مدیر گروه بهداشت محیط استان زنجان: اصولا نمونه‌برداری‌ها بایستی در محل تولید صورت گیرد که این اتفاق نمی‌افتد چون محل تولید برای کارشناسان بهداشت محیط ناشناخته است و جهادکشاورزی هم به صورت خود اظهاری به ما این مکان‌ها را اعلام نمی‌کند تا این مهم صورت گیرد
پایگاه خبری صدای زنجان-
برگشت خوردن محصولات کشاورزی ایران توسط برخی از کشورهای همسایه بهانه‌ای شد تا
بار دیگر مساله سلامت محصولات تولیدی داخل کشور مورد توجه قرار گیرد، به‌طوری که
امروز دغدغه بسیاری از مردم این است که آیا محصولات کشاورزی تولیدی داخل سالم هستند؟
برخی می‌پرسند چرا محصولاتی که
سایر کشورها مصرف نمی‌کنند را ما باید در سفره‌های‌مان
داشته باشیم؟ چه مدت است که با مصرف محصولاتی چنین ناسالم جان و سلامت‌مان در معرض
خطر قرار گرفته است؟ چرا باید از طریق رفتار تجاری سایر کشورها متوجه ناایمن بودن
محصولات کشاورزی بشویم؟ و به چه دلیل استاندارد محصولات ما چنین نازل شده و چه
نهادی مسئولیت نظارت بر کیفیت محصولات غذایی را دارد؟
مساله‌ای که ذبیح‌اله اعظمی،
عضو هیئت رئیسه کمیسیون کشاورزی مجلس نیز به آن می‌پردازد و می‌گوید: بدون شک بعضی
محصولات کشاورزی مصرفی مردم استاندارد کافی نداشته و سالم نیست و این ماجرای برگشت
خوردن محصولات کشاورزی ایران در آینده نزدیک باز هم تکرار خواهد شد.
وی ادامه می‌دهد: متأسفانه تولیدکنندگان
عمده ما، اصول و اسلکت حرفه‌ای کاری را رعایت نمی‌کنند چرا که سازمان یا نهادی تا
به حال از آنها نخواستند که این اصول را رعایت کنند. به عبارت دیگر فشاری از سوی
وزارت جهادکشاورزی یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی روی آنها نبوده است؛
بنابراین، تولیدکنندگان به میزان دلخواه‌شان کود دادند. گویا سیب‌زمینی‌های برگشت
خورده از ترکمنستان نیترات زیادی دارد.
این عضو هیئت رئیسه کمیسیون
کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس خاطرنشان می‌کند: ۱۵ یا ۲۰ سال پیش هم
سیب‌زمینی‌هایی که به آذربایجان فرستادیم، برگشت خورد. تنها مسئله صادرات این
محصولات نیست. بحث اصلی مردم خودمان هستند که باید این کالاها را مصرف کنند. ما باید
دلمان برای خودمان بسوزد.
موضوعی که شاید در سال‌های اخیر
یکی از معضلات کشاورزی در شهرستان خدابنده در استان زنجان هم بوده است. سوء مصرف
کود در شهرستان خدابنده باعث آسیب در کشاورزی این منطقه شده بود و حتی ریختن کود
در چاه‌های آب، آب زیر زمینی را با چالش رو‌به‌رو کرده بود. از همین رو است که
توجه به این مساله ضرورت می‌یابد و باید دید آیا نظارت‌ها بر تولید محصولات کشاورزی
در استان رعایت می‌شود یا خیر؟
حضور کارشناس HSE جهت نظارت بر استفاده
از سموم و کودهای شیمیای اجباری شده است
در این زمینه ربابه شب‌خیز، معاون بهبود تولیدات
گیاهی سازمان جهادکشاورزی استان زنجان در پاسخ به این سوال که چه نظارت‌هایی از سوی
جهاد کشاورزی استان بر تولید محصولات سالم در مزارع و باغات کشاورزی صورت می‌گیرد،
به صدای زنجان می‌گوید: در چارت سازمانی وزارت
جهاد کشاورزی گروهی تحت عنوان گروه محیط زیست و سلامت غذا تعریف شده است که در
کارگروه ایمنی آب، شورای عالی امنیت و سلامت غذایی و کمیته صیانت از حقوق شهروندی
عضویت داشته و نماینده تام الاختیار سازمان در دانشگاه علوم پزشکی، اداره کل
حفاظت محیط زیست و اداره کل استاندارد است.
