدیریت، عدم برنامه‌ریزی صحیح و مدون و نبود نظارت‌ از دلایل عمده رکود تورمی حاکم بر بازار به ویژه اقلام ضروری است.

بسیاری از کارشناسان و تحلیل‌گران اقتصادی معتقدند سال 97 یک سال کم نظیر به لحاظ مشکلات اقتصادی در اقتصاد کشور طی چهل سال گذشته بوده است. آمریکا سال قبل با خروج از برجام و بازگرداندن تحریم‎ها علیه ایران به تعهداتش عمل نکرد و از این رو این سال به پرچالش‌ترین و سخت‌ترین سال‌های اقتصاد تبدیل گردید. تاثیرات مستقیم تحریم‌ها بر اقتصاد از یک سو و جو روانی ناشی از تحریم‌‌ها از سوی دیگر دست به دست هم دادند تا اقتصاد کشور را بی‌ثبات کرده و سبب افزایش چند برابری نرخ ارز، افزایش نرخ تورم تا مرز 40 درصد، کاهش قدرت خرید، قاچاق کالا از داخل به خارج، رکود اقتصادی در اثر گران شدن مواد اولیه وارداتی  و افزایش بیکاری شوند.

کمرنگ شدن دیدگاه احساسی مردم و بازاریان به اقتصاد

بر اساس پیش‌بینی کارشناسان، در سال 98 با توجه به تداوم تحریم‎های آمریکا، اثرات مستقیم آن بر اقتصاد کشور و به تبع آن استان هم‌چنان وجود داشته اما به تدریج جو روانی حاصل از تحریم‎ها کاسته می‌شود که این مهم نویدبخش منطقی شدن نگاه جامعه و فعالان اقتصادی به مسئله اقتصاد است. علی احمدی، یکی از خرده‌فروشان در گفت‌وگو با صدای زنجان با اشاره به وضعیت نابسامان و اوضاع وخیم اقتصاد در سال قبل می‌گوید: امسال قیمت‌ عمده اجناس پائین نیامده اما ترمز افزایش غیرمنطقی کشیده شده است. به نظر می‌رسد قیمت انواع کالاها که همانند فواره هر لحظه بالاتر می‌رفت در بالاترین نقطه ایستاده و منتظر واژگون شدن است.

احمدی با اشاره به عدم تغییر قیمت روغن مایع طی 2 ماه اخیر عنوان می‌کند: به طور مثال در حال حاضر روغن مایع آفتابگردان حاوی ویتامین دی و ای لادن 2 هزار و 700 و یک هزار و 350 گرمی به ترتیب به قیمت 25 و 12 هزار تومان به فروش می‌رسد، این قیمت‌ها طی حدود 2 ماه هیچ گونه افزایشی نداشته‌اند.

او می‌افزاید: البته این عدم تغییر در قیمت‌ها می‌تواند به نبود تقاضا نیز برگردد، اگر نیاز مصرف‌کنندگان به این قلم بالا رود هیچ بعید نیست که کارخانه قیمت را بالا ببرد.

به عقیده اقتصاددانان، با توجه به بودجه نه چندان موثر سال 98 می‎توان گفت که رکود همچنان در اقتصاد کشور پابرجا باشد و احتمالا رکود از عمق بیشتری برخوردار شده و بیکاری افزایش یابد. البته جهت‌گیری‎های سیاسی دولت چه در حوزه داخلی و چه در حوزه خارجی می‎تواند تاثیرات بسزایی در تولید ایجاد کند اما با وضعیت فعلی عمق رکود در سال 98 بیشتر می‌شود.

احمدی، یکی از بنکداران و عرضه‌کننده انواع برنج داخلی و خارجی با اشاره به کاهش 20 درصدی قیمت برنج داخلی می‌گوید: به نظر می‌رسد قرارگرفتن در فصل تولید و عرضه برنج در داخل در کاهش قیمت آن نقش اساسی داشته باشد اما باید این را هم بپذیریم قیمت‌های سال قبل این کالا نیز کاملا غیرمنطقی و هیجانی بود و دیر یا زود این حباب نابود می‌شد.

