نمک یک چاشنی طبیعی جهانی است که به مرور با
تکرار مصرف و عرف و عادت غذایی، در ذائقه‌های بسیاری جایی همیشگی یافته است،
چنانکه من بارها دیده و شنیده‌ام بر اثر نبود نمک و نمک‌دان بر سر سفره و میز
غذاخوری در برخی از اوقات دعوا و درگیری و شاید هم طلاق صورت گرفته است!
در نمک هیچگونه کالری‌ای وجود ندارد و به صورت
مستقیم نمی‌تواند باعث چاقی یا لاغری کسی
بشود.
به نظر بنده واژه نمک، شاید در ابتدای پیدایی‌اش،
"نم مک" بوده است؛ چرا که خاصیت
شدید جذب آب دارد و هر نم و رطوبتی را به سمت و سوی خود می‌کشد و اجداد ما به نوعی
خواسته‌اند بگویند که نم مک؛ آب بدن را از سایر قسمت‌ها ی بدن جذب کرده باعث
احتباس آب در بخشی از بدن و کمبود در بخشی
دیگر می‌شود.
از واژه "نم‌مک" معنادارتر واژه
" نَ مک" است چرا که نمک باعث بسیار از بیماری‌ها می‌شود و پدرانمان
با این نام‌گذاری( ن َ مک) خواسته‌اند به ما آموزش بدهند
که نمک چاشنی خطرناکی مثل چاشنی
بمب می‌باشد و نباید آن را مک بزنیم چون به صورتی مرموز و خاموش خواهیم مُرد.
در برخی از جوامع متمدن و توسعه یافته، شب و
روز بحث و بیان و تبلیغ می‌نمایند که برای دوام و کیفیت‌داری زندگی باید از مصرف سه سفید شیطانی پرهیز کنیم.
سه
سفید شیطانی عبارتند از :" نمک- هروئین- شکر."
در بعضی از نقاط دنیا مثلا چین گاهی اوقات
ارزش و اهمیت نمک به حد و اندازه‌ای بوده است که برای دست‌یابی به تپه‌ای نمکی یا
محموله فلان کشتی، جنگ رخ می‌داده یا به‌جای
هدیه و غرامت جنگی و دستمزد، نمک پرداخت می‌شده است. چنانکه شایع می‌باشد در برخی
از برهه‌های تاریخ، بجای سکه و حقوق، به سربازان رومی، نمک داده می‌شده است.
نمک به قدری طعم و مزه مواد غذایی را تلطیف و
پر جذبه می‌کرده است که طعم زندگی و ارتباطات و فرهنگ‌ها هم مزه نمک گرفته بوده
است علاوه بر نام مناطق و روستاها و چشمه‌ها و
رودخانه‌ها و تپه‌ها (مثل دوز کند-
و نمک آبرود و دریاچه‌های نمک که در فصل تابستان قالب‌های نمک بر روی آب
آنها شناور می باشند....) که نمکی شده بودند؛چنانچه در شهر زنجان موزه مردم‌شناسی
مردان نمکی تاسیس شده است- در ارتباط‌ها و
گفتارهای روزمره و مسائل فولکلوریک ما جا و تاثیرگذاری بسیاری یافته است و شاید بهتر باشد برخی از ارگان‌های
فرهنگی و اساتید، فرهنگ‌نامه نمکی مردم ایران را گردآوری کننند و در کتابی سه چهار
جلدی به چاپ برسانند.
به عنوان مثال می‌گوئیم : آشپز که دوتا شد، آش یا شور می‌شود
یا بی‌نمک، نمک‌گیر شدیم، نمک‌خور شما هستیم، نمک نشناس! نمک به حرام! آش به قدری
شور شده بود آشپز هم فهمید. نمک پرورده‌ایم.
فلانی آدم بانمکی است. بشکند دستی که نمک ندارد و نمک روی زخمم مپاش! و نمک روی زخم
مباش- هرچه بگندد نمکش می‌زنند ، وای به روزی که بگندد نمک. نان و نمک سرش نمی‌شود!
الخ....و بلاخره پیامبر اکرم فرموده است:"خداوند عزوجل به موسی بن عمران
وحی فرستاد که غذا را با نمک آغاز کند و با نمک پایان دهد".
و بنده نیز به یاد دارم که در آن روزهای خیلی
دور، می‌گفتند شروع افطاری اگر با نمک باشد ثوابش بیشتر است. البته چند بار امتحان
کردم و موفق به پیگیری ثوابش نشدم.
سعدی می‌فرماید: آنقدر بار کن که بکشد، نه
آنکه او را بکشد."شعر نمادین است و
منحصر به بار و چهارپا نمی‌باشد و منظور نظر این‌ست که افراط تفریط نکنید
و تعادل در رفتار و تغذیه، حتی در مصرف
نمک و آب را هم رعایت کنید! شاید آب یا ویتامین اضافی هم در بدن سم به حساب بیاید.
