زهره میرعیسی‌خانی- رتبه‌بندی معلمان بر اساس اعلام مسئولان وزارت آموزش و پرورش فرآیندی است که منجر به ارتقای کیفیت در آموزش و پرورش می‌شود و هدف مستقیم آن افزایش حقوق نیست اما منجر به افزایش حقوق هم می‌شود، صلاحیت‌های عمومی شامل شخصیت افراد، تخصصی شامل دانش و توانمندی‌های آموزشی و پرورشی و حرفه‌ای شامل مجموعه ای از شایستگی‌ها، توانمندی‌ها و مهارت‌هایی است که معلم حین کار به دست آورده و خود را ارتقا می‌دهد و کاملا مرتبط با شغل معلمی است.

پس از ارزیابی معلمان در نظام سنجش صلاحیت، برای آنها گواهینامه صادر می‌شود و البته هر چند سال یک بار به روز خواهد شد، این گواهینامه معلمان را در امتیازهای رتبه‌بندی طبقه‌بندی می‌کند و در ادامه مزایایی همچون کسب پست‌های مدیریتی، شرکت در آزمون‌هایی مانند خارج از کشور یا حضور در گروه‌های آموزشی را برای آنها به همراه دارد.

قرار گرفتن در رتبه‌های یک تا پنج شرایطی دارد از جمله اینکه برای کسب رتبه یک داشتن حداقل ۲ سال سابقه کار، ۱۲۰ ساعت دوره آموزشی ضمن خدمت، کسب حداقل ۷۵ درصد امتیازات حاصل از محاسبه میانگین ارزیابی در ۲ سال گذشته و ۶۰ درصد شاخص‌ صلاحیت‌های معلمی؛ کسب رتبه ۲ حداقل ۶ سال سابقه کار، ۴ سال توقف در رتبه یک، ۱۸۰ ساعت دوره آموزشی ضمن‌خدمت، ۸۰ درصد امتیاز حاصل از محاسبه میانگین ارزیابی عملکرد و ۶۵ درصد امتیاز شاخص‌ صلاحیت‌های عمومی، کسب رتبه سه، ۱۲ سال سابقه کار، ۳ سال توقف در رتبه ۲، گذراندن ۱۵۰ ساعت دوره آموزشی و ۷۰ درصد امتیاز شاخص صلاحیت‌های معلمی، کسب رتبه چهار، ۱۸ سال سابقه کار، ۴ سال توقف در رتبه سه، ۱۲۰ ساعت دوره آموزشی ضمن‌خدمت و ۷۵ درصد امتیاز شاخص صلاحیت‌های معلمی و کسب رتبه پنج، حداقل ۲۴ سال سابقه، ۴ سال توقف در رتبه ۴، ۱۰۰ ساعت دوره آموزشی و ۸۵ درصد امتیاز شاخص صلاحیت‌های عمومی و حرفه‌ای مورد نیاز است.

برای سنجش صلاحیت‌های معلمان هیئت‌های ممیزه مرکزی، هیئت‌های ممیزه استانی و کارگروه شهرستانی و مناطق پیش‌بینی شده است که ترکیب اعضای آنها در قالب آیین نامه‌ای توسط وزارت آموزش و پرورش اعلام خواهد شد و ارزیابی به این نحو است که ابتدا فرد در سطح شهرستان و منطقه خود مورد ارزیابی اولیه قرار می‌گیرد و در ادامه پس از تایید در سطح استان برای بررسی به سطح کشوری ارجاع داده خواهد شد.

