پایگاه خبری صدای زنجان نیوز/  لیلا محمدی: با آغاز فصل بهار و رویش انواع برداشت و فروش سبزی‌های کوهی و خوراکی در کوهپایه‌ها و مراتع سرسبز استان زنجان که در بین آن‌ها برخی از گیاهان در خطر انقراض قرار دارند، در کوچه و بازارهای شهرهای مختلف این استان آغاز شده است که به استناد ماده 25 مکرر الحاقی به «قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز» مصوب 10/11/1400 حمل، عرضه، خرید، فروش، نگهداری، اقدام برای خروج یا خارج کردن محصولات و فرآورده های مرتعی و جنگلی ممنوع بوده و با متخلفین به شدت برخورد می‌شود. کارشناسان که برخورد با متخلفان را کافی نمی‌دانند می‌گویند در صورت عدم اقدام جدی در این زمینه، باید در انتظار انقراض گونه‌های گیاهی، کاهش فرصت نفوذ آب حاصل از بارندگی ها به زمین و در نهایت ایجاد سیل‌های ویرانگر باشیم.

کاشت و برداشت گیاهان دارویی با توجه به ارزش افزوده بالا و کاربرد چهارگانه در حوزه های درمانی، بهداشتی، غذایی و صنعتی دارای دو شاخص سودآوری و ارزآوری برای استان زنجان است و به عنوان فعالیتی مورد توجه اقتصاد امروز محسوب می شود.

گیاهان خوش عطر زنجان لذیذ کننده‌های غذا‌های محلی از جمله کهلیک اوتی (کاکوتی)، اوشقون (ریواس)، توکلیجه (چای کوهی)، کنگر، شیرین بیان، گل آقا، انواع آویشن ازجمله گیاهانی هستند که در منطقه زنجان برای استفاده خوراکی جهت فروش و عرضه یا مصرف خانگی برداشت می‌شود.

تحول و توسعه در کاربری گیاهان دارویی و خروج این کاربری از صرف درمانی بودن این محصولات و همچنین استفاده گسترده، موثر و پرطرفدار این محصولات در حوزه بهداشتی، صنعتی و غذایی موجب تحول گسترده در نگاه های اقتصادی به این بخش شده است که امروز برداشت بی رویه ، این گیاهان را در خطر انقراض قرار داده است.

** گویی دشواری معیشت، مرز میان نیاز و طمع را کمرنگ  کرده است

تقی سالک، کارشناس منابع طبیعی با اشاره به وضعیت اقتصادی می‌گوید: بسیاری از ما به دنبال آن هستیم که هر آنچه آسان‌تر و ارزان‌تر به دست می‌آید، آن را بی‌درنگ از آن خود کنیم، خواه این بهره‌‌برداری از دل طبیعت باشد، خواه روی آوردن به اجناس ارزان قیمت در مغازه‌ها! گویی دشواری معیشت، مرز میان نیاز و طمع را کمرنگ  کرده است.

این کارشناس منابع طبیعی با اشاره به اینکه مسئله چرای دام بیش از حد به‌تنهایی یک چالش بزرگ به‌شمار می‌رود، اضافه می‌کند: چرای دام بیش از حد، مشکلی است که مانع رشد و تجدید پوشش گیاهی می‌شود و تعادل طبیعی را برهم می‌زند.

وی به ظرفیت مراتع استان اشاره کرده و می‌گوید: استان زنجان در حال حاضر دارای ظرفیت تعلیف به میزان حدود ۷۰۰ هزار واحد دامی است، در حالی که تعداد دام‌های موجود در این استان بالغ بر یک میلیون و ۷۰۰ هزار واحد است یعنی دام سه برابر بیشتر از ظرفیت طبیعی مراتع است! این عدم تطابق میان تعداد دام و ظرفیت مراتع، عامل مهمی در تخریب منابع طبیعی و تشدید فرآیند بیابان‌زایی به‌شمار می‌رود.