وی ادامه می‌دهد: حسب تکلیف
وزارتی و قوانین حفاظت خاک در صورت مشاهده احتمال بروز آلودگی در کلیه اراضی
کشاورزی این گروه با اعلام گزارش در کارگروه‌های مربوطه با همکاری دستگاه‌های متولی
نسبت به انجام آزمایشات و آنالیزهای لازم جهت بررسی و بازرسی اقدام می‌کند. همچنین
همه ساله با همکاری معاونت امور اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی در شورای ساغ نمونه‌برداری‌های
گسترده‌ای از محصولات راهبردی استان در کلیه شهرستان‌ها جهت انجام آزمایشات باقی
مانده سموم، فلزات سنگین و نیترات انجام می‌پذیرد. در تمامی گلخانه‌ها نیز حضور
کارشناس HSE جهت نظارت بر استفاده از سموم و کودهای شیمیای
اجباری شده است و در صورت عدم همکاری در این زمینه پروانه بهره‌برداری گلخانه‌داران
تمدید نمی‌گردد.
این مسئول خاطرنشان می‌کند: وزارت
جهاد کشاورزی عهده‌دار فراهم‌نمودن بسترهای مناسب آموزشی و ترویج الگوهای صحیح تولید
است و با توجه به اینکه کیفیت محصولات تولیدی از کمیت آن ارجح‌تر است 200 کارشناس
پهنه مستقیماً در سطح اراضی کشاورزی استان مشغول رصد و پایش تولید سالم و صحیح
هستند. بررسی سلامت کلیه موادغذایی بر عهده دانشگاه علوم پزشکی و معاونت غذا و
دارو است و گروه محیط زیست و سلامت و غذای سازمان جهاد کشاورزی در کلیه امور از قبیل
نمونه‌برداری، شناسنامه‌دار کردن محصولات و ... در کنار این دستگاه همکاری می‌کند.
به گفته شب‌خیز؛ این نظارت‌ها
در تمامی مراحل از کاشت، داشت و برداشت در حال انجام است و در صورت مشاهده هرگونه
تخلفی مراکز بهداشت با اعلام گزارش به دادستانی از برداشت و ورود محصول آلوده به
بازار جلوگیری کند. به طول مثال برخورد با کشاورزانی که به صورت غیرمجاز از آب
فاضلاب با استفاده از پمپ اقدام به آبیاری می‌کردند که پس از جمع‌آوری پمپ‌ها در
مواردی محصول آلوده امحاء گردیده است.
کشاورزان با عضویت
در سامانه سماک محصول گواهی شده تولید می‌کنند
وی در پاسخ به سوال اینکه «چند
درصد محصولات استان در این زمینه می‌توانند گواهی سالم بودن محصول را بگیرند؟» می‌افزاید:
در حال حاضر سامانه سماک راه‌اندازی شده که تمامی کشاورزان، باغداران و گلخانه‌داران
می‌توانند با عضویت در این سامانه جهت انجام تولید محصول گواهی شده به گروه محیط زیست
و سلامت غذای سازمان معرفی گردند. در ابتدا مدیر کنترل کیفی پس از تست سلامت آب و
خاک مزرعه کلیه مدارک کشاورز را در سامانه بارگزاری می‌کند و تا انتهای فصل تولید
و برداشت همیار و همکار کشاورز و ناظر تولید سالم محصول در مزرعه هستند. پس از
نمونه‌برداری محصول توسط شرکت بازرسی و انجام آزمایشات توسط آزمایشگاه همکار در
صورت حد مجاز آلاینده‌ها گواهی محصول سالم و کد 16 رقمی که بیش از 60 رکورد
اطلاعاتی را در سامانه عرضه می‌کنند به کشاورز توسط اداره کل استاندارد در کمیته
علائم اعطا می‌گردد.
