بهنام آقاجانلو- مشاور سازمان برنامه و بودجه کشور در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان با ذکر این مطلب که نماد و سمبل خرابی و آبادانی کشور در اقتصاد ایران، سازمان برنامه و بودجه است، تصریح کرد که اگر دانش کافی برای تخصیص بهینة منابع را داشته باشیم، می‌توانیم شرایط را بهبود بخشیم وگرنه منابع کشور را هدر داده‌ایم.

دکتر مهدی پازوکی در میان مدیران سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گفت: علی‌رغم مشکلات اقتصادی کشور، استان زنجان وضعیت بهتری دارد و روحیه این شهر، زنده است. هرچند مشکلات وجود دارند و استان‌ها به‌ویژه از مشکل بیکاری، رنج می‌برند.

پازوکی افزود: برای رسیدن به هر هدفی به دو ابزار نیاز داریم که کارآیی زیادی برایمان دارند. نخست آشنایی با کامپیوتر و در اختیار داشتن آن جهت ورود اطلاعات و اخذ خروجی و دوم آشنایی با زبان انگلیسی جهت استفاده از منابع خارجی.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه که اقتصاد ایران از سه بی‌انضباطی رنج می‌برد که شامل بی‌انضباطی پولی، بی‌انضباطی مالی و بی‌انضباطی اداری است، اظهار کرد: بی‌انضباطی پولی به سیستم بانکی کشور مربوط می‌شود که یکی از دلایل آن، افزایش بدهی بخش خصوصی به بانک‌هاست. مثلاً بانک‌ها وام‌های کلانی داده‌اند و در مقابل، ضمانتی دریافت نکرده‌اند و این بی‌انضباطی پولی، سبب شده تا امروز حجم بدهی بسیار بالایی به سیستم بانکی ما وارد شود که راه حل این مشکل، انضباط و نظم پولی است.

وی ادامه داد: بی‌انضباطی مالی در سند بودجه مشاهده می‌شود. طبق سندهای دوم، سوم، چهارم، پنجم و ششم توسعه، بایستی بودجه کشور بدون اتکا به نفت، تأمین شود ولی این اتفاق به دلیل بی‌انضباطی مالی، رخ نداده است. طبق قانون، نفت جزو ثروت‌های بین نسلی جهت عمران و آبادانی است ولی متأسفانه سال‌هاست که بخش عمده‌ای از بودجه جاری دولت از نفت تأمین می‌شود.

پازوکی یادآور شد: بودجه، شامل دو بخش درآمد و هزینه است. درآمد، شامل درآمدهای نفتی و اخذ مالیات از مردم است. برای مثال؛ بودجه سال جاری، مبلغ 347 هزار میلیارد تومان بود که 184 هزار میلیارد تومان آن درآمدهای دولت است و 118 هزار میلیارد تومان درآمدهای مالیاتی. حدود 113 هزار میلیارد تومان از محل درآمد نفت و 52 هزار میلیارد تومان هم درآمدهای اختصاصی دستگاه‌هاست. در بخش هزینه‌ها قسمت عمده هزینه‌های دولت (284 هزار میلیارد تومان)، بودجه جاری است که شامل حقوق کارمندان و بازنشستگان، یارانه‌ها و سایر هزینه‌های جاری می‌باشد. 71 هزار میلیارد تومان هم سایر موارد. بودجه عمرانی کشور، هیچ سالی 100 درصد تحقق پیدا نکرده است ولی بعضی مواقع، بودجه جاری حتی 103 درصد هم محقق شده که دلیلش این است که کشور را گران اداره می‌کنیم.

مشاور سازمان برنامه و بودجه کشور ادامه داد: در بخش درآمدها در سال جاری 113 هزار میلیارد تومان از محل فروش نفت، پیش‌بینی شده بود که با توجه به قیمت و مقدار فروش نفت کشور، به‌طور قطع می‌توان گفت که بیش از 85 هزار میلیارد تومان آن تحقق پیدا نمی‌کند.

وی تأکید کرد: در اخذ مالیات‌ها هم مشکل داریم. چون 20 درصد فعالیت‌ها معاف از مالیات‌اند و 40 درصد هم فرار مالیاتی داریم و حداکثر می‌توانیم از 40 درصد، مالیات اخذ کنیم. وقتی می‌توانیم جلوی فرار مالیاتی را بگیریم که سیستم مالیاتی منظمی داشته باشیم. سیستم مالیاتی کشورهایی نظیر شبه‌جزیرة اسکاندیناوی به‌گونه‌ای است که از بدو تولد در بیمارستان تا لحظه مرگ، کنترل می‌شود و اگر درآمد شخص، بیش‌تر از یک حدی باشد از وی مالیات اخذ می‌شود و اگر کم‌تر باشد، مشمول کمک دولت می‌شود.

این استاد دانشگاه افزود: نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی (GDP) در ایران 5/7 درصد است. در حالی که این نسبت در ترکیه 20 و در سوئد 50 درصد است که نشان می‌دهد در این کشورها فرار مالیاتی وجود ندارد. دولت از سال 1389 تا پایان سال 1394 مبلغ 217 هزار میلیارد تومان، یارانه پرداخت کرده است. در حالی که بودجه عمرانی کشور در این مدت، نصف یارانه پرداختی یعنی حدود 113 هزار میلیارد تومان بوده است. یارانه، حداکثر باید به سه دهک پایین جامعه یعنی افراد تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد پرداخت شود. طبق آمار سازمان، حدود 10 میلیون نفر تحت پوشش این دو نهاد هستند. 3 دهک پایینی 80 میلیون نفر، 24 میلیون نفر می‌شود که تنها راه آن 14 میلیون نفر باقی‌مانده این است که در کمیته امداد ثبت‌نام کنند.

