لیلا محمدی- عدم‌ حمایت مناسب دولت از کشاورزی، نبود امکانات مناسب در روستاها، پایین بودن ارزش محصولات کشاورزی و عدم برداشت محصول از سوی کشاورزان به دلیل قیمت پائین محصول و فقر و تنگدستی کشاورزان استان باعث شده زمین‌های زراعی در همین چند سال گذشته تاکنون دست غیربومیان بیفتد، غیربومیانی که عموما کارشان کشاورزی نیست و بسیاری از آنان به شغل‌های غیرکشاورزی مشغولند که می‌خواهند یک شبه راه 100 ساله بروند و به اصطلاح پولدار شوند، آنان برای به فروش رفتن محصولشان انواع کودها شیمیایی و سموم کشاورزی را به خورد زمین می‌دهند و محصول تولید می‌کنند، آن هم به قیمت جان مردم و سلامتی خاک و آب منطقه!

بنا به اظهارات عضو شورای شهرستان خدابنده حدود 18 سال قبل کشاورزان همدانی پس از خشک شدن آب چاه‌ها برای ادامه فعالیت خود خدابنده را انتخاب کردند و با اجاره زمین نسبت به کشت محصول که عمده آن سیب‌زمینی بود اقدام کردند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان می‌گوید نه تنها همدانی‌ها بلکه نیشابوری‌ها هم اراضی بسیاری از روستائیان ابهر و خرمدره را اجاره کرده‌اند و به کشت و زرع مشغولند. او معتقد است که کشاورزان غیربومی از اقصی نقاط کشور در سطح استان پراکنده شده‌اند.

شنیده‌ها حاکی از آن است که بسیاری از این کشاورزان مهاجر برای افزایش تولید محصول دست به هر کاری می‌زنند، آنان برای بالا بردن حاشیه سود، کودهای شیمیایی را در چاه‌های آب خالی می‌کنند و کک‌شان هم نمی‌گزد چه بلایی سر سفره‌های زیرزمینی می‌آورند!

امیر محمدی یکی از کشاورزان ابهری در گفت‌وگو با صدای زنجان می‌گوید: فقر، عدم‌حمایت جدی دولت از کشاورزان و نبود امکانات از جمله راه مناسب در روستاها مهم‌ترین دلیل فروش زمین‌های کشاورزی آنها بوده است، همین زمین‌هایی که روزی معیشت خود، هرچند اندک، ولی با آن سر می‌کردند و به آن درآمد خوش بوده‌اند، اما اکنون به امید اجاره بهای زمین‌شان در سرزمین بومی خود روزگارشان را سپری می‌کنند.

عدم‌ حمایت مناسب دولت از کشاورزی، نبود امکانات مناسب در روستاها، پایین بودن ارزش محصولات کشاورزی و عدم برداشت محصول از سوی کشاورزان به دلیل قیمت پائین محصول و فقر و تنگدستی کشاورزان استان باعث شده زمین‌های زراعی در همین چند سال گذشته تاکنون دست غیربومیان بیفتد، غیربومیانی که عموما کارشان کشاورزی نیست و بسیاری از آنان به شغل‌های غیرکشاورزی مشغولند که می‌خواهند یک شبه راه 100 ساله بروند و به اصطلاح پولدار شوند، آنان برای به فروش رفتن محصولشان انواع کودها شیمیایی و سموم کشاورزی را خورد زمین می‌دهند و محصول تولید می‌کنند، آن هم به قیمت جان مردم و سلامتی خاک و آب منطقه!

شهرام طهماسبی، رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان اردیبهشت امسال در نخستین کارگروه امور زیربنایی استان با اشاره به وضعیت اسفناک سفره‌های آب زیرزمینی اعلام کرد: در استان لکه‌های قرمزی وجود دارد که محور زنجان- ابهر یکی از لکه‌های قرمز استان است. متاسفانه بیشترین سطح فرونشست آب زیرزمینی و بیش‌ترین تخریب زیست محیطی در این منطقه در حال وقوع است.

آموزش‌های ویترینی جهاد کشاورزی

جلال محمدی، عضو شورای شهرستان خدابنده در گفت‌وگو با صدای زنجان با بیان اینکه از حدود 18 سال قبل کشاورزان همدانی به دنبال خشک شدن چاه‌های آب کشاورزی برای اجاره اراضی به شهرستان خدابنده آمدند، عنوان می‌کند: این کشاورزان با اجاره زمین نسبت به کشت محصول که عموما سیب‌زمینی بود اقدام کردند. به چشم ندیده‌ام اما بر اساس گفته‌های اهالیآنان برای رشد محصول و افزایش تولید نسبت به استفاده بیش از حد برخی مواد شیمیایی اقدام می‌کنند.

