زهره میرعیسی‌خانی- شب دوشنبه جسم نورانی در آسمان شب استان زنجان مشاهده شد و خیلی از کسانی که علاقه‌مند به دیدن شهاب سنگ بودند را به این باور رساند که آنچه در آسمان شب زنجان دیده‌اند، شهاب سنگ بوده است.

 به گزارش صدای زنجان، یک شهاب‌سنگ(Meteorite) قطعه جامدی از بقایای جامانده از جرم‌هایی مانند یک دنباله‌دار، سیارک یا شهاب‌واره است که در اصل در فضای بیرونی شکل گرفته و توانسته پس از گذر از جو و تحمل تأثیر آن، بر روی سطح زمین یا یک سیار دیگر انتقال یابد. هنگامی که جرمی به جو وارد می‌شود، عوامل گوناگونی مانند اصطکاک، فشار و تعامل شیمیایی با گازهای اتمسفری، باعث گرم شدن جرم و انتشار آن انرژی می‌شوند. این جرم سپس به یک شهاب‌واره تبدیل می‌شود و برای زمان کوتاهی یک آذرگوی را تشکیل می‌دهد که همچنین به عنوان یک شهاب ثاقب یا ستاره درحال سقوط دیده و شناخته می‌شود، اخترشناسان نمونه‌های درخشان این پدیده را آذرگوی می‌نامند. شهاب‌سنگ‌هایی که در ورود خود تأثیر جو را تحمل کرده‌اند، اندازه‌های بسیار متفاوتی دارند. برای زمین‌شناسان، یک آذرگوی شهاب‌سنگی است که به اندازه کافی بزرگ باشد تا بتواند یک دهانه برخوردی ایجاد کند.

شهاب‌سنگ‌ها بیشتر از سنگ و فلز تشکیل شده‌اند. این اجرام هنگامی که وارد جو زمین می‌شوند به دلیل قطر زیادشان از جو می‌گذرند و دهانه‌ها و عوارض گوناگونی را از خود بر جای می‌گذارند. برای نمونه دهانه بارینجر در آریزونا و دهانه وردفورت در آفریقای جنوبی.

اهمیت مطالعه شهاب‌سنگ‌ها جهت تعیین سن زمین، منظومه خورشیدی(شمسی) و در نهایت تعیین سن کل کیهان نهفته ‌است. به علاوه می‌توان از آن‌ها جهت تعیین ترکیب شیمیایی بخش‌های مختلف سیاره زمین و سایر سیاره‌های سنگی استفاده کرد. فرایندهایی را که منجر به تشکیل این سیاره‌ها شده‌اند و حتی فرایندهای تشکیل هسته، پوسته اولیه، فرایند تفریق عنصری در گوشته اولیه که فرایند مهمی چون تشکیل حیات است به دقت بررسی کرد. به کمک مطالعه شهاب سنگ‌های فلزی (آهنی) و بررسی‌های لرزه‌نگاری بود که دانشمندان ترکیب حدودی هسته زمین را ارزیابی و محاسبه کردند.

 در این خصوص با مدیر کارگاه‌های پروژه «توآن»، عضو کمیته نظارت و ارزیابی انجمن نجوم ایران و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پایه زنجان، گفت‌و‌گو کردیم که بخشی از این مصاحبه را به صورت مکتوب می‌خوانید:

آقای اسد الله قمری‌نژاد شایعه‌هایی مبنی بر اینکه شب دوشنبه شهاب سنگی در آسمان شب دیده شده است در فضای مجازی مطرح شده است، آیا این ماجرا صحت دارد؟

آنچه که به طور قطع می‌توان اذعان کرد این است که جسمی که شب گذشته در آسمان شب استان زنجان و برخی از مناطق دیگر دیده شده است شهاب سنگ نبوده است ضمن اینکه من تنها فیلم منتشر شده در فضای مجازی را دیدم و خودم از نزدیک آن را مشاهده نکرده‌ام اما بر اساس پرس‌و‌جوها و بررسی سایت‌های معتبر علمی می‌توان به طور قطع گفت این جسم شهاب سنگ نبوده است چرا که شهاب سنگ دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هست که این جسم آسمانی مشاهده شده هیچ کدام از آنها را ندارد.

منظور از ویژگی‌های منحصر به فرد شهاب سنگ‌ها چیست؟

شهاب سنگ‌ها دارای نور شدید و خیره‌کننده‌ای هستند ضمن اینکه سرعت بالایی را نیز داردند اما آنچه که در فیلم می‌توان دید تنها نور موضعی است که از آسمان به سمت زمین فرود می‌آید و سرعت پایینی نیز دارد. همچنین اگر شهاب سنگی به زمین برخورد کند صدای مهیبی در زمان برخورد با زمین خواهد داشت که این جسم که شب گذشته در آسمان مشاهده شده است این ویژگی را نداشته است.