وی با مقایسه قیمت برنج ایرانی و خارجی می‌افزاید: در حال حاضر قیمت هر کیلو برنج هاشمی 20 هزار تومان و قیمت هر کیلو برنج هندی 6 هزار و 500 تومان است، برخی از خانواده‌ها به دلیل بضاعت پایین به ناچار از برنج خارجی استفاده می‌کنند که درباره کیفیت آن اما و اگرهای بسیاری وجود دارد. مسئولان از شکم مردم خبر ندارند.

محمودی یکی از آجیل‌فروشان زنجانی نیز با اشاره به قیمت 120 هزار تومانی هر کیلو آجیل می‌گوید: نسبت به ابتدای سال تقریبا قیمت‌ها پایین آمده اما قابل قبول نیست.

ضربه خودی‌ها به بازار

این شهروند که معتقد است وضعیت نابسامان بازار هیچ ارتباطی به سیاست خارجی و تحریم‌ها ندارد، عنوان می‌کند: اکثر تولیدات موجود در بازار که قیمت‌های بالا و غیرمنطقی را تجربه کرده‌اند تولید داخل‌اند، تحریم‌های داخلی امان ما را بریده است.

در حال حاضر در بازار لوبیا قرمز، لپه، لوبیا چیتی، عدس به ترتیب به قیمت حدود 12 هزار و 500، 10 هزار و 500، 13 هزار و 500 و 8 هزار تومان عرضه می‌شود. علی رضایی یکی از بازاریان فعال در حوزه فروش انواع حبوبات می‌گوید: وضعیت بازار بدک نیست اما به دلیل سرکش کردن برخی از کالاها از جمله لوبیا چشم‌بلبلی که به قیمت 20 هزار تومان به مصرف‌کنندگان عرضه‌ می‌شود، دیگر این جنس را برای فروش تهیه نمی‌کند.  

عدم ثبات قیمت‌ها

در حال حاضر ماجرای گرانی گوشت، تنها به گوشت قرمز ختم نمی‌شود و مرغ به عنوان یکی از پرمصرف‌ترین منبع پروتئینی مردم استان هم در پروسه گرانی‌ها هضم شد و قیمت آن تا حدود 13 هزار هزار تومان هم رسیده است. گرانی همزمان گوشت و مرغ و کاهش توان خرید مردم در سال 97 باعث شد تا قیمت برخی اقلام آلایش مرغ هم علی‌رغم افزایش قیمتی‌شان، مورد توجه قرار گیرند، اقلامی که تا پیش از این گرچه مصرف‌شان خارج از عرف نبود ولی قطعاً گرانی‌های اخیر توانسته بود، مصرف آن‌ها را در میان مردم افزایش دهد.

یکی از فروشندگان اقلام پروتئینی با اشاره به اینکه وضعیت بازار مرغ تقریبا مطلوب است، تاکید می‌کند: هر روز شاهد نوسانات قیمتی 100 تا 150 تومانی مرغ هستیم اما با توجه به این که قیمت این کالا در مقایسه با گوشت قرمز بسیار پائین است مردم به مصرف آن گرایش دارند.

وی با بیان اینکه اگر برنامه‌ریز خوبی داشته باشیم مشکلات کشور و به تبع ان استان نیز حل می‌شود، تصریح می‌کند: روز چهارشنبه (10 مهر) قیمت هر کیلو مرغ 12 هزار و 900 تومان بود اما روز بعد(پنج‌شنبه 11 مهر) قیمت آن به 13 هزار و 50 تومان رسید، مسئولان حتی نمی‌توانند یک روز قیمت مرغ را ثابت نگه دارند.

منیره عبدی، یکی از شهروندان زنجانی نیز ضمن انتقاد از بالا بودن قیمت گوشت قرمز در بازار عنوان می‌کند: در حال حاضر قیمت گوشت 90 تا 100 هزار تومان است، قیمت‌ها رها شده‌اند هیچ مسئولی پاسخگو نیست که چرا وضعیت بازار تا این حد آشفته شده است، من با بازار صنعت کاری ندارم که می‌تواند تا حدودی تحت‌الشعاع تحریم‌ها قرار گیرد. زنجان در حوزه دام و دامپروری مشکلی ندارد و به عنوان یکی از قطب‌های تولید گوشت قرمز در سطح کشور مطرح است، چرا باید قیمت این کالا در مقایسه با استان‌های همجوار نیز بالا باشد؟ مسئولان ستاد تنظیم بازار دقیقا چه اقدامی برای ثبات قیمت‌های بازار کرده‌اند؟