شب‌خیز می‌گوید: گروه محیط زیست
و سلامت غذای سازمان، مدیریت حفظ نباتات و کارشناسان پهنه همواره با همکاری مدیریت
ترویج و آموزش کشاورزی در سطح مزارع و باغات به صورت کارگاه‌های متعدد به آموزش و
نحوه استفاده دقیق از سموم می‌پردازند.
میزان حداکثر
باقیمانده سموم و کودهای شمیایی در هر محصول کشاورزی ارتباط مستقیم با سرانه مصرف
آن محصول در هر کشور دارد
وی با اشاره به اینکه میزان
حداکثر باقیمانده سموم و کودهای شمیایی در هر محصول کشاورزی ارتباط مستقیم با
سرانه مصرف آن محصول در هر کشور دارد، اظهار می‌کند: استاندارد حداکثر باقیمانده
مجاز نیترات در محصول سیب‌زمینی در ایران 250 میلی گرم در کیلوگرم است در حالی که
این عدد در کشور آلمان 100 میلی‌گرم و کیلوگرم است و یا حداکثر مجاز باقیمانده سم
دیازینون در محصول سیب زمینی در اتحادیه اروپا 0/01 میلی گرم در کیلوگرم بوده ولی
در ایران 0/02 میلی گرم در کیلوگرم است که دلیل آن مصرف سرانه بیشتر این محصول در
سبد غذایی مردم است که در کلیه موارد با انجام آزمایشات متعدد درخصوص باقی مانده
سموم و کودهای شیمیایی در استان مواردی بالاتر از حد مجاز آلاینده استاندارد
مشاهده نشده است.
این مسئول می‌افزاید: در استان
زنجان سالانه 200 تن سموم مجاز عرضه می‌گردد که 109 فروشگاه مجاز زیر نظر مدیریت
حفظ نباتات مورد رصد و پایش دوره‌ای قرار می‌گیرند. گاهاً مشاهده می‌شود که سموم غیرمجازی
به دلیل تحریم‌ها در مراکزی خارج از فروشگاه‌های مجاز عرضه می‌گردد که به محض
مشاهده مورد برخورد قرار خواهند گرفت.
در سنوات گذشته
تعداد 165 قلم سم پر خطر از چرخه سموم کشور حذف شده است
معاون بهبود تولیدات گیاهی
سازمان جهادکشاورزی استان خاطرنشان می‌کند: در سنوات گذشته تعداد 165 قلم سم پر
خطر از چرخه سموم کشور حذف شده است. در حال حاضر حدود 95 درصد سموم کشور جزء سموم
رده کم خطر است و در ده سال گذشته 60 قلم آفت کش بیولوژیکی وارد چرخه سموم کشور
شده است. ضمن اینکه میانگین مصرف سموم شیمیایی در جهان 2/6 کیلوگرم در هکتار اعلام
شده که در ایران این عدد 2/2 و در استان 2/1 است.
وی می‌افزاید: با توجه به
گستردگی سطح دیم، قیمت بسیار بالای سموم و کودهای شیمیایی، حذف یارانه سم، نظارت‌های
متعدد حفظ سلامت محصول در استان از جایگاه مناسبی برخوردار است و حد مجاز آلاینده‌ها
همه ساله توسط اداره کل استاندارد در کمیته علائم اعلام می‌شود! البته این اعداد
در هر کشوری متغیر است لذا صادرکنندگان قبل از اقدام به امر صادرات باید از ضوابط
کشور مقصد مطلع گردند و بهترین راهکار برای تضمین یک صادرات موفق بکار بستن شیوه
کشاورزی قراردادی است.
این مسئول در پاسخ به سوال اینکه
آیا محصولات بیکیفیت در سطح کشور و استان منهدم می‌شوند و یا وارد سفره‌های غذایی
مردم می‌گردد؟ اظهار می‌کند: قطعا این امر(انهدام محصولات بیکیفیت) توسط مرکز بهداشت
با معرفی به دادستانی صورت می‌پذیرد و در مواردی که حد باقی مانده‌ها بالاتر از
استاندارد باشد، برخی محصولات امحا می‌شود.