محمدی افزایش قیمت اراضی کشاورزی را نتیجه حضور کشاورزان غیربومی می‌داند و می‌گوید: در حال حاضر هر هکتار زمین کشاورزی به قیمت 18 میلیون تومان اجاره داده می‌شود که رقم بالایی بوده و تقریبا دو برابر قیمت منطقی است.

عضو شورای شهرستان خدابنده با بیان اینکه از جهاد کشاورزی گله‌مندیم چرا که به وظیفه خود درکنترل کشت محصولات بر اساس نیاز استان اقدام نکرده است به مشکلات گوجه‌فرنگی‌کاران استان در سال جاری اشاره می‌کند و معتقد است: اگر آموزش‌های کاربردی در کلاس‌های توجیهی به کشاورزان ارائه می‌شد مشکلی در بازار تولید این محصول به وجود نمی‌آمد.

وی با بیان اینکه متاسفانه آموزش‌های جهاد کشاورزی جنبه تبلیغی داشته و صرفا برای تهیه رزومه کاری برای کارشناسان و مسئولان بخش ذیربط است، هشدار می‌دهد: در حال حاضر آب‌های زیرزمینی خدابنده افت تا 5 متری را نشان می‌دهد، اگر این شرایط ادامه‌دار باشد 10 سال آتی به سرنوشت همدان دچار می‌شویم.

کشاورزی؛ بخش رها شده در اقتصاد

علی خانمحمدی، عضو هیئت مدیره مجمع ملی خبرگان کشاورزی نیز با اشاره به تصویب الگوی کشت در سال 88 توسط مجلس شورای اسلامی ابراز امیدواری می‌کند تا با پیگیری مسئولان ذیربط این مهم در کشور عملیاتی شود قبل از اینکه طاقت کشاورزان طاق شود.

خانمحمدی با تاکید بر اینکه زنجیره تولید بخش کشاورزی بی‌صاحب است، اضافه می‌کند: در کشور وقتی قیمت محصولی بالا می‌رود از پزشک و معلم گرفته تا بازاری و غیره به بخش کشاورزی هجوم می‌‌آورند تا در عرض سه ماه پولدار شوند، کشاورز هم به دلیل اینکه پشتوانه ندارد زمین را به آن‌ها اجاره می‌دهد. وقتی کشاورز از سوی دولت حمایت شود مطمئن باشید هیچ وقت زمینش را به کسی دیگر اجاره نمی‌دهد.

عضو هیئت مدیره مجمع ملی خبرگان کشاورزی با بیان اینکه کشاورزان غیربومی هر نهاده‌ای که به دستش می‌رسد به خورد زمین می‌دهد و خاک را آلوده می‌کند تا فقط به سود بالایی برسد، از عدم تعریف سیستم جامع در بازار بخش کشاورزی انتقاد می‌کند و می‌گوید: متاسفانه بازار محصولات کشاورزی در کشور غیرایمن است و کسی از وضعیت آن اطلاعی ندارد، این بازار در بسیاری از موارد به ضرر کشاورز کار کرده است. ضروری است طبق برنامه مدون و نظام‌مند در راستای تولید و بهره‌وری بالا گام‌های جدی از سوی مسئولان برداشته شود.

برنامه‌ریزی برای هدایت کشت استان به سمت محصولات علوفه‌ای

جواد تاراسی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان هم با بیان اینکه کشاورزان غیربومی در سطح استان پراکنده‌اند به حضور کشاورزانی از استان‌ همدان و شهرستان نیشابور در خدابنده، ابهر و سلطانیه اشاره می‌کند.

تاراسی با بیان اینکه اجاره اراضی کشاورزی در بین روستائیان مناطق هدف استان باب شده است، تصریح می‌کند: شخصی که به هر دلیلی ترجیح می‌دهد زمین خود را به غیربومیان اجاره دهد همه چیز را در اجاره‌نامه لحاظ می‌کند به جز ارزش منابع آبی و خاک!

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان با اشاره به چالش‌های مسئولان در تدوین برنامه اصولی بخش کشاورزی معتقد است: اگر این بخش را رها کنیم منابع پایه یعنی آب و به ویژه خاک را از دست می‌دهیم، اگر هم سفت و محکم بگیریم به تولید ضربه می‌زنیم، برای هدایت کشاورزی نیازمند برنامه‌ریزی کاربردی و اصولی هستیم که کشت هدایت شده یا الگوی کشت یکی از این گزینه‎هاست، به عنوان مثال خرید تضمینی و سایر خریدهای حمایتی یکی از سیاست‌های بالا دستی رعایت الگوی کشت است که سالانه در محصولات گندم، دانه روغنی کلزا (خرید تضمینی) و با توجه به شرایط در انواع محصولات کشاورزی (خرید توافقی امسال محصول گوجه‌فرنگی) اعمال می‌شود.