در کدام یک از مناطق ایران این نور مشاهده شده است؟

این نور در آسمان زنجان و توابع آن نظیر ابهر و قیدار و گیلان غرب و کرمانشاه رؤیت شده است و در هر کدام از این مناطق مردم را به این فکر انداخته است که شهاب سنگ مشاهده کرده‌اند.

پس آنچه که در آسمان شب روز دوشنبه مشاهده شد، چه می‌توانست باشد؟

بر اساس سایت‌های معتبر علمی آنچه که در آسمان شب دیده شده است زباله فضایی بوده است. که با سرعت از جو زمین عبور کرده است و به زمین برخورد کرده است.

زباله فضایی چیست؟

زباله‌های فضایی اشیاء گوناگونی هستند که توسط انسان‌ها به وجود آورده شده و در مدار زمین در حال گردش هستند، اما در حال حاضر فاقد هرگونه بهره‌مندی هستند. زباله فضایی در واقع بقایای فعالیت بشر در فضا است، از قطعات سفینه‌ها گرفته تا قسمت‌هایی از سفینه که در مراحل مختلف مامورت فضایی از آن جدا می‌شوند یا هر چیز دیگری که به عمد یا سهو در مدار زمین رها شده و دیگر هیچ کاربردی ندارد.

چه عاملی باعث می‌شود که این گونه نورها در آسمان مشاهده بشوند؟

به طور کلی هر آنچه که از جو عبور کند، به دلیل سرعت بالایی که دارد، میسوزد و دچار اصطکاک می‌شود که همین امر موجب می‌شود نور زیادی در آسمان شب پدید آید. همچنین به سبب قطر زیادی که شهاب سنگ‌ها دارند وقتی از لایه بیرونی جو وارد زمین می‌شوند رفته رفته‌ می‌سوزند و کوچک و کوچک‌تر می‌شوند و سپس با سرعت زیاد به زمین برخورد می‌کند و همین امر موجب می‌شود که گاهی اوقات نورهایی در آسمان دیده شود که این مورد در خصوص زباله‌های فضایی هم صدق می‌کند.

آیا می‌توان محل برخورد آن را پیدا کرد و مشخص نمود که این جسم نورانی در کدام منطقه فرود آمده است؟

بله، مسلما با انجام محاسبات ریاضی و نقاطی که آن نور مشاهده شده است می‌توان محل دقیق برخود آن جسم را مشخص کرد اما به لحاظ اینکه زباله‌های فضایی اهمیت چندانی ندارند، این کار انجام نمی‌شود اما زمانی که شهاب سنگی به زمین برخورد کند به دلیل اینکه این اجسام فضایی از اهمیت زیادی برخوردارند این مهم صورت می‌گیرد تا بررسی شهاب سنگ برخورد کرده با زمین به اطلاعاتی در خصوص ماده تشکیل دهنده شهاب سنگ و قدمت آن پی ببریم که اطلاعات مهمی در مورد قدمت زمین و فضا به ما ارائه خواهد کرد.

پس می‌توان به طور حتمی اطمینان داد که این جسم مشاهده شده زباله فضایی بوده و نه شهاب سنگ؟

بله، به طور حتم می‌توان این مهم را اذعان کرد و خوشحالم که صدای زنجان این موضوع را پیگیری کرده است.

انسان در هر نقاطه که پایش بدانجا رسیده، چالش‌های زیست محیطی ایجاد کرده و زباله‌های فضایی موضوعی است که  بسیاری از مشکلات را در جوامع ایجاد می‌کند به طوری که ناسا در سال ۲۰۱۱، گزارش می‌کند که میزان این زباله‌های فضایی به نحو تصاعدی افزایش یافته و به مرز بحران رسیده است. تا جایی که پروفسور ویتالی آدوشکین استاد آکادمی علوم روسیه، می‌گوید زباله‌های فضایی، به خصوص زباله‌های بجا مانده از ماهواره‌های نظامی، می‌تواند باعث تنش سیاسی و نظامی بین کشورهای حاضر در فضا شود و کشوری که مالک ماهواره آسیب دیده و تخریب شده است به زحمت بتواند عامل اصلی این برخورد را بسرعت شناسایی کند. این یک مسئله سیاسی خطرناک است.

#شهاب‌سنگ، آسمان زنجان، اسداله قمری‌نژاد