پایگاه خبری صدای زنجان- هر ساله و همزمان با تدوین لایحه بودجه، جامعه علمی و پژوهشی بر این اصل تاکید دارند که برای توسعه و پیشرفت کشور باید سهم بودجه بخش علمی و پژوهشی از کل بودجه و همچنین از تولید ناخالص داخلی افزایش یابد چراکه وضعیت کشورهای توسعه‌یافته نشان می‌دهد که افزایش سهم بودجه پژوهشی از تولید ناخالص داخلی منجر به توسعه اقتصادی و پیشرفت صنعتی شده است.

نمونه بارز آن کشورهایی است که امروزه به‌عنوان غول‌های صنعتی و اقتصادی شناخته می‌شوند. برای مثال سهم بودجه پژوهشی چین از تولید ناخالص ملی این کشور ۲ درصد، آمریکا 8.2 درصد، فرانسه 3.2 درصد، هند یک‌درصد، کره‌جنوبی6.3 درصد، آلمان 9.2 درصد، ژاپن4.2 درصد و روسیه 5.1 درصد است. البته در ایران نیز هر ساله صحبت از افزایش بودجه بخش پژوهشی کشور مطرح می‌شود که این امر هر ساله محقق نمی‌شود

با مشخص شدن بودجه 1401 دانشگاه‌ها نیز، پیمان صالحی، معاون پژوهشی وزارت علوم با اشاره به بودجه‌های پژوهشی کشور با اشاره به بودجه‌های پژوهشی کشور در سال ۱۴۰۱، گفت: در حال حاضر ۳۵ درصد از بودجه پژوهشی کشور به ۱۴ دانشگاه بزرگ کشور اختصاص یافته است و این شورا نیز در جایگاه درستی است تا به چالش‌های موجود در این حوزه در ۱۴۰۰ واحد آموزش عالی کشور رسیدگی کند.

در این زمینه اما باید دید که در حال حاضر وضعیت بودجه پژوهشی دانشگاه چیست و در سال آینده چگونه خواهد بود؟ از طرفی برخی از همسو نبودن پژوهش‌ها با مشکلات جامعه سخن به میان می اورند و از کاربردی نبودن پژوهش‌ها در جامعه ایراد می‌گیرند که در این زمینه نیز باید دید چه بخشی از پژوهش‌های دانشگاه‌ها کار آمد هستند؟

با وجود افزایش بودجه، از پس هزینه‌ها برنمی‌آییم

در این زمینه جمال داوودی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه زنجان با اشاره به اینکه به طور کلی بودجه پژوهشی دانشگاه زنجان کاهش نیافته است بلکه 2.6 نیز افزایش داشته است و اگر پیش از این یک میلیارد و 800 تومان اعتبار به این بخش اختصاص می‌یافت و امسال این مبلغ به حدود 5 میلیارد رسیده است، گفت: مشکل این بود که چندین سال این مبلغ ثابت بود و اکنون با وجود افزایش بودجه تورم باعث شده است که این افزایش نیزعملا به چشم نیاید و چندان ملموس نباشد. همان مشکلی که حقوق کارمندان دچار آن است و با وجود افزایش 12 درصدی حقوق، کارمندان از پس تورم برنمی‌آیند.

وی ادامه می‌دهد: تجهیزات آزمایشگاهی و بسیاری از موادشیمیایی آزمایشگاه‌ها نیز از خارج از کشور وارد می‌شود و هزینه آن به طور مستقیم با دلار در ارتباط است و از همین جهت بودجه پژوهشی دانشگاه در مواجهه با این موضوعات کاهشی است. از طرفی نیز حقوق اساتید دانشگاه نیز افزایش یافت و از آنجا که در این خصوص بودجه‌ای به دانشگاه‌ها اختصاص نیافت از همین جهت دانشگاه‌ها مجبور به تامین هزینه از سایر بندهای بودجه شدند که امید است که بخشی از این بودجه بازگردد که در صورت بازگشت و اختصاص این اعتبار بخشی از مشکلات برطرف خواهد شد.

دانشگاه باید در سه بعد پژوهش فعالیت داشته باشد

داوودی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در پاسخ به کارآمد نبودن پژوهش‌های حاضر در جامعه، اظهار کرد: پژوهش به سه شاخه تقسیم می‌شود که به هر بعد آن اعم از بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای باید توجه شود تا بتوان در این زمینه ساختارمند فعالیت داشت. اگر بخواهیم در مرز دانش حرکت کنیم و در بین مرجع‌های پژوهشی دنیا باشیم بایستی به موضوعات تئوری بپردازیم و با پژوهش کاربردی نمی‌توان در این زمینه پیشرو بود که این وجهه پژوهش ممکن است سالیان آینده به کار دانش بیاید چنانچه موضوع کریستال‌های مایع در بین 100 تا 200 سال قبل مباحث تئوریش عنوان شد و اکنون در فیبر نوری کاربرد دارد.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه زنجان افزود: بخش دیگری از پژوهش، پژوهش کاربردی است که به حل مسائل روز می‌پردازد چنانچه که با شیوع کرونا پژوهش‌های مربوط به آن شروع شد و محققین به این سمت رفتند تا واکسن آن را بسازند که دانشگاه زنجان نیز در حیطه این نوع از پژوهش‌ها با ارگان‌ها و سازمان‌ها ورود پیدا کرده است و اکنون بالغ بر 89 پروژه را در دست داریم که باید به حل مشکلات ادارت و ارگان‌ها در این زمینه بپردازد که در قالب این 89پروژه با اساتید دانشگاهی وارد کار شده‌اند تا مشکلات این حوزه‌ها را برطرف کنند.