میزان کود در
سال‌های اخیر دچار پر مصرفی نبوده است
در ادامه عبدالحسین ادیبان؛ مدیر شرکت خدمات حمایتی
کشاورزی استان زنجان در گفت‌وگو با صدای زنجان با
اشاره به اینکه میزان مصرف کودهای یارانه‌ای ازته، فسفاته و پتاسه طی سال‌های اخیر
به استناد آمار و اطلاعات مستند، هیچگاه دچار پٌرمصرفی نبوده و مقادیر مصرف شده همواره
کمتر از میزان توصیه شده توسط مرکز تحقیقات کشاورزی استان بوده است، اظهار می‌کند:
همه ساله در ابتدای سال، مرکز تحقیقات کشاورزی استان نیاز انواع کودهای ازته،
فسفاته و پتاسه را به سازمان جهادکشاورزی استان اعلام و سازمان مذکور نیز کودهای
موردنیاز و مقادیر آنها را در همین چارچوب به شرکت خدمات حمایتی کشاورزی ابلاغ می‌کند.
وی میزان نیاز استان به کودهای
ازته، فسفاته و پتاسه را بر طبق ابلاغ سازمان 54637 تن در سال اعلام کرد و گفت: علی‌رغم
مصرف پایین کودهای فسفاته و پتاسه در کشور در سال‌های گذشته، با 5 برابر شدن قیمت
کودهای مذکور از ابتدای سال 1399 به علت تغییر نرخ ارز تخصیصی از رسمی به نیمایی،
میزان مصرف این دو نوع کود مجدداً کاهش یافته و با مقادیر توصیه شده توسط مراکز
تحقیقاتی فاصله بیشتری پیدا کرده‌اند و با عنایت به نقش و تأثیر بی‌بدیل کودهای
مذکور در کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی و ارتقای سطح سلامت جامعه، هم اکنون کم‌مصرفی
در کودهای فسفاته و پتاسه به یکی از دغدغه‌های مهم کارشناسان و مدیران بخش کشاورزی
تبدیل شده است.
وی در خصوص کود اوره نیز به همین
میزان بسنده کرد که میزان اعلام شده کود اوره توسط استان امسال 43752 تن است.
کودها از کیفیت
بالایی برخوردارند
ادیبان در خصوص کیفیت کودهای شیمیایی
تدارک شده توسط شرکت خدمات حمایتی کشاورزی اظهار کرد: فرایند تأمین، توزیع و مصرف
کودهای تدارک شده توسط دولت در چارچوب «سامانه کنترل کیفی» با نظارت کامل صورت
گرفته و از بالاترین کیفیت ممکن برخوردار است و چنانچه کودی دارای کیفیت نامناسب
باشد بطور سیستماتیک شناسایی و از چرخه توزیع خارج خواهد شد.
وی نتایج مثبت حاصل از آزمایشات
مستمر مؤسسات تحقیقاتی و نظارتی از انبارهای شرکت خدمات حمایتی کشاورزی را مؤید کیفیت
بالای کودهای تدارک شده توسط دولت دانست و ضمن اطمینان‌بخشی به آحاد مردم از
کشاورزان تقاضا کرد که کودهای موردنیاز خود را صرفاً از شبکه رسمی فروش به ویژه
شبکه بزرگ کارگزاران شرکت خدمات حمایتی کشاورزی تهیه کنند و در مصرف آنها نیز
دستورالعمل‌های فنی ابلاغی را مورد توجه جدی قرار دهند.
وظیفه اصلی تولید
محصول سالم به عهده جهاد کشاورزی است
در این‌باره اما جلیل نصیری،
مدیر گروه بهداشت محیط استان زنجان با اشاره به اینکه توقع‌ها از جهاد کشاورزی این
است که محصول سالم تولید کند و در واقع وظیفه اصلی تولید محصول سالم به عهده جهاد
کشاورزی است، اظهار می‌کند: وقتی محصولات در سطح عمده تولید می‌شود، بایستی قبل از
توزیع محصولات در سطح بازار محصول از نظر سلامتی مورد تائید قرار گیرد که متاسفانه
اکنون در سطح کشور این مشکل دارد و جهاد کشاورزی و تولید کننده وقتی محصولی را به
بازار عرضه می‌کند آنالیزی برای این محصول وجود ندارد تا مشخص شود که این محصول با
چه پارامترهایی به بازار ارائه می‌شود.