سالک عنوان می‌کند: مردم به دلیل کمبود اطلاعات و عدم آگاهی کافی، به طور ناآگاهانه از گیاهانی که دارای  ارزش بالایی هستند بهره‌برداری می‌کنند، نمونه‌ای از این گیاهان در استان زنجان، گونه باریجه است که در مناطق طارم رشد می‌کند که این گیاه به‌ویژه به دلیل صمغی که از آن استخراج می‌شود، دارای ارزشی بالاست، به‌طوری که قیمت هر کیلو از این صمغ معادل هزار دلار است.

 وی می‌افزاید: در شرایطی که سودجویان از ارزش اقتصادی گیاهان دارویی و خودرو آگاه هستند، نبود نظارت کافی به دلیل کمبود نیروی انسانی در بخش‌های ادارات ذیربط، شرایطی فراهم می‌آورد که خاطیان به‌راحتی به این منابع دست‌اندازی می‌کنند، و نیروی نظارتی و کمبود منابع مالی برای نظارت صحیح، باعث هجوم بی‌رویه برخی افراد فرصت طلب به مناطق و محل‌های رشد این دست از گیاهان می‌شود. در چنین شرایطی، عدم آگاهی مردم و ضعف در نظارت دولتی می‌تواند به تخریب گسترده طبیعت و نابودی منابع ارزشمند آن منجر شود.

رئیس اسبق اداره مراتع اداره کل منابع طبیعی استان زنجان  وضعیت منابع طبیعی  استان زنجان ناشی از برداشت های غیراصولی گیاهان دارویی و خودرو را نامطلوب دانسته و می‌گوید: دراین استان وسعت اراضی تحت مدیریت اداره منابع طبیعی حدود یک میلیون 300 هزار هکتار است که متاسفانه از این میزان، 500هزار هکتار  در حال بیابانی شدن است، این وضعیت نشان می‌دهد یک خطر بالقوه جدی وجود دارد که استان را تهدید می‌کند.

حمل، عرضه، خرید، فروش، نگهداری محصولات مرتعی و جنگلی ممنوع است

سرهنگ عباس عباسی، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان زنجان هم در خصوص آسیب‌های وارده به طبیعت ناشی از برداشت بی رویه و غیراصولی گیاهان دارویی و خوراکی می‌گوید: برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی از عرصه های منابع طبیعی به خصوص در سالهای اخیر که منابع طبیعی به خاطر خشکسالی های مداوم دچار تنش شدید اکولوژیکی شده است، سبب آسیب رساندن به گیاهان دارویی ، کاهش سطح و تراکم و در نهایت موجب خطر انقراض برخی گونه های ارزشمند گیاهی نظیر باریجه ،ریواس، کنگر،  ، زرشک وحشی ، زیره کوهی، آویشن، ،کرفس کوهی، موسیر  و غیره می‌شود.

فرمانده  یگان حفاظت منابع  طبیعی استان زنجان با بیان اینکه متاسفانه افراد سودجو با دستبرد به طبیعت و برداشت بی رویه از گیاهان مرتعی خوراکی و دارویی اقدام به تخریب طبیعت می‌کنند، اضافه می‌کند: نه تنها بهره برداران بومی، گیاهان دارویی را به شکل بی رویه و غیر علمی جمع آوری می کنند بلکه در سال های گذشته به وفور مشاهده شده که افراد سودجو از استان های همجوار به این استان وارد می شوند و با برداشت بی رویه برخی گیاهان دارویی، این گونه ها را قربانی زیاده خواهی خود می‌کنند. مسلما این گیاهان مرتعی در عرصه های منابع طبیعی ،هیچ گاه برای مباحث صنعتی کشت نشده‌اند که به آن میزان زیاد برداشت انجام شود.

عباسی ادامه می‌دهد: در حال حاضر گرم شدن کره زمین بزرگترین معضل در جهان محسوب می شود و ما با از بین بردن این گیاهان مرتعی که اصلی ترین تاثیر را در ترسیب کربن و از بین بردن گازهای گلخانه ای دارند، عمر کره زمین را کاهش می دهیم. گستردگی جغرافیایی استان زنجان، تنوع آب‌وهوایی کم‌نظیری را رقم زده است. مناطقی کاملا کوهستانی  نمونه‌هایی از اقلیم‌های متفاوت آب‌وهوایی در استان  هستند که تحت‌تاثیر همین اقلیم‌های گیاهان دارویی تنوع جالبی  وخواص دارویی برخوردار است.

