می‌نویسند و این نوشته‌ها تسکینی برای دردهاست یا ابوالفضل می‌گویند و می‌زنند به دل جاده‌های بی‌انتها، جاده‌هایی که شب و روز را برایشان یکی می‌کند و تنها این طلوع و غروب است که تمایز ایجاد می‌کند. مسیر جاده را روزها طی می‌کنند و شبها در همان کامیون به خواب می‌روند، دلنوشته‌های پشت ماشین‌ها حکایت از دلتنگی‌ها دارد و ماشین تمام زندگی آنهاست، وسیله کارشان، شب‌ها محل آسایش‌و خوابشان و در مواقعی هم محل دلنوشته‌هایشان. با این نوشته‌ها جهت فکری و درونیاتشان را برایمان بازگو می‌کنند. پیچ و خم‌های جاده را با ناهمواری‌های زندگی گره زده‌اند و در پس زندگی دنبال آرامش و سکونند. این را ازنوشته‌های پشت ماشین‌هایشان می‌توان فهمید. اینها را گفتیم تا به تاویل جامعه‌شناسانه خودرو نوشته‌ها بپردازیم .

دکتریوسف بیانلو، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه پیام نور زنجان در این رابطه می‌گوید: مواردی چون خودرو نوشته‌ها در یک جامعه به عنوان بخشی از فرهنگ عامه (فو لکلوریک) جامعه شناخته می‌شود، در واقع جامعه‌شناسان براین اعتقادند که فرهنگ تمام بخش‌هایش دارای کار‌کرد است و از نظر علمی، جامعه‌شناسی و فرهنگ‌شناسی، هیچ بخش فرهنگ نسبت به بخش‌های دیگر ارجحیت و برتری ندارد. خودرو نوشته‌ها و دیوار نوشته‌ها و مواردی مشابه از این دست چون جزئی از فرهنگ است پس متخصصین فرهنگ ‌شناسی و جامعه‌شناسی به این موارد نگاه علمی می‌کنند وآن را پوچ و بیهوده قلمداد نمی‌کنند .

در خودرو نوشته‌ها تیپلوژی گروه رانند گان را می‌بینیم و این نوشته‌ها اغلب توسط صاحبان خودروهای سنگین انجام می‌شود و حکایت از تیپ شخصیتی صنف رانندگان دارد، این عبارات و جملات یک نماد ارتباطی بین افراد یک گروه می‌تواند باشد که بخش مهمی از یک فرهنگ محسوب می‌شود. با این نوشته‌ها نه تنها ارتباط برقرار می‌کنند، پیام‌های خود را به جامعه و دیگر افراد نیز انتقال می‌دهند. به عنوان مثال "به عشق دلم همیشه ولم " با استفاده از این عبارت به دیدگاه شخصیتی و به اتفاقاتی که برای شخص رخ داده پی می‌بریم و به لحاظ نماد بودن هر کدام به غیر از معنای ساده در پشت خود، حامل پیام‌هایی هستند که می‌تواند دلایل روانشناختی و جامعه‌شناختی و...داشته باشد که از منظر جامعه‌شناختی به وسیله این نمادها می‌توانیم به بستر‌های جامعه برسیم .

وی در پاسخ به این سوال که بیشتر استفاده‌کنندگان از این نوشته‌ها چه کسانی هستند؟ می‌گوید: رانندگان خودروهای سنگین درصد بالای استفاده‌کنندگان را دارد، عمده دلایلی که می‌توان عنوان کرد، دوری از خانواده و فشارهای روانی ناشی از این تنهایی و خلاء باعث چنین رویدادی می‌شود. 

بیانلو در ادامه می‌افزاید: در جوامع نوین امروزی بخشی از فرهنگ جامعه، فرهنگ عامه است لذا از این نظر دیوار نوشته‌ها و ماشین نوشته‌ها بخش مهمی از فرهنگ محسوب می‌شود و می‌توان کارکرد آن را در جامعه دید. این قسمت برای جامعه‌شناسان مهم است که با مطالعه آنها به فرهنگ آن جامعه پی می‌برند، در واقع با مطالعه این نوشته‌ها در میابند که استفاده‌کنند‌گان به چه طبقه یا گروه فرهنگی اجتماعی تعلق دارند.