تاراسی با بیان اینکه اجرای الگوی کشت تقریبا چالش برانگیز است، اضافه می‌کند: در این زمینه یکسری اقداماتی در داخل استان می‌توان انجام داد، به طور مثال در توسعه دامداری با علوم دامی در گاو و گوسفند شیری یا پرواری بهتر است بخش اعظمی از اراضی زیر کشت محصولات علوفه‌ای رود و برای تضمین بازار نیز واحدها و شرکت‌های تولیدی فعال در بخش تولیدات دامی را برای تکمیل زنجیره وارد برنامه تدوین الگوی کشت استانی کنیم.

وی بهره‌گیری از ظرفیت حضور بازرگانان زنجانی در بازارهای خارجی جهت صادرات محصولات تولیدی استان اضافه می‌کند: به نظر می‌رسد اجرای موفق الگوی کشت تابع برنامه‌ریزی‌های کارشناسی‌شده در سطح عالی کشور است که متاسفانه تا به امروز اقدامی برای تحقق آن انجام نشده است.

نشست خاک؛ در انتظار اراضی کشاورزی زنجان

محمود نوری، کارشناس کشاورزی معتقد است کشاورزان غیربومی از سه جهت به چرخه کشاورزی آسیب وارد می‌کنند. این افراد با سرازیر کردن میزان بیش از حد مجاز انواع کود شیمیایی به چاه‌های آب، سفره‌های آب زیرزمینی را آلوده کرده و محیط زیست را وارد چالش بزرگی می‌کنند. از سویی دیگر محصول تولید شده در اراضی این کشاورزان به طور قطع حاوی مواد مضر است.

نوری سقوط خاک‌های سطحی به دلیل خالی شدن زیر سطح خاک که نشان از استفاده بی‌رویه منابع آبی همدان است را علت حضور کشاورزان این استان در شهرستان خدابنده می‌داند و با اشاره به حضور کشاورزان نیشابوری و سایر غیربومیان در جای جای استان و اجاره اراضی توسط آنان می‌گوید: اگر حضور آسیب‌زای این کشاورزان در زنجان جدی گرفته نشود باید منتظر نشست اراضی کشاورزی استان در آینده‌ای نه چندان دور باشیم.

این کارشناس ارشد کشاورزی با بیان اینکه حضور کشاورزان مهاجر در عرصه تولید استان سبب بروز مشکل در سیاست‌های تولیدی این بخش شده است، تاکید می‌کند: امسال در بازار محصولات کشاورزی با سونامی تولید گوجه‌فرنگی و انباشته شدن میزان بالایی از این محصول در اراضی مواجه بودیم، به جرات می‌توان گفت این محصولات عمدتا توسط افراد غیرکشاورز و یا کشاورزان مهاجر انجام گرفت.

نوری خرد بودن اراضی کشاورزی را یکی از مشکلات اساسی در تدوین برنامه نظام‌مند این بخش می‌داند و می‌گوید: اراضی کشاورزی ترکیه عمدتا یک‌‌دست و به نحو صحیح بهره‌برداری شده است این اراضی توسط دولت به صورت 99 ساله به کشاورز و سپس به وراث او اجاره داده می‌شود. البته اگر احساس شود قطعات زمین کاهش یافته و یا بهره‌برداری غیراصولی از آن انجام گرفته است از کشاورز مربوطه خلع ید می‌شود این به آن معنی است که کشاورز حق ندارد حداکثر فشار را به منابع طبیعی، بهداشت، سلامت انسان و زمین وارد کند.

وی با بیان اینکه نظام کشاورزی ایران غیراصولی است و بهتر بود فئودالیته با نظام مدیریتی جدید جایگزین آن می‌شد و شرکتهای سهامی زراعی با حفظ یکپارچگی اراضی  برای توسعه بخش کشاورزی مسیر را ادامه می‌دادند، عنوان می‌کند: انجمن صنفی یا اتاق اصناف کشاورزی مکانیسیمی برای مدیریت است و نشان از بلوغ فکری در بخش کشاورزی است. این تشکل‌ها ساختار غیردولتی برای بخش کشاورزی محسوب می‌شوند که می‌توانند طبق قواعد و قوانین داخلی به نفع کشاورز اقدامات و برنامه‌های خود را پیش ببرند.