در مقدمه این سند آمده است: در تهیه سند ملی تحول بنیادین آموزش و پرورش کوشش شده با الهام گیری از اسناد بالادستی و بهره گیری از ارزش‌های بنیادین آنها و توجه به اهداف راهبردی نظام جمهوری اسلامی ایران، چشم انداز و اهداف تعلیم و تربیت در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی تبیین شود. این سند مشتمل بر ۷ فصل و ۱۳۱ راهکار ذیل چشم انداز سال ۱۴۰۴ تنظیم شده و در زمان تنظیم مدل سه گام برای اجرای آن تصور شد؛ گام نخست تدوین سند و نقشه راه، گام دوم زمینه سازی برای اجرای سند و گام سوم اجرای احکام سند است. فصل ششم از این سند به ارتقای منزلت اجتماعی و جایگاه حرفه ‌ای منابع انسانی با تأکید بر نقش الگویی و جایگاه معلم می پردازد و به طور مشخص هدف ۱۰ و راهکار عملیاتی ۱۰/۲ مقرر می‌دارد: استقرار نظام سنجش صلاحیت‌‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌‌ای، تعیین ملاک‌‌های ارزیابی و ارتقای مرتبه (نظام رتبه‌بندی) علمی و تربیتی معلمان و تقویت انگیزه ارتقای شغلی در آنان براساس نظام معیار اسلامی است. بنابراین آموزش و پرورش از همان سال به تدوین طرح رتبه بندی معلمان همت گذاشت و لایحه ای اوایل تابستان سال ۹۲ توسط دولت به مجلس ارائه شد که بر اساس آن معلمان با در نظر گرفتن معیارهایی در چهار گروه طبقه‌بندی و دستمزد آنها بر همین اساس تعیین می‌شد. این طرح پس از بررسی به دلیل برخی اشکالات توسط مجلس به دولت بازگردانده شد و نمایندگان مشخص شدن منابع مالی برای اجرای آن را خواستار شدند. وزیر آموزش‌وپرورش نیز ضمن اعلام جزییات طرح رتبه‌بندی معلمان از افزایش میانگین حقوقی ۴۲۰ هزار تومانی معلمان و ۱۰ درصد افزایش حقوقی بیشتر معلمان ابتدایی در این طرح خبر داده و گفته است: با شیوه‌نامه‌ای که ارسال خواهد شد، نحوه تخصیص معلمان به رتبه‌های مختلف تعیین می‌شود که این شیو نامه آماده‌ شده است و با ابلاغ آن به استان‌ها عملیات اجرایی آن آغاز خواهد شد.

 در این خصوص حسین حسنلو، معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی اداره کل آموزش و پرورش استان با اشاره به اینکه  فرآیند اجرای رتبه بندی معلمان در سطح استان کلید خورده و در حال اجرا است، گفت: بر اساس این طرح معلمان در پنج رتبه، تقسیم بندی می‌شوند و مبلغی در حدود 275 هزار تومان تا 700 تومان دریافتی خواهند داشت.

وی با اشاره به اینکه معلمان با پارامترهایی نظیر دوره‌های ضمن خدمت و داشتن مدرک تحصیلی و مواردی از این دست رتبه بندی می‌شود و بر اساس این موضوع افزایش حقوق صورت خواهد گرفت، افزود: به نظر میرسد این طرح، طرح بسیار خوبی باشد و باید چند سال قبل اجرایی می‌شد اما اجرایی کردن این طرح در مرحله کنونی قطعا به نفع همکاران خواهد بود و از نظر ریالی موجب انگیزه‌ی بیشتری برای همکاران می‌شود.

در ادامه محمد نظری، معلمی با سابقه دو ساله تدریس، با اشاره به اینکه به نظر می‌رسد این رتبه‌بندی چندان رتبه‌بندی درستی نباشد چرا که تنها بر اساس سابقه کاری معلمین است، گفت: سابقه تدریس همراه با یک سری فاکتورهای دیگر نظیر دوره مجازی که غالبا معلمان مناطق محروم به دلیل عدم دسترسی به اینترنت خود این دوره‌های مجازی را نمی‌گذرانند، فاکتورهایی است که در این رتبه بندی لحاظ شده است.