 برداست‌کنندگان و عرضه‌کنندگان گیاهان دارویی و خودرو به عنوان متخلف به مراجع ذی صلاح معرفی می‌شوند

 فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان زنجان بدون اینکه اشاره‌ای به میزان کشفیات گیاهان دارویی برداشت شده توسط متخلفان که در حجم بالایی برداشت می‌شود، می‌گوید: اخیرا در سطح  استان مشاهده‌ شده حجم زیادی از گیاهان دارویی جمع آوری شده از عرصه های منابع طبیعی که در خطر انقراض بوده به صورت گسترده در سطح شهرها و روستاها عرضه می‌شود که به استناد ماده 25 مکرر الحاقی به «قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز» مصوب 10/11/1400 حمل، عرضه، خرید، فروش، نگهداری، اقدام برای خروج یا خارج کردن محصولات و فرآورده های مرتعی و جنگلی ممنوع بوده و با متخلفین به شدت برخورد می‌شود.

به موجب  ماده 25مکرر الحاقی به قانون مبارزه با قاچاق کالا وارز مصوب 10/11/1400 که در روزنامه رسمی شماره 22449 مورخ 25/01/1401 درج گردیده حمل ، عرضه ، خرید،فروش ونگهداری و اقدام برای خارج کردن محصولات و فرآورده های آن و یا مصنوعات منابع طبیعی به قصد تجاری بدون تحصیل پروانه از مراجع ذیصلاح (سازمان منابع طبیعی وآبخیزداری و ادارات کل تابعه)ممنوع بوده ومشمول مجازات و احکام مقرر برای قاچاق کالا می گردد.

فرمانده یگان منابع طبیعی استان زنجان با تاکید بر لزوم مشارکت و همکاری مردم در این زمینه، از مردم استان می‌خواهد به منظور حفظ و توسعه رویشگاه های این چنین گیاهان ارزشمندی از هرگونه برداشت غیر مجاز خودداری نمایید.

عباسی تاکید می‌کند: بهره برداری از گیاهان دارویی برای افراد محلی به مقدار نیاز مجاز می باشد و بهره برداری بی رویه بدون مجوز قانونی ممنوع بوده و با افراد خاطی برخورد قانونی صورت می گیرد و متخلفین به مراجع قضایی معرفی خواهند کرد. ضمن اینکه  در سال گذشته  مقدار ۷۰۰ کیلو گیاهان دارویی  از قاچاقچیان کشف و با تشکیل پرونده به تعزیرات حکومتی استان معرفی شدند.

 عباسی می‌افزاید: به سبب وسعت عرصه های منابع طبیعی و کمبود نیرو برای برخورد با این قبیل اقدامات، باید مردم محلی و به ویژه شوراها و روستاییان گرامی از فعالیت این افراد جلوگیری کنند و به محض مشاهده به یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی وآبخیزداری استان با شماره تلفن ۱۵۰۴اطلاع دهند.

کشاورزان و بهره‌برداران محلی با مجوز منابع طبیعی، مجاز به پرورش گیاهان دارویی هستند

علاوه بر مردم عادی، کشاورزان نیز به پرورش گیاهان دارویی را به دلیل نگهداری آسان و مصرف اندک آب و ارزش اقتصادی بسیار علاقمندند از این رو قابلیت کشت این گروه گیاهان در اراضی خرد هم به واسطه اشتغال زایی و هم به واسطه نقشش در افزایش تولید به عنوان یکی از بخشهای مورد حمایت بخش کشاورزی قرار گرفت.