نمک، جزو
اولین یافته‌ها و چاشنی‌هایی غذایی و نگاهدارنده مواد غذایی در عمر بشر
بوده و می‌باشد که بشر به آن دست یافته و
به آن عادت کرده است. نمک از بدو پیدایش جوامع بشری در عرصه‌های اقتصادی، فرهنگی،
سیاسی و حتی جنگی جا و وزن خاص خود را اشغال می‌کرده است و تاکنون نیز حضور
بلامنازع‌اش را در آشپزخانه‌ها و کنار سفره‌ها و میزهای غذا خوری از دست نداده است
و شاید بشود گفت که بدون نمک نمی‌شود زندگی کرد. سه چهارم نمکی که در طی روز مصرف
می‌کنیم بصورت نهفته در غذاهاي فرآیند شده و آماده است. فقط یک چهارم آن را در سر
سفره یا هنگام پخت غذا، اضافه می‌کنیم.
مقدار نمکی که از طریق رژیم غذایی وارد بدن
فرد بالغ و سالم می‌شود تقریبا برابر با 5/3 -5 گرم می‌باشد.
سازمان بهداشت جهانی متوسط مصرف روزانه نمک را 5 گرم اعلام کرده است و در ایران مصرف
آن حداقل
2تا 3 برابر می‌باشد. در هر لیتر از خون انسان بالغ، در حدود 5 الی 6 گرم
نمک وجود دارد. دلیل کم شدن آب بدن که تشنگی نامیده می‌شود، افزایش نمک در بدن می‌باشد.
برخی‌ها را نظر بر این است که بدون نمک نمی‌توان
زندگی کرد و عده‌ای هم می‌گویند :"کمتر نمک بخورید تا بیشتر عمر کنید!"
و بزرگانی هم فرموده‌اند:"بجای نمک از
چاشنی‌ها و سبزیجات و ... استفاده بکنید: نعناع، مرزه، ترخون، زرد چوبه، فلفل،
لیمو ترش، آب نارنج و ... یا به غذای کم نمک عادت کنید.
میل به نمک خوردن و مصرف آن از دوران کودکی در
انسان پیدا شده و بمرور به عادت تبدیل می‌شود.
یک چهارم نمک بدن ما در استخوان‌ها می‌باشد.
با اینکه معادن و تپه‌های نمکی بسیاری در زیر
اعماق زمین موجود بوده و آب تمامی دریاها و اقیانوس‌ها شور و مملو از نمک بود و
هست، به سبب ساده و ابتدایی بودن تکنولوژی و امکانات، استخراج و استحصال نمک بسیار
سخت و پرهزینه بوده است و برخلاف امروزها، نمک گران قیمت و نایاب بوده است. مثلا
می‌گویند در برخی از برهه‌های تاریخ، قیمت نمک چهار برابر قیمت گوشت بوده است. به
همین خاطر تجارت نمک طعام، از جمله تجارت‌های
پر سود بود، اگر بارندگی‌ها و آب دریاها
باعث خیسی و هدر رفت بار و محموله و سرمایه کشتی‌ها و کاروان‌ها نمی‌شد.
نمک از دو راه و روش به دست می‌آید: 1- تبخیر
آب دریا و رودخانه 2- استخراج از زمین.
نمک خوراکی عمدتا از آب دریا استحصال می‌شود.
نمک طبیعی دریا چون تصفیه نشده است، دارای
ناخالصی و فلزات سنگین می‌باشد که عامل و باعث سرطان به حساب می‌آید و نمی‌تواند
جایگزین خوبی برای نمک طعام شود.
مضرات مصرف نمک:
1- وقتی بدن آب و نمک را در خود نگاه می‌دارد،
فشار خون بالا می‌رود.
2- مصرف زیاد نمک اثر سوء بر خود کلیه‌ها و
کارشان دارد.
3- نمک، اشتها را کم می‌کند.
4- مصرف بیش از حد نمک باعث بروز آسم و تشدید
آن می‌گردد.
5- مصرف بیش از حد نمک باعث بروز سرطان معده
می‌شود که چهارمین سرطان شایع در جهان می‌باشد.
6- در
برخی از حالت اسهال و تهوع، برای دفع نمک
و سدیم اضافی در بدن و مبارزه با کمبود آب است.
7-
8- مصرف بیش از حد نمک باعث تخلیه کلسیم از استخوان‌ها و پوکی استخوان می‌شود.
یک چهارم نمک بدن در اسخوان‌ها می‌باشد.
9- نمک زیادی به سیستم عصبی خسارت و اخلال
وارد می‌کند.