وی با بیان اینکه این رتبه‌بندی به آن معنا که گفته می شود، خاص نیست، گفت: در واقع هیچ رتبه‌بندی این وسط اتفاق نمی‌افتد چرا که در این رتبه بندی افراد بر اساس شایستگی‌ها و نحوه تدریس رتبه بندی نمی‌شوند، و تنها سابقه تدریس است که در این زمینه موثر است به نحوی که ممکن است معلمی سال‌های زیادی به تدریس پرداخته باشد در صورتی که اصلا انگیزه‌ای برای درس دادن به دانش آموزان نداشته باشد و یا خلاقیتی در نحوه تدریس خود ایجاد نکند و کیفیت تدریس او هم چندان کیفیت مناسبی نباشد  اما به لحاظ اینکه سابقه بالایی دارد در رتبه بندی از امتیاز بیشتری برخوردار می‌شود.

این معلم خاطرنشان کرد: دراین رتبه‌بندی نیز معلمینی که سال اول و دوم تدریس خود هستند کنار گذاشته شده اند اما باید عنوان کرد که این معلمین شرایطشان به مراتب بسیار سخت‌تر از سایر معلمین است چرا که مجبورند در روستاهای دور افتاده نیز به تدریس بپردازند و اکثر آنها در روستاهایی هستند که هزینه‌های نفت و گازوئیل برای تامین گرمای محیط زندگی خود و هزینه رفت و آمد خود به خانه پرداخت کنند ولی غالبا معلمان سال بالاتر این مشکلات را ندارند که این خود موضوعی است که اگر در این رتبه بندی لحاظ شود شاید وضعیت برخی از معلمین را نیز بهتر کند.

وی ادامه داد: اگر بنا است که این رتبه‌بندی و این هزینه‌ها انگیزه‌ای برای معلمین ایجاد کند، اصلا این گونه نیست  در حالی که این رتبه‌بندی باید به گونه باشد که بین معلم‌ها سوای از سابقه یک رقابت و انگیزه ایجاد کند که این طرح اصلا این کار را نمی‌کند و به نوعی نیز خود باعث بی‌انگیزگی معلمین به ویژه معلمین سال اول و دوم می شود.

در ادامه فریبا صدری، معلمی با سابقه 30 سال تدریس با اشاره به اینکه با افزایش نهایت 700 تومان به حقوق فرهنگیان مشکلی از فرهنگیان حل نمی‌کند، گفت: در شرایطی که مدرک تحصیلی من دکترا است در قیاس با سایر ادارات و هیئت علمی دانشگاه‌ها افزایش این 700 هزار تومان هم به یک دوم حقوق هم‌رده‌های من در ادارات دیگر نیست و از همین رو است که اعتقاد شخصی من این است که به جز این رتبه بندی راه‌های ترمیم حقوق فرهنگیان، وجود دارد و مسئولین باید از جاهای دیگر پیگیراین موضوع باشند تا یک مقدار این حقوق را متعادل‌تر کنند

وی با اشاره به اینکه نباید هیچ اجحافی بین حقوق آموزش و پرورشی‌ها و سایر ادارات باشد، گفت: این بی انصافی‌ها در خصوص قشر فرهنگیان موجب می‌شود که معلمان به ویژه آقایان به دنبال شغل دوم بگردند و نتیجه این امر هم در واقع خستگی است و کیفیت کلاس‌های درسی پایین می آید.

وی با اشاره به اینکه به شخصه در جریان کم و کیف رتبه‌بندی معلمین نیستم، افزود: به صورت مدام بخشنامه‌ها در حال تغییر است و من هنوز نمی‌دانم که این رتبه بندی‌ها به چه صورت بنا است تا صورت بگیرد ولی به نظر می‌رسد با گذشت زمان طولانی که به معلمین در خصوص افزایش حقوق وعده داده بودند، 700 هزار تومان واقعا نسبت به سایر اداره‌ها بسیار کم باشد.