اینکه آیا پرداختن به این پشت نوشته‌ها باعث خدشه‌دار شدن فرهنگ جامعه می‌شود؟ سوالی است که این جامعه‌ شناس می‌گوید: برخی از افراد معتقدند پرداختن به این موضوع و بولد کردن آن باعث می‌شود فرهنگ آن جامعه تنزل یابد در صورتی که مطالعه این مسئله باعث شناخت هر چه بیشتر فرهنگ جامعه می‌شود، رانند گان وقتی اقدام به چنین کاری می‌کنند در واقع درونگرایانه بودن خود را نشان می‌دهند و هنگامی که جامعه به این موضوع می‌پردازد و دقت و مطالعه می‌کند نتیجه ارزشمندی حاصل می‌شود.

در خصوص اینکه این نوشته‌ها از منظر قوانین راهنمایی رانند گی تخلف محسوب می‌شود، نظر رئیس پلیس راهنمایی رانند گی رمضان آفریدون را جویا شدیم که در پاسخ به صدای زنجان عنوان می‌کند: نسبت به این موضوع در قانون ایراداتی وارد شده که بر طبق ماده 207 هر گونه نوشته و عکس بر پشت ماشین تخلف بوده و شامل جریمه می‌شود، عمده دلایل تصویب این قانون به خاطر ایجاد حواس پرتی دیگر رانندگان است که تصادف را به همراه دارد، در صورتی که از منظر جامعه‌شناسی و کارکرد هیچ مشکلی ندارد و وجود این نوشته‌ها باعث می‌شود فرهنگ عامه در جوامع فراموش نشود.

اینکه آیا این نوشته‌ها مختص جامعه ماست؟ پاسخ منفی است، تنها گستره استفاده از این موضوع در جوامع مختلف متفاوت است و این مسئله مربوط می‌شود به میزان امنیت اعضای آن جامعه، قشر و گروه نسبت به این مسئله، دور هم‌نشستن‌ها و وقت گذاشتن قشر رانندگان در سالیان گذشته در جوامع مختلف و فرهنگ‌های گوناگون وجود داشته و تنها غلظت آن متفاوت بوده و این خود به فرهنگ جامعه مربوط می‌شود، در جوامعی که افراد شخصیت درونگرایانه دارند، توسل به این نوشته‌ها زیاد است به عنوان مثال در انگلستان افراد احساسات و عواطف و نیازهای خود را به راحتی عنوان می‌کنند در صورتی که در برخی از فرهنگ‌ها نوع جامعه‌پذیری و پرورش افراد به گونه‌ای است که کمتر می‌توانند عواطف خود را بروز دهند و این  موضوع خود می‌تواند دلایل مختلف فرهنگی، سیاسی داشته باشد در قرن‌های گذشته شاعران مختلف هنگامی که فضای بازبرای بروز احساسات نداشتند، به سرعت بیان این عواطف و احساسات در قالب‌های دیگر نمود پیدا می‌کرد. در هر جامعه فضا و بستر اجتماعی سیاسی جامعه می‌تواند تقویت‌کننده این مسئله باشد در صورتی که در جامعه ما موانع و تابوهای زیادی وجود دارد و این موانع خود باعث می‌شود افراد احساسات و نیازهای خود را در قالب‌های مختلف بیان کنند که یکی از این قالب‌ها می‌تواند موضوع پشت‌نویسی خودروها باشد و باعث کارکردهای مختلف می‌شود و کارکردهای مختلف نیز منجربه حفظ و تقویت فرهنگ جامعه خواهد شد. اگر بتوانیم راه‌های دیگری برای بروز عواطف و احساسات و برقراری ارتباط پیدا کنیم بهتر است، اما به معنای این نیست که اینها را حذف کنیم این موضوعات باید مطالعه و ریشه‌یابی شوند.