10- به طور غیر مستقیم افزایش نمک و سدیم در
خون باعث می‌شود کلیه‌ها جهت حفظ تعادل
سدیم در خون، آب خون را حفظ کرده، اجازه خروج از بدن ندهد، افزایش فشار خون به قلب
فشار وارد سازد.
11- تورم زیر پوست و قوزک پا و تنگی انگشتر در
گرد انگشت و تعریق بیش از حد به این جهت می‌باشد که بدن برای حفظ تعادل عنصر سدیم در دیواره سلولی، دست به افزایش
نگهداری و تجمع آب می‌زند.
13-افزایش مصرف نمک باعث دفع کلسیم و غذاهای شور سبب پوکی استخوان می‌شود و تشکیل
سنگ کلیه را به دنبال دارد.
فواید مصرف نمک:
1- نمک دریایی، قدیمی‌ترین آنتی ویروس است و
دهان شویه‌اش بسیار مفید می‌باشد. در برخی جوامع و برخی اوقات به عنوان خمیردندان
و مسواک به کار می‌رود.
2- مصرف متعادل نمک استرس را دور می‌سازد یعنی
هورمون‌های استرس‌زا مانند کورتیزون و آدرنالین را کاهش می‌دهد.
3- قرقره کردن با آب نمک، دندان درد را کاهش می‌دهد.
4- از قدیم برای نگه داشتن مواد غذایی و
همچنین استفاده در صنایع مختلف مثل صابون‌سازی و رنگ‌کاری و دباغی استفاده می‌شده
است که تنها نشانه باقی‌مانده از آن، شعر معروف: "هرچه بگندد نمکش می‌زنند،
وای به روزی که بگندد نمک" می‌باشد.
5- نمک ید‌دار برای کنترل و بهبود حال
بیمارانی که دچار بدکاری غده تیروئید( ...گواتر) جزو ضروریات می‌باشد.
6- وجود بهنگام و به اندازه نمک در بدن انسان‌ها،
تعادل مایعات و عملکرد ماهیچه‌ها و اعصاب را کنترل می‌کند.
7- نمک خاصیت ضد یبوستی دارد.
8- نمک باعث پاکسازی سینوس‌ها و کاهش التهابات
دستگاه تنفسی و بهبود زکام می‌شود.
9- مصرف متعادل نمک، سطح قند خون را حفظ کرده،
نیاز به انسولین را کاهش می‌دهد.
10- ارسال اطلاعات از مغز به سایر اندام‌ها
وابستگی زیادی به سدیم نمک دارد.
11- برای درمان زگیل و پینه و گلو درد و کوفتگی
بدن و فرورفتن ناخن در بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
12- نمک به عملکرد صحیح بدن و مغز کمک می‌کند.
13- خاصیت اسیدی بدن را کاهش می‌دهد.
و در آخر ورم معده و زخم معده و سرطان معده که موضوع اصلی بحث نمک و سلامتی
مردم می‌تواند باشد.
شاید
دیده و شنیده باشید که برخی از فرقه‌های
دراویش، تیغ و میخ و لامپ و مهتابی را می‌خورند و قورت می‌دهند. اسید معده علاوه
بر آنکه گوشت و چربی و استخوان را حل و هضم می‌کند آنها را نیز هضم می‌کند، اما
قادر نیست به دیواره پوششی معده خسارتی وارد کند. چون در موقع دیدن و استشمام بوی غذا
و خوراکی‌ها ، آب دهانمان (که بزاق ترشحات سه جفت غده‌های زیرزبانی، زیرآرواره‌ای
می‌باشد) به راه می‌افتد، باعث لغزندگی و چسبندگی ذرات غذا و حرکت
نرم و روان در مسیر گلو و مری می‌شود.
در داخل این بزاق، ماده‌ای قلیایی بنام موسین
وجود دارد که به هنگام مخلوط شدن با آب به ماده‌ای چسبناک و قلیایی‌ای تبدیل می‌شود و مثل لعابی خاص، داخل معده را پوشش می‌دهد
تا مانع صدمه رساندن اسید معده به خود معده شود که می‌شود.
اسید معده تنها زمانی قادر است به معده صدمه بزند که ما نمک اضافی مصرف می‌کنیم!
نمک طعام، موسین دیواره داخلی معده را از بین
می‌برد و کمک می‌کند که اسید معده بر روی دیواره معده کم‌کم اثر مخربش را بگذارد.
این است که ما به‌مرور دچاردرد و ورم معده می‌شویم و در گذر زمان و خوردن نمک
اضافی، ورم معده تبدیل به زخم معده و در
نهایت زخم معده تبدیل به سرطان معده می‌شود
که نباید بشود!
"کمتر نمک بخورید تا بیشتر عمر کنید!"