تقی سالک، کارشناس منابع طبیعی با بیان اینکه تمامی بهره‌برداران نیز باید در برداشت گیاهان دارویی تمامی موارد و اصول را رعایت کنند تا طبیعت آسیبی نبیند، اضافه می‌کند: برداشت بی رویه، دائمی و غیر اصولی گیاهان طبیعی خودروی خوراکی و دارویی در مناطق طبیعی در فصل بهار موجب تخریب زیستگاه و کاهش تدریجی این گیاهان می شود. از این رو باید میزان برداشت و نحوه چینش گیاهان خوراکی که در فصل بهار از مقبولیت زیادی برخوردار هستند در بین آحاد جامعه فرهنگ سازی و نهادینه شود.

سالک عنوان می‌کند: گیاهان خودرو و طبیعی و رویشگاه های آن ها متعلق به یک نسل یا گروه خاصی نیست بلکه به همه نسل ها و سایر جانداران طبیعت تعلق دارند و حفظ و حراست از این نعمت های خدادادی بر عهده همه اقشار جامعه به ویژه بهره برداران است.

این کارشناس که برخورد با متخلفان را کافی نمی‌داند، معتقد است: برداشت بی رویه باعث کاهش پوشش طبیعی و از بین رفتن علوفه دام ، از بین رفتن ذخایر آب زیرزمینی و افزایش بیابان زایی که عاملی برای افزایش گرد و خاک ها و ورود آن به شهر ها و افزایش سیلاب ها است، می شود. استفاده بی رویه از گیاهان دارویی باعث خطر انقراض شده است که تهدید بزرگی برای کشور و به تبع ان استان زنجان محسوب می شود . برای جلوگیری از این مشکل مسئولان و مردم باید در حفظ این منابع بکوشند .

برداشت بی رویه و ریشه کن کردن گیاهان مرتعی منجر به کاهش فرصت نفوذ آب به زمین و ایجاد سیل‌های ویرانگر می‌شود

علی ایده‌لویی، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان نیز می‌گوید: برای برداشت در حجم بالا متقاضی اولا باید از بهر برداران همان منطقه باشد و قبل از فصل برداشت اقدام به تهیه طرح بهره برداری و اخذ مجوز از اداره منابع طبیعی کرده و کارشناسان منابع طبیعی نیز پس از بررسی طرح در کمیته فنی و بازدید از  منطقه و تطبیق موضوع با دستورالعمل های ابلاغی سازمان متبوع و چنانچه  وضعیت اکولوژیکی مراتع مجوز لازم را صادر کند. لازم به ذکر است برداشت درحدی باشد که به رشد و ادامه نسل  وتنوع زیستی منطقه آسیبی نرساند.

ایده‌لویی این را هم می‌گوید که؛ برداشت بی رویه و ریشه کن کردن گیاهان مرتعی موجب تخریب مراتع واز بین رفتن پوشش گیاهی و به مرور انقراض این گونه ها خواهد شد علاوه بر آن با  کاهش پوشش گیاهی  از سطح مراتع درصد تخریب خاک و فرسایش خاکی افزایش یافته وهمچنین فرصت نفوذ آب حاصل از بارندگی ها به زمین  کاهش یافته و رواناب وسیل های ویرانگر رخ خواهد داد.

سالک، کارشناس منابع طبیعی نیز در خصوص توسعه گیاهان دارویی در جوامع روستایی، اظهار می‌کند: در سال گذشته اداره کل منابع طبیعی استان زنجان تلاش کرده تا ۲۰ هزار هکتار گیاهان دارویی کشت کند، با این حال، با وجود تمامی امکانات فراهم شده و تلاش‌های فراوان، مشخص نیست که این طرح به‌طور مستمر و پایدار ادامه یابد، کشت ۲۰ هکتار در مقابل یک میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار زمین، عددی بسیار کوچک است و در سال‌های آینده، نه تنها مشخص نیست که همین میزان کشت را خواهیم داشت، بلکه هنوز تردیدهایی در خصوص فراهم کردن دوباره امکانات لازم وجود دارد. در نهایت، این امر به سادگی قابل تحقق نیست، چرا که طبیعت با انسان شوخی ندارد و به راحتی از انسان انتقام می‌گیرد. ما باید با دقت و هوشیاری بیشتری به این مسائل توجه کنیم و مراقب پیامدهای آن باشیم.

انتهای پیام/