سید محمد بهشتی، کارشناس فرهنگی در رابطه با موضوع مورد بحث چنین عنوان می‌کند: یکی از ویژگی‌های فرهنگ ایرانی شاعری است و بیان آنچه که دریافت می‌کنند ممکن نمی‌شود مگراینکه با بیان شاعرانه صورت بگیرد، وقتی مسجد می‌سازند، خانه می‌سازند، غذا می‌پزند همه شاعرانه‌ است وهمه اینها مربوط می‌شود به طبع شاعرانگی ایرانی‌ها. نکته دیگری که وجود دارد ما در تجربه شهر‌نشینی به اقتضای اینکه شاهد گرد هم آمدن جوامع بسیار متکثری هستیم و برای ایجاد مناسبات پیچیده اجتماعی واینکه امورات یک شهراداره شود، موضوع مدنیت وارد یک مراتبی می‌شود که اثرات آن را از پشت ماشین‌ها می‌توان دید. یکی از زمینه‌هایی که در ادبیات ما کمتر به آن پرداخته شده و قابل توجه است، اشعار شهر آشوب است که شامل دوبیتی‌ها وشعر‌هایی هستند که صنوف مختلف در بین خود می‌گفتند. اشعار عامیانه‌ای که در بسیاری مواقع دارای مفاهیم عمیقی هستند اما به شکل عامیانه این حوزه برای خود دارای ادبیات است و حرف سنجیده‌ای می‌زند. در این آیین حرف‌های عمیقی وجود دارد و اهل بیت جایگاه بسیار بالایی دارند در واقع اسطوره‌های جوانمردی‌اند، از انواع بیمه‌ها بیمه حضرت ابوالفضل است که در پشت‌نویسی ماشین‌ها بیشتر جدی گرفته می‌شود ومعتقدند این بیمه مانع خسارت می‌شود، اینها حکایت از این دارد که به شدت اعتقاد وجود دارد و با باور این موضوع پشت نوشته خودروها صورت می‌گیرد.

بیانلو به عنوان جامعه‌شناس اعتقاد دارد که پشت نوشته‌ها به عنوان رسانه‌ها عمل می‌کنند، صنف رانندگان نیازمند رسانه و گروهی هستند که از طریق آن نیازها و حرفهایشان شنیده شود و مشکلاتشان رفع می‌شود و این پشت نوشته‌ها می‌تواند ابزاری برای ارتباط با جامعه و صنف خودشان بوده و مبین نمادهای فرهنگی و ویژگی‌های شخصیتی گروه خاص رانندگان باشد، از جهتی نیز این پشت نوشته‌ها باعث بروز تمایلات مذهبی می‌شود. به عنوان مثال "تا ابوالفضل دارم غم ندارم" که این نوشته به فرد روحیه می‌دهد و بعد مذهبی جامعه را تقویت می‌کند و اگر حذف شود روحیه و انرژی را از فرد می‌گیرد، بنابراین باید آنها را مدیریت کرد. علی‌رغم دارا بودن کار کردهای خاص، دلایل مختلف جامعه‌شناختی دارد و می‌توان بر روی آنها مطالعه کرد و با کمک گرفتن از حوزه‌های فرهنگی، آموزش‌هایی به آنها داد تا از این نوشته‌ها به درستی استفاده شود، محل یاپاتوق‌هایی را برای بروز احساسات این صنف تعبیه کنند تا با این کار هم باعث بروز احساسات و هم حفظ زیبای‌های ظاهری جامعه شوند.

دکتر محمد الستی جامعه‌شناس ارتباطات نیز در این مورد می‌گوید: بسیاری از عوامل حاکم بر انسان که باعث شده بر روی دیوار بنویسند همان عوامل نیز باعث شد تا بر روی خودروها نوشته شود،اما یک تفاوت عمده در این بین وجود دارد و آن این است که در مورد دیوار نوشته‌ها شخص می‌تواند کتمان کند که نوشته متعلق به اوست اما در مورد خودرو نوشته‌ها چنین چیزی ممکن نیست. در بسیاری از موارد، هدف افراد از این نوشته‌ها اظهار وجود است و گاهی شاهدیم که افراد نام فرزندان و شهرخود را بر پشت ماشین‌ها می‌نویسند و خیلی‌ها می‌خواهند ماشین خود از چشم بد محفوظ  دارند، در واقع اینها تلاش‌هایی است برای حفظ تنها وسیله نقلیه و کسب روزیشان از آسیب‌ها و در برخی موارد افراد فقدان ارزش‌های اخلاقی را به شکل نوشته‌ها جبران می‌کنند و یا نزدیک محرم نوشته‌های موقت برپشت ماشین‌ها را می‌بینیم، راستی به این نسبت که شعار نویسی‌ها را پشت اتومبیل‌ها می‌بینیم به همان نسبت نیز تعهد و تقید صاحبان خودرو‌ها را برای عمل به راه آن عزیزان شاهدیم؟ یا نه این شعارها برای پر کردن جای خالی است که انجام نمی‌دهیم و برای نمایش دادن است!

#  روزنامه صدای زنجان، فرهنگ ، خودرو نوشته ها