این مسئول افزود: بُعد دیگری از پژوهش، با عنوان پژوهش توسعه‌ای یاد می‌‍‌شود که به دنبال به‌روز کردن است که فقدان این پژوهش‌ها را در حیطه خودروسازی کشور شاهد هستیم چرا که از 30 سال پیش توسعه‌ای در این زمینه رخ نداده است و تنها به لحاظ ظاهری شاهد تغییراتی در خودروها هستیم.

وی افزود: مسلما بایستی در سه شاخه سرمایه‌گذاری شود و در این مسیر حرکت کرد که دانشگاه‌های ما در این زمینه فعال هستند اما برای اینکه بتوانیم مشکلات جامعه را برطرف کنیم ارگان‌ها و نهادها و حتی صنعت خود باید به سمت دانشگاه حرکت کنند و به دنبال دانشگاهی کردن تحقیقات خود باشند و مشکلات خود را به دانشگاه ارجاع دهند و تنها دانشگاه نیست که بایستی به سمت صنعت حرکت کند و این تعامل، یک تعامل دو طرفه است.

وقتی بودجه‌های دانشگاهی کفاف کارهای روزمره را نمی‌دهد اولین کار رجوع به بودجه پروژه پژوهشی است

در ادامه رشید زارع نهندی، معاون پژوهشی دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه با اشاره به اینکه وقتی بودجه‌های دانشگاهی کفاف کارهای روزمره را نمی‌دهد اولین کاری که دانشگاه‌ها چاره‌ای جز آن ندارند، رجوع به بودجه پروژه پژوهشی است، اظهار کرد: به خاطر همان بودجه پژوهشی بسیاری از دانشگاه‌ها بسیار پایین آمده است. البته دانشگاه تحصیلات تکمیلی سعی کرده است که به  بودجه مصوب اول سال پژوهشی که در حدود 15 تا 16 درصد کل بودجه دانشگاه بود، دست نزند و این موضوع را ما رعایت کرده‌ایم؛ منتهی بودجه پژوهشی که در ابتدای سال در نظر گرفته بودیم ارزشش یک چهارم تا یک پنجم شده است و از بابت قدرت خرید، توان خرید تجهیزات و لوازم آزمایشگاهی پایین آمده است و از همین جهت دانشگاه ها به شدت در مضیغه هستند.

وی با بیان اینکه پایین  بودن بودجه‌های پژوهشی موجب بروز مشکلاتی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی شده است، اظهار کرد: طبیعی است که هر چه بودجه پژوهشی پایین‌تر آید کیفیت پژوهش‌های پایین‌تر می‌آید و وضعیت علمی و پژوهشی عقب می‌افتد و وقتی این اتفاق افتاد خود جامعه از توسعه باز می‌ماند و پیشرفت اتفاق نمی‌افتد.

این مسئول در بخشی دیگر از صحبت‌های خود، ادامه داد: جهت‌دهی پژوهشی زمانبر است و تنها با جهت‌گیری درست و پای کار آمدن گروه‌های مختلف پژوهشی و ارتباط گیری آنها با صنعت و جامعه محقق می‌شود. ضمن اینکه برخی از پژوهش‌ها می‌تواند دقیقا در جهت نیاز جامعه ما نباشد اما جنبه ماجرا به این شکل نیست که این پژوهش‌ها به هیچ کاری نخواهند آمد چرا که فارغ التحصیلان دانشگاه‌ها با ارائه همین تحقیقات و پژوهش‌ها توانسته‌اند فارغ التحصیل شوند و بیایند مشکلی از مشکلات جامعه را برطرف کنند.

این تصور غلطی هست که پژوهش‌های دانشگاهی به کار جامعه نمی‌آید

به گفته زارع نهندی؛ این تصور غلطی هست که پژوهش‌های دانشگاهی به کار جامعه نمی‌آید و معتقدم که بودجه‌های پژوهشی بایستی چندین و چند برابرشود تا جهت‌گیری درستی هم در این زمینه انجام شود به طوری که خود جهت گیری هم در این زمینه بودجه می‌خواهد تا تحقیقات صورت گیرد و باید با دقت در این زمینه گام باشد و دید که پژوهشها بایستی به چه سمتی حرکت کند.

وی در پاسخ به تبیعض بودجه پژوهشی دانشگاه‌ها و اینکه اساسا به این موضوع می‌توان ایرادی وارد کرد؟ اظهار کرد : خیر، در این زمینه نمی‌توان ایرادی وارد کرد چرا که بودجه‌بندی بر اساس مشخصه‌های خاصی انجام می‌شود و شاید این مولفه‌ها کاملا درست و به جا نباشد اما به هر حال یک ساز و کاری وجود دارد که بودجه بندی بر اساس آن صورت می‌گیرد.

مخالف بودجه‌بندی دانشگاه‌ها بر اساس تعداد دانشجوها هستیم

زارع نهندی خاطرنشان کرد: عموما بودجه‌بندی دانشگاه‌ها بر اساس تعداد دانشجوها است که ما به این امر اعتراض داریم چرا که تعداد دانشجو‌ها نمی‌تواند موضوع درستی در این زمینه باشد ولی به هر حال این هم یک راهی است که ما خود را با همین روش هم تطبیق دادیم و  این یک مشکل داخلی است که در این زمینه؛ این موضوع را در وزارت علوم حل خواهیم کرد

وی در پایان خاطرنشان کرد: هیچ جامعه‌ای پیشرفت نمی‌کند مگر اینکه پژوهش عمیقی در آن صورت گیرد و به آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها بیشتر از همه چیز باید اهمیت داد که اگر این اتفاق نیفتد ما هیچ وقت پیشرفت نخواهیم داشت.

انتهای پیام/

خبرنگار: زهره میرعیسی‌خانی