او در ادامه گفت: در بخش هزینه‌ها علاوه بر یارانه به بسیاری از بخش‌ها پول می‌دهیم که نباید بدهیم. طبق آمار، تعداد دانشگاه‌های کشور در دولت نهم و دهم، دو برابر شده و این سبب شده تا رتبه 14 هزار کنکور در دانشگاه فرهنگیان یک استان پذیرفته شود که از روز اول، علاوه بر پرداخت حقوق، غذا و خوابگاه رایگان هم به وی تعلق گرفته و سال‌های تحصیلش هم جزو سنوات خدمتی وی محسوب می‌گردد. در حالی که سیستم کشوری مثل ژاپن به‌گونه‌ای است که بهترین فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها وارد آموزش و پرورش می‌شوند و در کشور ما هم بایستی بهترین و نخبه‌ترین نیروها وارد آموزش و پرورش شوند و حتی‌الامکان در مقطع ابتدایی از معلمان خانم استفاده شود. چون معلم می‌خواهد برای دانش‌آموز مقطع ابتدایی که هیچ چیزی نمی‌داند، علم و آموزش و تربیت را بیاموزد و معلم خانم با عاطفه مادری که دارد، بهتر می‌تواند با آن‌ها ارتباط برقرار کند. روال منطقی، این است که در هر استان یک دانشگاه مثل مرکز تحصیلات تکمیلی علوم پایه وجود داشته باشد که تعدد دانشگاه‌ها به بی‌انضباطی مالی و سیستم تصمیم‌ساز کشور برمی‌گردد و بی‌انضباطی مالی سبب شده است که کشور را گران اداره کنیم. پس کشور با افزایش تعداد دانشگاه‌ها، توسعه پیدا نمی‌کند. چون داشتن انسان فرهیخته و داشتن انسان‌های دارای مدرک تحصیلی، دو مورد متفاوت از هم هستند.

علاوه بر موراد فوق، حدود هزار و 700 میلیارد تومان به سازمان صداوسیما تخصیص می‌یابد که این مبلغ، علاوه بر درآمد صداوسیما از محل تبلیغات است. همچنین برخی بودجه‌های فرهنگی که خروجی چندانی ندارند. مثلاً 7 هزار میلیارد تومان به خبرگزاری‌ها پرداخت می‌شود که تنها یک هزار میلیارد تومان آن پاسخگوی دولت است. این‌ها بخشی از بی‌انضباطی‌های مالی کشور است که در بودجه قرار دارد.

برای بهبود اقتصاد، بایستی در همه حوزه‌ها آمار و اطلاعات جدید و به‌روز داشته باشیم تا از روی بانک اطلاعاتی و گزارشات سالانه که ابزارهای کار سازمان برنامه و بودجه هستند بتوانیم تصمیم‌گیری کنیم. ضمناً همه استان‌ها باید اطلاعات و شاخص‌های خود را با استان‌های همجوار و سپس با اقتصاد ملی، مقایسه کنند. چون آمار، ابزار کار ماست و به همین دلیل، مرکز آمار، زیرمجموعه سازمان برنامه و بودجه است.

این استاد دانشگاه با اشاره به موضوع اقتصاد مقاومتی افزود: اقتصاد مقاومتی برای اولین بار در کنفرانسی در کشور سوئیس مطرح شده است و اگر بخواهیم اقتصاد را در مقابل نفت، مقاوم کنیم باید وابستگی به نفت را کاهش دهیم. چون قیمت نفت را ما تعیین نمی‌کنیم و راهش این است که درآمد حاصل از نفت، فقط صرف پروژه‌های زیربنایی و بین نسلی مثل جاده، راه‌آهن، محیط زیست، آب، خاک و غیره شود. راه حل بعدی این است که فضا برای کسب و کار خصوصی فراهم شود تا دولت بتواند از محل درآمد آن‌ها مالیات دریافت کند.

سازمان برنامه‌وبودجه دارای قدرت کارشناسی در کشور است که این قدرت را بر اساس اطلاعات و آمار و اطلاعات علمی به دست آورده است و ما نیز باید بتوانیم با به دست آوردن اطلاعات، انضباط مالی را در سطح استان‌ها داشته باشیم. بایستی اطلاعات منطقه‌ای داشته باشیم ولی به‌صورت جهانی، فکر کنیم و اگر درخواست غیرمنطقی ارائه شد با نظر کارشناسی و با کمال احترام، آن را رد کنیم.

بخشی از مشکلات هم به بی‌انضباطی اداری مربوط می‌شود. بزرگ‌تر شدن اندازه دولت در اقتصاد به معنی گسترش فضای اقتصادی است. ما به دولتی کوچک و در عین حال، منعطف و کارا نیاز داریم. بسیاری از سازمان‌ها هستند که با تعداد نیروی کم می‌توانند اداره شوند ولی دارای نیروی مازاد هستند. باید سعی کنیم در بخش نیروی انسانی، نیازهای اساسی سازمان را تأمین و بهترین فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را وارد سازمان کنیم. متأسفانه در برخی استان‌ها افرادی که استخدام دستگاه‌های دولتی شده‌اند اکثراً از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های درجه 5 و 6 هستند.

# صدای زنجان؛ بی‌انضباطی اقتصادی؛ فرهیختگی؛