این مسئول می‌افزاید: نداشتن
آنالیز برای محصولات کشاورزی به جهت این است که جهادکشاورزی تولیدکنندگان خود را
موظف به این امر نکرده است در صورتی که به نظر می‌رسد
این امر باید محقق شود و آنالیز تولید محصول برای محصولات وجود داشته باشند.
نمونه‌برداری‌ها
بایستی در محل تولید صورت گیرد که این اتفاق نمی‌افتد
به گفته نصیری؛ وظیفه دانشگاه علوم پزشکی در این زمینه این است که وقتی
محصولی در سطح عمده وارد بازار شد در سطح توزیع نمونه‌برداری کند. اصولا این نمونه‌برداری‌ها
بایستی در محل تولید صورت گیرد که این اتفاق نمی‌افتد چون محل تولید برای کارشناسان
بهداشت محیط ناشناخته است و جهادکشاورزی هم به صورت خود اظهاری به ما این مکان‌ها
را اعلام نمی‌کند تا این مهم صورت گیرد.
مدیر گروه بهداشت محیط استان
زنجان می‌افزاید: ما موظف هستیم که در سطح توزیع نمونه‌برداری کنیم و به آزمایشگاه
ارسال نماییم و بر اساس آنالیزهای صورت گرفته میزان مواد و عناصر موجود را بررسی
کنیم. در واقع به طور کلی ما برنامه داریم و از مواد غذایی به صورت اتفاقی نمونه‌برداری
می‌کنیم و در آزمایشگاه‌ها مورد بررسی قرار می‌دهیم. ضمن اینکه برخی از مسائل را
آزمایشگاه‌های ما نیز نمی‌توانند انجام بدهند که این موارد آزمایشات مربوط به
هورمون‌ها و برخی از عناصر است که به آزمایشگاهی دیگر در تهران و کیش ارسال می‌شود
و روند بسیار طولانی و خارج از حوصله می‌شود و متاسفانه در این جا می‌بینیم که
گاها این مساله تا دو ماه طول می‌کشد و نتیجه آزمایشات پس از دو ماه در دسترس ما
قرار می‌گیرد.
مشکلات آزمایشگاه‌ها
نیز ما را با چالش رو به رو کرده است
وی می‌افزاید: ما در آزمایشگاه‌ها
نیز با برخی از مشکلات رو به رو هستیم. اگرچه این مشکلات تنها به سبب تحریم‌های
موجود در این زمینه نیست. به هر حال این مسائل نیز فعالیت ما را تا میزانی تحت
شعاع قرار داده است اما وظیفه معاونت بهداشت محیط این است که محصولات را به صورت میدانی
نمونه‌گیری کند و در اختیار آزمایشگاه‌های غذا و دارو قرار دهد که این مواد را
مورد بررسی قرار دهند.
وی با بیان اینکه ثابت کردن اینکه
مصرف محصولات کشاورزی که تا میزانی ناسالم هستند می‌تواند ایجاد سرطان کند؛ سخت و
نیازمند تحقیق و بررسی بیشتر است، می‌گوید: به طور کلی شرح وظایف برای کارشناسان
بهداشت محیط وجود دارد و وظیفه ما این است که همه محصولات از قبیل محصولات کشاورزی
و فر‌آوری شده را کنترل کنیم که خوشبختانه در این زمینه کم کاری نکرده‌ایم.
این مسئول با اشاره به اینکه
ما باید به عنوان کارشناس مراحل پس از توزیع محصول در بازار را بررسی کنیم، نه اینکه
محصول در محل تولید باشد و ما وظیفه بررسی آن را داشته باشیم؛ خاطرنشان کرد: گاهی
مشکلات نیز در داخل مزرعه وجود ندارد و در بیرون و در سیلوها و محل نگهداری این
آلودگی برای محصول پیش می‌آید و این یکی از چالش‌های پیش روی دانشگاه علوم پزشکی
است. ضمن اینکه در سیلو تقسیم کار شده است و قسمتی از این نظارت‌ها برعهده غذا و
دارو و بخشی نیز با توزیع محصول در بازار به عهده ما قرار می‌گیرد.
انتهای پیام/
خبرنگار: زهره میرعیسی خانی